Morgunblaðið - 04.04.1971, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. APRÍL 1971
75 ára á mánudag:
Þorsteinn Jónsson
á Úlfsstöðum
ÞEGAR Þorsteinn Jónsson á
Olfsstöðum varð sjötugur, skrif
aði ég um hann m.a. á þá leið,
að ef ég gerði það ekki, mundi
enginn gera það. Ekki gekk
þessi spá alveg eftir, og varð
annar einnig til að minnast hans
í riti, þótt ekki faeri það víða.
En það er um Þorstein að segja,
að hann gerir oft furðu litinn
mun á því sem skrifað er, eftir
þvi hvort það birtist í blaði
sem 100 menn lesa eða í ein-
hverju sem nær til 100 þús.
manna. Fyrir honum er efnið
jafnan aðalatriði eða sú hugsun
sem tjáð er. Engu að síður er
honum Ijós nauðsynin á því að
ná til fjöldans, og þegar hann
las þessa sjötugsafmælisgrein
mina, þá líkaði honum það
einna bezt að hún var að
minnstu leyti um sjálían hann,
heldur um málefni sem honurp
var hugleikið.
Það sem Þorsteinn Jónsson
verður að hugsa um þ. 5. apríl
n.k., jafnt sem aðra daga, er
hvort stefnunni verði breytt, og
hefur mér stundum dottið í
hug, að betra væri að slík hugs
un dreifðist á fleiri höfuð en
nú er. Fleiri ættu að hugleiða,
hvað framundan muni vera og
hvað breytt geti stefnunni. Eða
með öðrum orðum, það sem Þor
steinn Jónsson hefur um langa
ævi verið að leitast við að
vekja athygli á, þyrfti að verða
alþjóðareign.
Enginn þarf þó að halda að
Þorsteinn sé alla daga þrúgað
ur af þungum hugsunum og
kvíðvænlegum, heldur er hann
löngum léttur í máli og jafn
vel „kátur maður“, eins og tek
ið er til orða í fornsögum um
suma menn. Munu þeir eigin-
leikar hans hafa notið sín að
sumu leyti betur áður fyrr, t.d.
þegar hann var vegavinnuverk
stjóri og hafði í kringum sig
röska stráka. Þá vann hann
þrenn mannsverk samtímis: —
vegavinnuna, með þeim vinnu-
tíma sem þá tíðkaðist, bjó búi
sínu og skrifaði Samtöl um ís-
lenzka heimspeki (útg. 1940).
Það hef ég séð í gömlu bréfi
frá Helga Pjeturss til bónda fyr
ir austan, að hann undraðist,
hve mikið Þorsteinn Jónsson
hefði getað heyjað á einu sumri
og ber þessu saman við það
sem ég hef heyrt haft eftir
systkinunum hinum megin við
ána, sem sjálf eru hið mesta at
orkufólk og myndarbændur —
að fóikið á Úlfsstöðum hafi ver
ið duglegasta fólkið í sveitinni.
En síðan þetta var hefur margt
breytzt eða er að breytast, og
er búskapur heldur að dragast
saman, og svo er eins og það
verði sífeilt erfiðara að vera
duglegur. Það getur hvarflað
að manni, sem sjálfur hefur að
vísu aldrei verið kenndur við
mikinn dugnað, að huguir og dug
ur sé að fjara út, þrátt fyrir hin
ar öru framfarir, og að svo
sem ekki neitt hafi enn komið
í staðinn. Hvaða eftirsjá muni
vera í þeim timum, sem mikið
strit lögðu á flesta menn, munu
þeir kunna bezt um að dæma
sem reyndu — en aldrei hef
ég heyrt Þorstein Jónsson syrgja
það að hafa orðið að hafa fyrir.
Tími virðist til kominn að
Þorsteinn megi fara að eiga náð
ugri daga og lifa frjálsara lífi
en verið hefur lengi. Hvers verð
ur auðið um það skal ég ekki
spá. En hins vildi ég óska, að
ævispá Þorsteins Jónssonar ætti
eftir að rætast, sú sem kom
honum í hug sumarið 1921 eða
af nokkru sem þá gerðist og
var á þá leið, að nálægt leiðar
lokum hans hér á jörð, mundi
sól sannleikans að lokum ná
að skína svo fram úr skýjum,
að enginn þyrfti lengur að vera
í vafa um það sem er.
Þorsteinn Guðjónsson.
