Morgunblaðið - 18.05.1971, Blaðsíða 17

MORGUNBL.AÐEÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. MAÍ 1971
17
- Rann-
sóknaráð
Framh. af bls. 15
kvæmdastjórinn tók að hella úr
skálum reiði sinnar yfir mig
fyrir að hafa gerzt svo djaníur
að fara í fylgiskjöl rannsókna-
ráðs án sinnar heimildar meðan
þau voru í vörzlu ríkisendur-
skoðunar. Sagðist hann hafa
hringt í ríkisendurskoðanda
sjálfan og spurt hann hverju
þettta sætti.
HVAÐ LÁ AÐ BAKI ?
Ég benti framkvæmdastjóra á,
að sem meðlimur rannsóknaráðs
tel'di ég mig hafa fullan rétt á
að skoða gögn ráðsins, hvar sem
þau væru niðurkomin. Þar að
auki hefði ég verið búinn að
ræða þetta mál við hann sjálf-
an og hann gefið skýrt til
kynna, að mér hefði verið heim-
ilt að sjá gögnin, bæði áður en
þau færu til ríkisendurskoðunar
og eins eftir að þau kæmu það-
an. Framkvæmdastjóri neitaði
því þá að hafa gefið í skyn að
ég mætti sjá gögnim áður en
þau færu til rikisendurskoðun-
ar. Hins vegar hefði hann heim-
ilað að ég fengi að sjá gögnin
þegar þau kæmu úr rlkisendur-
skoðun. Spurði ég hann þá,
hvaða eðlismunur væri á þessu,
en fékk engin svör við því. Læt
ég lesandanum eftir að veiita þvi
fyrir sér hvað þarna hafi legið
að baki.
Ég vil taka fram, að með þess
um orðum mínum er ég ekki að
lýsa vantrausti á ríkisendur-
skoðunina. Hins vegar er það
skoðun mín, að rikisendurskoð-
un hafi fyrst og fremst tök á að
meta tækniieg atriði í bókhaldi,
en hafi miklu síður möguleika á
að meta hvort um eðlileg út-
gjöld sé að ræða undir þessum
eða hinum lið. Aikunna er, að
endurskoðendur fyrirtækis
hafa sjalidnast sömu aðstöðuna
og stjórn fyrirtækisins eða fram
kvæmdastjó,ri til að sjá hvort
eitthvað sé öðru vísi en vera
ber.
HHFTI Á ANNAN FUND
Vík ég nú aftur að fundin-
um. Þegar hér var komið sögu,
lagði formaður framkvæmda-
nefndar orð í belg og reyndi að
stiila tii friðar. Sagðist hann
hafa nauman tíma, þurfa að
fara á annan fund, en bað mig
að koma með athugasemdir mín
ar svo að framkvæmdastjóri og
skrifstofustjóri gætu afgreitt
þær. Framkvæmdastjórinn sagð-
ist líka vera tímabundinn. Skrif
stofustjórinn einn virtist hafa
ætlað sér rúman tima til að rœða
þetta ómerkilega mái.
„HEFUBÐli KANNSKI
FABHJ OFAN I
SKAUFAI'BAMTALH)
NIITT?“
Það er ekki ætlun mín að
rekja hér efni þeirra fyrir-
spurna, sem ég gerði á fundin-
um, né heldur svörin. En í fund
atlok var það skoðun min, að
tadsvert vantaði á, að þær skýr
ingar, sem gefnar hefðu verið,
væru íullnægjandi. Formaður
framkvæmdanefndar gætti þess
vandlega, að taka hvergi af-
stöðu til nokkurs máls. Ekki
var ég þó sá eini, sem bar fram
fyrirspurnir á fundinum, því að
framkvaamdastjórinn spurði mig
við og við hinna forvitnilegustu
spurninga, eins og t.d. hver það
væri sem borgaði þann fíma sem
færi í þetta hjá mér, hvort ég
hefði mjög gaman af þessu, og
hvort ég hefði farið ofan í skatta
fi’amtalið sitt!
