Morgunblaðið - 24.04.1971, Blaðsíða 14

V 14 MORGUNBLAÐH), LAUGARDAGUR 24. APRÍL 1971
í----------------------------------------------------------------------------
BÓKMENNTIR - LISTIR BÓKMENNTIR - LISTIR
BÓKMENNTIR - LISTIR
SVARTFUGL

mnrgfaldar
markað yðar
EF ég miam rett, þa eru eittihvað
um þrjú áir, frá því að Haifistieinin
Auabmanm sýnidi hér 1 barg síð-
ast. En á þassu timabili heifiur
Hafisbeinn dva'lizt um hríð í
Danmörkiu og tiekið þar þáJtit í
sýnmgum. Þiað verður ekki ann-
að sagt en að þessi dvöl haifii
orðið honium til góðs, ef dæma
má eftir þeirri sýntagu, er hann
nú hefiur komið fyrir á vertoum
•staurn í Bogaisall Þjóðminjasafins-
taa. Þiar eru þrjátiu og eitt mál-
verfk til sýniis, og munu vera
öll gerð, firá þvl er hann sýndi
í Umuhúsi uim árið.
Ég held, að ég haifi séð fleisttar
Sýntagar Hafsbeins síðan hann
hóif að sýna verk sÆn opinlber-
iega, ag ég man eklki efitir, að
nokkiur þeirra hiaifi verið eins
þróttmilldl oig þessi sýntag. Það
er milkllu léttara yfir þessum
verkium Haifisitetas en áður var,
og hann er yfirteiittt djarfari í
meðferð lita. Hann notar mikið
avört form og ilfaur við að
byggja upp myndir sfaar, siem
ofit falia vel að undirtóni sjálifis
myndfilaitartas. Þetta er ertfitt
viðfamgsefini og stundium tekst
honium þetta vel, en því er heid-
ur eklki að leyna, að situndum
kemur það fyrir, að þessi svömtu
form verða till þess að ofihlaða
sjálfa myndbyggtaguna. Því
verður ekki annað ságt en að
sýntagin í heilld sé dálitið mis-
jöfin að gæðum, en beiíldiartsvipuir
hennar er engu að síður sér-
kenniiegur og ber svipmót Hatf-
stetas Auistmanns mieð ágæitum.
1 sem fæstuim orðum sagt: Hatf-
steini hefiur fiarið mjög firiam i
Hafsteinn Austmann við eitt verka sinna.
SYNING
HAFSTEINS
AUSTMANNS
meðfieirð láita einlkium og sér í iagi,
en það er mtani breytinig í með-
iflerð sjálfis farmisinis. En það er
hivengi maiuðsynllieg forsenda fyr-
ir góðu máliveirki að Maupa úr
etaum stíl í annan, og það gerir
Hafisitetan ekM. Hann heHdur sig
Viið sitt, þráitt fyrir mikið uimirót
•tíimianis, og það er í sjáiífu sér
ágætt og bendir til þesis, að hann
hafi nægiteig verkefini enn að
gliíma við og lláti aðra um að
freflsia heiminn.
Þau verk, er vöfctu einífcum
athyglli mtaa á þessari sýningu,
voru nr. 7, „Vetumáitita kyrrur",
léfit og teifcandi bæði í lit og
foirmi. Nr. 8, „Uppisveiltir“, siann-
færandi og diáMitið sóristök í lliita-
meðfierð. Nr. 16, „MáHverfk", hietf-
ur hvélta tóna, en samit sam-
stifflta. Nr. 18, ,díreyfing“, hetfluir
diúirænan blæ og er sértega að-
laðandi 1 litum, og að Síðuisibu
nr. 25, „Málað reltef", sem hefuir
sérlega staemimtitega og aðlað-
andi liltaandstæður,
Hafsteinn á það til að vana
nofcbuð hrár i litum stundium,
en á þessari sýninigu ber éklki
srvo mifcið á því, að hægt sé að
nölctra yfir þvú Hainn heflur oflt
hrjúfla átferð á verfcum Siinium,
sem getfur þeim viisisa eigWleifca,
sem ifiaíla vel að vtanubrögðum
og sitffl hanis, og það er eins og
eitthvað vanti í þau vark, etr
hann rruáiar sléfit oig fleild. Það ©r
enginn vafi á, að þessi sýning
hiefiur verið mifcið áitalk íyrir
listamanninn og það áifiaik hetfiwr
heflidur efcki verið unnið tfyirir
gýg. Þetfia er að mitauim dóml
bezta sýntag, sem Haflsfleimn hietf-
ur enn haldið, og hún er þess
verð, að henni verði veifit ©ftíir-
tefct.