— Við Mývatn
Framhald af bls. 19.
spurningar, sem þarf að svara
og þótt stöðin svaraði ekki nema
einni þeirra, væri hún strax orð
in hagnýt. Með rannsóknum stn
um og annarri heimildasöfnun,
mun stöðin fljótlega geta orðið
mikilvægur leiðbeinandi, og ráð
gefandi, enda mun hún fljótlega
öðlast viðurkenningu sem slik.
T.d. ætti vatnsborð Mývatns
ekki að þurfa að vera mikið
deiluefni, eftir tilkomu hennar.
Þá er enn ótalið það almenna,
vísindalega gildi sem rannsókna
stöðin hefur, en það verður ekki
mælt á neinn kvarða. Öflun
þekkingar um náttúruna er
menningarieg skylda hvers þjóð
félags, og á það þó ekki sízt við
um svæði með svo sérstæðu nátt
úrufari sem Mývatnssveit. Sveit
in hefur lengi verið óskastaður
náttúrufræðinga og náttúruskoð
ara, innlendra sem erlendra. Á
hverju sumri koma þangað vis-
indamenn, til að gera þar ein-
hverjar rannsóknir. En þær
rannsóknir eru handahóískennd
ar og lítt skipulagðar, og niður-
stöður þeirra týnast í hinum og
þessum tímaritum, um víða ver-
öld. Hér gæti rannsóknastöðin
unnið þarft verk, með því að
veita þessum mönnum aðstöðu
til rannsókna, en fá jafnframt að
fylgjast með þvi hvað gert er,
og jafnvel að hafa áhrif á það,
og fá svo niðurstöðurnar send-
ar að lokum. Þannig myndu
kraftar þessara fræðimanna not
ast mun betur en nú er. Auk
þess ætti þetta að geta komið í
veg fyrir marga leiða árekstra,
sem jafnan eiga sér stað milli
útlendinga og bændanna í sveit
inni.
Loks er þess að geta, að rann
sóknastöðin mun eflaust verða
mikilvæg fræðslustofnun. For-
ráðamenn náttúrufræðikennslu
við Háskólann hafa þegar látið
í ljós áhuga á aðstöðu til
kennsiu í vatnalíffræði við Mý-
vatn, enda munu aðstæður óvíða
betri til þeirra hluta. Óvíða mun
heldur betri aðstaða til kennslu
í almennri vistfræði (ökológíu),
eða hinum flóknu samskiptum lif
veranna við umhverfi sitt. Ekki
er ólíklegt, að efnt verði til al-
þjóðlegra námskeiða i liffræði,
vistfræði eða jarðeldafræði við
stöðina.
Af þessu má sjá, að rann-
sóknastöð við Mývatn hefur
miklu og margvíslegu hlutverki
að gegna, og gildi hennar er
mikið, bæði þjóðlegt og alþjóð-
legt. Þessi stöð hefði auðvitað
átt að vera risin, fyrir löngu, þá
hefði margt farið betur, sem nú
er úrskeiðis, og kann þó að
vera að það eigi betur eftir að
sannast. En ekki þýðir að sak-
ast um orðinn hlut, fremur iáta
það verða brýningu til dáða.
Stofnun náttúrurannsókna-
stöðvar við Mývatn er nú mikil
vægari en nokkru sinni áður, og
tækifærið til þess einnig betra.
Með hverjum degi sem líður auk
ast hætturnar, og vonin til að
bjarga gimsteininum verður
minni og minni. Stöðina verður
að stofna, þegar á þessu ári,
annars kann það að verða of
seint.
PÁSKAFERÐ
FIMM DAGA
PÁSKAFERÐ
I ÖRÆFI og HORNAFJÖRÐ.
Brottför kl. 9 á Skírdag frá Umferðarmiðstöðinni.
Upplýsingar hjá B.S.I. sími 22300 og ferðaskrifstofunum.
Guðmundur Jónasson.
AFMÆLI
Árnesingafélagið í Keflavík 25 ára
(5).
Náttúrugripasafn Akureyrar 20 ára
08).
Fiskifélag íslands 60 ára 20).
Tryggingarfélagið Ábyrgti 10 ára
(20).
Landsmálafélagið Vörður 45 ára 21)
Skátafélagið Kópar í Kópavogi 2S
ára (21).
Hjálparsveit skáta í Hafr\arfi/rði 20
ára (23).
MANNALÁT
Ðr. med. Árni Árnason, fyrrv. hér
aðslæknir á Akureyri (2).
Guðjón Guðjónsson, fyrrv. skóla-
stjóri (2).