AÐGEBDA KBAFIZT
Dagana eiftir fundinn, nánar
tiltekið 14. og 16. nóvember,-átti
ég langar viðræður við formann
framkvæmdahefndar um þetta
mál. Lagði é'g ríka áherzlu á, að
framkvæmdanefndin iéti málið
tH sin taka þannig að nauðisyn-
legar ieiðréttingar yrðu gerðar.
Hitt skipti þó enn meira máli,
að komið yrði í veg fyrir að
fjármáli rannsóknarráðs yrðu í
sömu óreiðunni áfram. I því
sambandi bað ég formann
framkvæmdanefndar að koma á
framfæri þeirri tillögu, að ríkis-
bókhaldinu yrði framvegis falið
að sjá um bókhald og fjárreið-
ur rannsóknaráðs, því að að-
staða myndi nú í ríkisbókhaldi
til að annast siík verkefni. Þetta
mætti gera á þann hátt, að ekki
ylli opinberu umtaM, t.d. gæti til
laga um breytinguna komið form
lega frá framkvæmdastjóranum
sjáltfum. Fleiri leiðir gætu sjálf
sagt komið til greina. Það eina,
sem ég myndi aldrei sætta mig
við væri það, að málið væri
„svæft“ og látið eins og ekkert
hefði gerzt. Tók ég fram, að ef
ekki væru gerðar gagngerar ráð
stafanir til að koma reiðu á hlut
ina, myndi ég telja mér skylt að
leggja málið fyrir fund í rann-
sóknaráði. Formaður fram-
kvæmdanefndar kvaðst sam-
þykkur því, að óheppilegt væri,
ef málið þyrfti að fara fyrir
fund í ráðinu. Lofaði hann, að
tillögur minar skyldu teknar til
athugunar, en ég áréttaði mál
mitt með því að biðja um rúm
á dagskrá næsta fundar tii fram
sögu um málið, ef með þyrfti.
Formaður framkvæmdanefndar
taidi slíkt sjálfsagt. Tilkynnti
hann mér skömmu síðar, að
hann hefði skýrt menntamáia-
ráðherra frá málavöxtum, og
væri málið nú í athugun hjá ráð
herra.
NEFNDIN HAFÐI ENGAB
SKYLDUB I MÁLINU!
Tíu dögum eftir þessar við-
ræður barst mér tilkynning um
fund í rannsóknaráði. Fylgdi
þar með dagskrá fundarins, og
sá ég, að fjármálin höfðu ekki
verið tekin á dagskrá. Þegar ég
leitaði frétta hjá fonmanni fram-
kvæmdanefndar tjáði hann mér,
að málið hefði ekki verið tekið
fyrir í framkvæmdanefnd og
væri ekki fyrirhugað að gera
það fyrir næsta fund ráðsins.
Þegar ég benti formanni fram-
kvæmdanefndar á, að mér væri
kunnugt um, að meðiimir fraum-
kvæmdanefndar hefðu tvívegis
komið saman til fundar siðan
viðræður okkar áttu sér stað,
sagði hann, að hann hefði rætt
málið við einstaka meðlimi fram
kvæmdanefndar, en þeir hefðu
tekið þá afstöðu, að nefndinni
bæri ekki skylda til að hafa eft-
irlit með fjárreiðum hjá fram-
kvæmdastjóra eða gera tillögur
um það efni. Slíkt væri í verka-
hring rikisendurskoðunar. Mér
þótti þessi ytfirlýsing hin
furðulegasta og lét það óspart
í ljós. Benti ég á, að fram-
kvæmdanefnd ráðsins hlyti að
hafa betri aðstöðu en nokkur
annar aðili ti-1 að dæma um ein-
stök atriði í fjárreiðunum, enda
væri hún framkvasmdaaðili ráðs-
ins. Ætti þetta ekki siizt við eins
og málum hefði verið háttað að
undanförnu, að framkvæmda-
nefndin ein hefði fengið að sjá
reikningana og hefði jafnvel af-
greitt fjárhagsáætianir án þess
að bera þær fyrst undir ráðið.