Valtýr Péturssom,
ATBURÐIR þeir, sem gerðust
að Sjöundá vestur á Rauðasandi
fyrir meira en hálfri annarri
öld hafa orðið mönnum hug-
Stæðir — og eru það enn í dag.
Miðaldra Reykvíkingar muna
Stetakudys, sem var hér á Skóla
vörðuholtinu í dentíð, en svo
urðu bein Steinunnar Sveins-
dóttur að Víkja fyrir hlauna-
gleiðum sæfaranda úr eir og
fólk varð að leggja niður grjót-
kast til að tjá forakt sína á saur
lífi.
Steinunn Sveinsdóttir og
Bjarni Bjarnason á Sjöundá
hafa birzt síðari tíma mönnum
á ólikan hátt og mynd þeirra
dregin á alla vegu. Samtíðin út-
hrópaði þau sem „svívirðilegt
glæpahyski". Hundrað árum
aíðar þegar Steinkudys var ritf-
in og menn þráttuðu um
greftrun á beinunum, birtiat í
Vísi grein eftir ritstjóra blaðs-
ina, Gunnar Sigurðsson frá Sela-
læk, en hann var forsvarsmað-
ur þeirra sem töldu oraök
glæpsins að finna í aldarfarinu
Og kreddum rotins þjóðfélags.
Um Steinunni segir hann m.a.:
„Hún Steinunn var gædd öllum
þeim kostum, sem konu mega
prýða, frá náttúrunnar hendi.
Hún var fluggáfuð, viðkvæm
og glaðlynd. Allra kvenna var
hún fríðust og tíguleguat. And-
litið var svipmikið og etabeitt,
ög gullhárið hennar tók henni í
beltisstað...............Tímarnir
liðu. Hún varð gjafvaxta og
bar eins og gull af eiri af stall-
aystrum sínum.“ Banameini
hennar lýsti hann með þessum
orðum: „Hún springur af
harmi.“
Saga Gunnars Gunnarssonar
af atburðunum á Sjöundá er
snilidarverk, sem borið hefur
hróður höfundar síns og þess
aem bezt er gert í íslenzkum
bókmenntum vítt um jarðir. Það
er því ekki lítill viðburður,
þegar ungur íslenzkur leikrita-
höfundur hefur gert leikrit,
sem byggt er á þessari aögu, og
það sýnt í Þjóðleikhúsinu —
sýntag, sem í fiestu tilliti er
mjög vel unnin. Ekki dregur
það úr gildi hennar að meðferð
leikaranna á hinum vandasömu
og mjög kröfuhörðu aðalhlut-
verkum er eftirminnileg og
mér nær að halda að íslenzk
leiklist hafi hér auðgazt að per-
sónum, sem vart munu mást
út — er mér þá eflst I huga hjú-
in Steinunn og Bjami í með-
ferð Kristbjargar Kjeld og
Rúriks Haraldssonar að ógleymd
um Soheving sýslumanni, sem
Gunnar Eyjólfsson leikur.