Guðmundur Hafliðason, innheimtu-
maður, íyrrum kaupmaður, 83 ára (4)
Theodór Blöndal, fyrrum útibús-
stjóri Útvegsbankans á Seyðisfirði,
70 ára (9).
Lára Ágústsdóttir, miðill, 70 ára (9)
Ása Guðmundsdóttir Wright, Trini
dad í Vestur-Indíum, 78 ára 10).
Páll Ól. Ólafsson fyrrverandi ræðis
maður íslendinga í Færeyjum, 82 ára
(16).
Sigtryggur Klemenzson, bankastjóri
Seðlabankans, 59 ára (19).
Þorgeir Sveinbjarnarson, skáld, 65
ára (23).
Ólafur A. Gíslason, stórkaupmaður,
82 ára 24).
ÝMISLEGT
67 ernir í landinu (3).
52.908 útlendingar komu til íslands
1970 (3).
Þjóðhátíðarnefnd 1974 efnir til sam
keppni um hátíðarljóð, tónverk,
merki, veggskildi o.fl. (3).
Meðaltekjur bænda hækkuðu um
17»9% á árinu 1960 ( 4).
Tilraunabókasafn í Laugarnesskóla
(5).
Vöruskiptajöfnuðurinn sl. ár óhag
stæður um 946,2 millj. kr. (5).
Guðrún Pálsdóttir gefur Mývetn-
Ingum Höfða-land við Mývatn (5).
Innvegin mjólk hjá mjólkursam-
lögunum 100.568.092 kg. árið 1970 («).
Sjúklingar á ríkisspítölunum 1970
alls 9872 (6).
Pan Am bauð lánsfé til úrbóta á
Keflavíkurflugvelli (6, 7).
Fjárhagsáætlun Norfræna hússins
7,8 millj. kr. (10).
Hús skulfu í Biskupstungum í jarð
Bkjálfta (10, 11)
Fimm piltar uppvísir að fíknilyfja
neyzlu (10)
JÞingmönnum sýnt líkan sögualdar
bæjar (11).
Shell fær leyfi til vísindalegra
r»rmsó kna á landgrunninu við ís-
land (11).
Hraunbær fjölmennasta gatan 1
Reykjavík, íbúar 3167 (1(2).
Ríkissjóður ábyrgist rekstrarkostn
að Landakotsspítala (12).
Fél. ísl. atvinnuflugmanna ritar al
þingismönnum bréf um öryggismál
flugsins (13).
Byggir General Motors 16—50 þús.
tonna málmsteypu hér? (14).
Kerfisbundnar rannsóknir á kvika
silfri 1 fiski <16).
Verðstöðvunin veitir tíma til að
fjalla um kaupgjaldsstefnu og al-
menna þróun efnahagsmála, segir í
skýrslu OECD um ísland (17).
Eirlagnir ónýtair eftir fá ár (17).
íslenzk uppfinning, plastfilmukæl-
ingartæki Jóns Þórðarsonar, haslar
sér völl erlendis (21).
Málflutningur í morðmálinu hefst
í hæstarétti (23.-28).
ísland efst á blaði yfir verkfalls-
daga á mann á ári (24).
Fyrstu íslenzku minkaskinnin seld
á uppboði í London fyrir gott verð
(24).
Nýtt skildingaumslag finnst í bréfa
safni Tryggva Gunnarssonar (25).
Lánaveitingar Húsnæðismálastjórn-
ar 570 millj. kr. 1970 (27).
Oddfellowstúkan Hallveig gefur
Landakotsspítala fullkomið tæki til
lækningarannsókna á sviði meinefna
fræði (27).
Skyndisöfnun hafin ti< kaupa á upp
stoppuðum geirfugli (27, 28).
Athugasemd vegna uimsagnar um
fanga 1 Hegningarhúsinu (28).
GREINAR
Athugasemd um vindstig og vínd-
hraða, eftiir Hlyn Sigtryggsson, veð-
urstofustjóra (2).
Nokkur orð um ágengni arkitekta,
eftir Sigurð P. Kristjánsson, tækni-
fræðing (2).
Skerðing á réttindum tæknifræð-
inga, eftir Sigurð Jónsson, tækni-
fræðing (3).
Flugmálin, eftir Jóhannes Snorra-
son, flugstjóra (3).
íslandshúsið í Kaupmannahöfn (3).
Velferðarríki og barnalífeyrir, eftir
Jónas Guðmundsson (3).
Rætt við Gunnlaug Sigurðsson,
skólastjóra (4).
Tæknifræðimenntun og einkunar-
kröfur arkitekta, eftir Jón Sveinsson,
tæknifræðing (4).