Þessi afstaða framkvæmda
nefndar, að henni kaanu fjár
reiður hjá framkvæmdastjóra
ekki við, virtist líka vera ný af
nálinni, því að formaður nefnd-
arinnar hafði áður sagt mér frá
athugasemdum, sem nefndin
hefði gert við tiltekna kostnað
ariiði i reikningunum. Gat ég
ekki komizt að annarri niður-
stöðu en þeirri, að framkvæmda
nefndin væri að reyna að losa
sig undan þvi að hafa afskipti
af þessu óþægilega máli.
BÆTT VFD BÁDHEBBA
Hinn 28. nóvember náði ég tali
af menntamálaráðherra. Stað-
festi hann, áð formaður fram-
lcvæmdanefndar hefði skýrt sér
frá því hvað á seyði væri.
Hefði hann beðið rikisendur-
skoðanda að senda sér skýrslu
um málið, og ætti hún að vera
komin í sinar hendur fyrir fund
ráðsins, sem boðaður hafði ver-
ið 4. desember. Lofaði ráðherra
að hafa samband við mig strax
og skýrslan bærist.
Skömmu sáðar hringdi rík-
isendurskoðandi til mín og bað
mig um að hitta sig á skrifstofu
sinni til viðræðna um þetta mál.
Varð ég við þeirri bón og skýrði
honum í megindráttum frá því
sem ég hafði orðið vísari við at-
hugun mína á reikningum rann-
sóknaráðs.
EKKIOBT GENGUB NÉ
BEKUB
Fyrir fundinn í rannsókna-
ráði ræddi ég enn á ný við fpr-
mann framkvæmdanefndar og
spurði hvort afstaða hans og
nefndarinnar væri óbreytt.
Kvað hann svo vera. Innti ég
hann þá sérstaklega eftir því,
hvort þeir hefðu ennþá engar
tillögur fram að færa til úrbóta
í þessu máli, til þess að unnt
væri að komast hjá því að
leggja málið fyrir fundinn. For-
maður framkvæmdanefndar svar
aði því neitandi. Benti hann mér
jafnframt á, að mörg mál væru
á dagskrá fundarins, og ekki víst
að formaður myndi vilja
taka þetta fyrir. Ég sagði, að ef
svo færi, myndi ég dreifa fjöl-
rituðu bréfi til fundarmanna, til
að vekja athygli á málinu.
Fyrir hádegi hinn 4. desem-
ber, daginn sem fvmdurinn átti
að vera, fékk ég boðsent frá
menntaimáiaráðherra afrit af
bréfi ríkisendurskoðanda til ráð
herra. Visaði rikisendurskoð-
andi þar til spurninga, sem ráð-
herra hefði lagt fyrir hann sím-
leiðis, en sagði, að ekki væri
unnt að svara þeim að svo
stöddu. Þyrfti fyrst að ljúka
endurskoðun á bókhaldi ráðs-
ins, siðan ganga frá athugasemd
um, fá svör við þeim, o.s.frv.