í leikskrá Þjóðleikhússins
kemst höfundur leikritstas,
Örnólfur Árnason, m.a. svo að
orði um Svartfugl: „Leikritinu
er ætlað að sýna hversu vafa-
samt það er að menn dæmi anm-
að fólk. Varla er til sá glæpur
sem ekki á sér hliðstæðu í
gjörðum, eða að minnsta ko®ti
í hugskoti dómafans. Við göng-
um svo oft á hlut annarra, þurf
um svo oft að ryðja öðrum úr
vegi til að ná því sem við gim-
umst. Hamtagjan á sér oftaat
ranghverfu." — Og í sama við-
tali segir hann ennfremur:
„Spumingin sem reynt er að
kasta fram í Svartfugli er
kannski um sekt og sakleysi, en
hún er engu síður um hvað aé
hretat og hvað óhretot.“
Með öðrum orðum: Svartfugl
— leikritið eða sagan — er ekki
eingöngu gömul og sönrn frá-
sögn af mannlegum örlögum —
saga, sem gerðist í afskekktu
byggðarlagi á fslandi á ein-
hverjum mestu þrengingartim-
um sem þjóðin hefur búið við,
ekki aðeins frásögn af atburð-
um sem átt hafa rík ítök í hug-
um manina enn þann dag í dag,
þótt þeir hafi gerzt fyrir meira
en hálfri annarri öld, — Svart-
fugl er tilraun til að öðlast
meiri skilning á þeim þáttum
mannlegs eðlis, sem við sjálf
dæmum hart eða viljum ekki
kannast við. — Og, „það er til
margs konar missir. Og marga
konar dauði . . . .“, en „hafi
maður lagt líf sitt og blóð í söl-
urinar, verður meira vist ekki
látið — eða hvað?“
Steinunn Sveinsdóttir og
Bjarni Bjarnason á Sjöundá
kölluðu yfir sig grimm örlög,
en þau lögðu líf og blóð í söl-
urnar. Slíkt má að vísu kalla
blinda ástríðu og vart verður
glæpurinn af þeim þvegtain —
en eru þau samt sem áður ekki
óvenju sarnnir fulltrúar okkar
sjálfra? Að minnsta kosti er
þetta fólk hugstætt okkur —
svo sem það hefur verið mönn-
um hingað til.
Ég tel að með sýningu Þjóð-
leikhússins á Svartfugli geftet
nú fslendingum sérstakt tæki-
færi til að virða þetta fræga mál
fyrir sér frá nýju sjónarhorni,
kynnast persónum þess — og
þar með sjálfum sér.
Oddur Björnssoniu
Myndirnar sem fylgja með eru
teiknaðar af Gunnari Gunnars-
syni, sonarsyni Gunnars Gunn-
arssonar skálds. Hann hefur
komið nokkrum sinnum á sýn-
tagar á Svartfugli og teiknað
myndir af flestum leikunmum í
hlutverkum sínum. Meðfylgj-
andi myndir eru af Rúrik og
Kristbjörgu í hlutverkum
Bjarna og Steinunnar. Enn-
fremur mynd af Gunnari Eyj-
ólfssyni í hlutverki Schevings
sýslumanns,
Finnsk ljós-
myndasýning
FINN FOTO nefnist sýniing, sem
utm þessar mundir getur að Kta
í amddyri Narræna hússtas, og
sem ótvirætt er mieð skemmti-
teguisitu sýntagum, aem þar hatfa
verið settair upp. Sýnimg þessi
spamnar yfir ótfrútega stórt svið,
þótt ekki sé húm milkil að vöxit-
um. Víð sjáum sammiverðugar og
merkitegar myndir frá Ftan-
lamdi fyrri aildiar og aJMit tfl vorra
dagia. Við fýigjumst mieð þróum
í tjósmyndaigerð í hefla öld og
jafniframt þróum manmliíifistas í
furðutegum margbreytiteik sín-
um. Það er afflt önmur tillftaninig
að standa fyrir fraimian Ijóa-
myndir en málverk, því að Ijós-
myndavélin er hlutiaus áhoitf-
andí og er btesisunarfega laus
við margræða sjáTlfsvitund mál-
anamina, — hún end'urvairpar
samntetk, en uimformar hamn
ekki og bætir enigum eigta til-
ftoningum þar við. Maður verð-
ur áþreiflamfega var við þessi
samntadi við skoðun þessarar
sýntagar, og það er áreiðantega
mjög fróðtegt að hugsa tfl mál-
aralistar, um leið og myndimar
eru sfcoðaðar og kann að verða
tlí nýs og hei'lbrigðari akifafags
á raunverulegu eðffl myndilistar
hjá eimum og öðrum. Það er
óþanfi að gera upp á millli hirrna
mörgu fögru myn'da á sýnlrtg-
unni, en ég vil beiina aithyglli að
skemmtiltegri sýntagu og tefis-
verðri starflsemi Norræna húss-
ins, sem nær sammartega etamitig
tfl myndræna sviðstas.
Bragi Ásgeirssomt.
€i»