Laxdæla hin nýja. eftir Gunnar
Bjarnason, Hvanneyri (4).
Hvers eigum við að gjalda? eftir
Lárus Fjeldsted (4).
Gunnar G. Schram: Yfirlýsing um
íslenzka mengunarlögsögu (5).
Laxá — Laxnes, eftir Jón Gíslason
(«). /
Athugasemd við frétt um misræmi
milli tryggingafélaga (6).
Samtal við Davíð Sch. Thorsteins-
son, formann RKÍ (7).
íslenzk framleiðsla og útflutning-
ur: Ora (7).
Rannsóknir á íslandi: Samtal við
Ðaldur Líndal (7).
Hætta á aukinni sókn annarra
þjóða á íslandsmið, eftir Má Elísson,
fiskimálastjóra (9).
Rætt við Pétur Thorsteinsson, ráðu
neytisstjóra, um þýðingu hans á
Tjekov (9).
ÞorraþuJa, eftir Gunnar Gunnars-
son, rithöfund (9).
Heimsókn í Hlíðaskóla: Sex ára
kennsla og eðlisfræði (10).
Dagstund austanfjalls með Benedikt
frá Hofteigi (10).
Opið bréf til Aðalsteins Júlíusson-
ar, hafnarmálastjóra, eftir Alfreð
Jónsson, oddvita í Grímsey (11).
Greinargerð Matthíasar Johannes-
sens, formanns Þjóðhátíðarnefndar
1974 á fundi nefndarinnar með þing-
mönnum (11).
Norskur blaðamaður segir frá veiði
ferð með Guðjóni Illugasyni, skip-
stjóra, á Viktoríuvatni (11).
Staða hinna ýmsu sérfræðinga bygg
ingamála í kerfinu, eftir Magnús
Heimi (11).
Um veiðar í Faxaflóa, eftir Hall-
dór Bjarnason (11).
Staldrað við hjá sveitarhöfðingja á
Þóroddstöðum í Hrútafirði (11).
Athugasemd til hjúkrunarkvenna á
Ví(filsstöðum, eftir Guðrúnu Björns-
dóttur og Sigríði Björnsdóttur (11).
Hagsmunir Verkkaupa h.f. eftir
Sigurð Harðarson, Gísla Kristinsson
og Hrafn Hallgrímsson (11).
Kollektugjöfin, eftir Jóhann Hann
esson, prófessor (12).
Frá Hvammstanga (12).
Aftur í Dublin, eftir Lárus Sigur
björnsson (12).
Landgræðsla — í Afríku eða á ís-
landi? eftir Kristján Albertsson (12).
Greinargerð frá Tæknifræðingafé-
lag islands (12).
Gaf prédikunarstól, eftir Pétur
Jónsson, Reynihlíð (12).
Misskilur VR hluitverk sitt sem
verkalýðsfélag? eftir Jónas Gunnars-
son (12).
Forystumenn kommúnista á Aust-
urlandi gegn Austurlandsvirkjun? eft
ir Einar ö. Björnsson, Mýnesi (13)
Afríka kristin heimsálfa? eftir Ol
af ólafsson, kristniboöa (13).
Húsmæðralaun, eftir Gunnar Árna
son ,stud. psych. (13).
Nokkur líffæraheiti (nýyrði), kyn
fræðsla, klám, eftir Árna Vilhjálm6-
son, lækni (13).
íslenzk mengunarlögsaga á hafi útí
eftir Einar Hauk Ásgrímsson, verk-
fræðing (13).
Opið bréf til formanns Stéttarsam
bands bænda, eftir Svein Guömunds
son, Miðhúsum (13).
Hvers vegna berjast karlmenn fyr
ir auknum réttindum kvenna? eftir
Guðjón Friðriksson (13).
„Gagnleg nýjung flýti ferð farar-
tálma gegnum" eftir Óskar Sigtryggs
son (14).
Um rannsóknir á mengum sjávar
í nágrenni Reykjavíkur (14).
Rætt við Bjarna Einarsson, for-
mann Félags dráttarbrauta og skipa-
smiðja (16).
Léttsteypan I Mývatnssveit, eftir
Kristján Þórhallsson (16)
Frá Hvatarfundi um fíknilyf (17).
Trimm — af sjónarhóli læknis, eft
ir Úlfar Þórðarson (17).
íslenzkir verkfræðingar með is-
lenzk verkefni í Höfn (17).
Háþróuð landgiræðsla, eftir dr.
Gunnar G. Schram 1)7.