BÁDHEBBA LOFAB FUNDI
í anddyri fundarhúss hitti ég
menntamáiaráðherra, sem spurði,
hvort ég hefði fengið bréfið
frá sér. Játaði ég því. Ráðherra
spurði þá, hvort ég myndi láta
mér þetta svar nægja, en ég tók
því fjarri. Bauðst hann þá til að
veita mér orðið á fundinum, ef
ég vildi skýra frá málinu. Ég
þakkaði boðið en taldi, að svo
mörg mál væru á dagskrá fyrir,
að timinn yi ði of naumur til að
gera máiinu nokkur skil. Úr því
sem komið væri vildi ég heldur
dreifa stuttu bréfi, sem ég hefði
látið fjölrita, en biðja siðan um
sérstakan fund um málið. Sýndi
ég ráðherra bréfið, en niðurlag
þess hljóðaði svo:
„Með hliðsjón af ofansögðu
leyfi ég mér að bera fram þá
tillögu, að haldinn verði fyrir
lok þessa árs sérstakur fundur
í rannsóknaráði, þar sem fjaill-
að verði um fjármál ráðsins og
skyldur framkvæmdanefndar i
sambandi við þau. Jafnframt
verði fjárhagsáætlun næsta árs
endurskoðuð í Ijósi þeirra upp-
lýsinga sem fyrir liggja í reikn
ingsyfirliti siðasta árs og fast-
ari skorður settar við einstaka
liði.“
Ráðherra las bréfið og kvaðst
fús til að styðja þessa tillögu.
Dreifði ég bréfinu strax i upp-
hafi fundar, en i fundarlok tók
formaður (ráðherra) til máls um
það. Vakti hann athygli á síð-
ustu málsgreininni og kvaðst
sjálfur myndi sjá um að boða til
þessa fundar. Hins vegar væri
desember erfiður mánuður til
fundarhalda, og myndi hann þvi
leggja til að fundinum yrði frest
að fram yfir áramót, ef ég væri
því samþykkur. Skyldi fundur-
inn þá boðaður strax upp úr ára
mótum. Ég svaraði formanni og
kvaðst geta fallizt á þessa til-
högun mála. Urðu þá ekki fleiri
umræður.
FUNDI SEINKAB
Líður nú desember og síðan
janúar allur, og ekki bólar á
fundarboði. Ég leita frétta
hjá formanni framkvremda-
nefndar, en hann segist ekkert
vita, málið «é i höndum ráð
herra, og hafi ráðherra sagt sér,
að hann þurfi ekkert um það að
hugsa. Þegar kemur fram i marz,
geri ég fyrirspurn um það, hvað
líði fasta fundinum, sem eigi að
halda í þeim mánuði. Formaður
framkvæmdanefndar segir, að
rætt hafi verið um fund á næst
unni í sambandi við skipulags-
mál rannsóknamála. Ég benti á,
að ekki væri unnt að halda
fund um skipulagsmál fyrr en
búið væri að halda fund þann
um fjárreiðurnar, sem lofað
hefði verið. Formaður fram-
kvæmdanefndar sagðist ekki
vita, hvaða skoðun ráðherra
hefði á því atriði. Hét hann
því saimt að minna ráðherra á
loforð hans um sérstakan fund
um það mál. Formaður fram-
kvæmdanefndar taldi jafnvel,
að til greina gæti komið að
halda fundi tvo daga í röð, en
úr því sem komið væri yrði
varla um fund að ræða fyrr en
í apríl.
UMBOÐ
FBAMKVÆMDANEFNDAB
ÚTBUNNID
Þegar hér var komið sögu,
leyfði ég mér að minna formann
framkvæmdanefndar á dálítið
viðkvæmt mál, sem sé það, að
umboð framkvæmdanefndarinn-
ar væri útrunnið 20. marz, og
bæri þvi að kjósa nýja nefnd,
auk þess sem nefndin hefði átt
að skila af sér tilteknu verk-
efni fyrir þennan tíma. Formað-
ur framkvæmdanefndar kippti
sér síður en svo upp við þetta,
heidur lét sér fátt um finnast.