Málmiðnaðarmenn 1 hreinsunarham
eftir Einar Ásmundsson 10).
Komið í Grenivik við Eyjafjörð
(18).
Landgræðsla og aðstoð við þróun-
arlöndin, eftir Ólaf Björnsson, alþm.
(18).
Árinni kennir illur ræðari, eftir
Áma G. Eylands (18).
Iðju-grein, eftir Runólf Pétursson
(19) .
Samtal við Matthías Bjarnason, al
þingismann, um þjóðgarð á Vestfjörð
um (19).
Keflavíkurflugvöllur og öryggis-
málin, eftir Pétur Guðmundsson,
fhigvallarstjóra (20).
Landhelgismálin á alþjóðavett-
vangi, eftir Hannes Jónsson (20).
Hlustendakönnun Ríkisútvarpsins
(20) .
Frá Grenivík (20).
Fyrsta námsmannaþingið (23).
Samtal við Sigríði Hagalín um
Kristrúnu í Hamravík (24).
Gjaldeyrisskil laxveiðimanna, eftir
Skúla G. Johnsen (24).
Poppskólafrumvarpið, eftir Skúla
Benediktsson (24).
Vernd listtúlkenda og framleiðenda
listaverka? eftir Harald Ólafsson (24)
Lupus, eftir Magna Guðmundsson
(24).
Virkjunarsérfræðingur kommúnista
athugasemd frá Sigurði Thoroddsen,
verkfræðingi (24).
Úr ræðu Erlends Einarssonar hjá
Verzlunarráði Lundúna (24).
„Nú er dimmt um Norðurver",
eftir Björn Sigfússon (24, 26).
Hvað er bónus og bónuskerfi? eft
ir Herdísi Ólafsdóttur (24).
Trimmið mitt, eftir Árna S. Valdl-
marsson (24).
Allra veðra flugvöllur fyrir Reykja
vík, eftir Rúnar Guðbjartsson (24).
Nýr Sólon íslandus, eftir Svein
Benediktsson (25).
Að lifa — í friði við landið, eftir
Bjarna Einarsson, bæjarstjóra á Ak-
ureyri (25 , 26).
Um fóstureyðingar, eftir Pál V. G.
Kolka (25).
Hjartavika Evrópulanda, eftir dr.
Sigurð Samúelsson (26).
Kvikasilfur í fiski, eftir Þoretein
Gíslason, forstjóra (26).
Samtal við Karjalainen, forsætis-
ráðherra Finnlands, eftir Boirgþór
S. Kjærnested (26).
Vegagerð, einkaframtak eftir Sig-
urð Helgason (27).
Úr Hornafjarðarreisu (27).
Hvers eigum við að gjalda? eftir
Lárus Fjeldsted (27).
Laxárvirkjun, eftir Bjartmar Guö
mundsson (27).
Rányrkjum gróðurlendið, samtal
við Ingva Þorsteinsson (27).
Síðasti geirfuglinn (27).
Framkvæmdir við Vogaskóla, a-t-
hugasemd verktaka og umsögn borg
arendurskoðanda (27).
Gistiprófessorsembætti og bók-
menntakennsla, eftir Bjarna Guðna-
son, Steingrím J. Þorsteinsson og
Svein Skorra Höskuldsson (28).
Nokkur orð um þjóðgarð á Vest-
fjörðum, eftir Hallgrim Jónsson,
Dynjanda (28).
Grær í gengin spor, eftir Þórð
Tómasson (28).
Af tilefni Herranætur, eftir Lár-
us Sigurbjömsson (28).
ERLENDAR GREINAR
Golda Meir (3, 6).
Litið um öxl ári eftir uppgjöf
Biafra, eftir Richard Hall (5).
Jan Sejna segir frá (6, 7, 13).
Santiagó-aðferðin, eftir Brian Croz
ier (9).
Neyzla hass og sterkari eiturlyfja
(14).
Anatol Kusnezov (14).
Nýi valdhafinn í Uganda (14).
Ráðstefna FAO um mengun heims-
hafanna (16).
Gjaldþrot Rolls Royce (19).
Samanburður á kynþáttamisrétti i
Suður-Afríku og kommúnistmanum
í Sovétríkjunum (20).
Nú vilja allir opna Suez-skurð (24)
Ágreiningurinn um aðgerðirnar í
Laos (26).
Hvað lásu þeir í útlöndum 1970,
2. grein (26).
Hverjir frömdu fjöldamorðin i
Katyn-skógi? (28).
Leyndarmálum heirmsstyrjaldarinn
ar siðari Ijóstrað upp (28).