ATHUGASEMDIB
BÍKISENDUBSKOÐUNAB
Hinn 15. april kom ég að máii
við formann framkvæmdanefnd-
ar og sagðist hafa frétt það á
skotspónum, að framkvaamda-
nefndin hefði um altlangt skeið
haft í höndunum athugasemdir
ríkisendurskoðunar við reikn-
in.ga ársins 1969, svo og svör
framkvæmdastjóra. Bað ég for-
mann nefndarinnar um að fá að
sjá þessi gögn, og varð hann við
bón minni. Reyndust athuga-
semdir ríkisendurskoðunar dag-
settar 25. janúar, en svör fram-
kvæmdastjóra dagsett 18. feb-
rúar. Var þetta álitlegur skjala-
bunki. Ég sagði við formann
framkvæmdanefndar, að nauð-
synlegt væri að senda afrit af
þessum gögnum til alli'a meðlima
ráðsins, svo að þeir gætu kynnt
sér þau sem bezt fyrir næsta
fund. Formaður framkvæmda-
nefndar tók þessari uppástungu
heldur dauflega og sagði að
slikt yrði ekki gert nema eftir
ákvörðun ráðherra.
Hjá rikisendurskoðun fékk ég
síðan þær upplýsingar, að svör
in hefðu verið athuguð og við-
bótarathugasemdir sendar.
Myndi senn vera kominn timi til
að ganga eftir svörum við þeim.
Um niðurstöðu væri ekkert
hægt að segja á þessu stigi máls
ins.
FUNDI SEINKAB ENN
Þegar þarna er komið sögu
fæ ég að heyra hjá formanni
ft'amkvæmdanefndar, að fundur
inn verði nú áreiðanlega hald-
inn fyrir mánaðamót. En eftir
því sem mánaðamótin nálgast,
eykst óvissan aftur, og er nú tal
að um að fundurinn verði lík-
lega öðru hvoru megin við mán-
aðamótin. Afræð ég þá að ganga
á fund menntamálaráðherra og
geri það 28. apríl. Á ég langt
samtal við ráðherra um málið í
heild, en fæ engin loforð um að
gerðir, nema það, að máliö skuli
tekið fyrir á fundi innan tíðar.
Ráðherra spurði, hvort ég teldi
nauðsynlegt að halda sérstakan
fund um málið (rétt eins og það
væri ný hugmynd), og játaði ég
því afdráttarlaust. Ráðherra
sagðist reyndar tvivegis - veva
búinn að samþykkja fundardag,
sem framkvæmdanefndin hefði
stungið upp á, en nefndin sið-
an fi'estað fundi á ný..
SÍDBÚIN SYNDAKVITTUN
Bftir að hafa femgið þéss
ar upplýsingar, leitaði ég aftur
til formanns framkvæmdanefnd
ar og óskaði skýringa á frestun
inni. Taldi hann, að í rauninni
væri það ráðherra sjálfur, sem
bæri ábyrgð á þessu. Þannig
væri mál með vexti, að fram
hefði komið af athugasemdum
rikisendurskoðunar, að tiltekn
ar greiðslur til framkvæmda
stjóra hefðu átt sér stað árið
1969 án heimtldar ráðuneytis.
Hefði framkvæmdastjórinn beð-
ið ráðuneytið um að veita heim-
ild fyrir þessu eftir á, og væri
talið útilokað að halda fundinn
fyrr en sú heimild lægi fyrir! Á
formanni framkvæmdanefndar
mátti skilja, að mjög hefði dreg
izt að þessi syndakvittun væri
veitt.
Ég lýsti því yfir, að nú vært
þolinmæði mín algjörlega á þrot
um. Sýndist mér helzt, að ætlun
in væri að draga málið sem
lengst og svæfa það síðan. Hefði
ég reynt allt til þess að fá mál
þetta 'leyst, án þess að til vand
ræða þyrfti að koma og hefði
ekki einu sinni sett aðra með-
limi rannsóknaráðs inn í einstök
atriði málsins. Hins vegar myndi
ég nú tala við notckra menn í
ráðinu til að vita hvort þeir
vildu beita sér fyrir því að mál-
ið vrði afgi’eitt.
OPINBEB I YBIK.SPI BN
Hinn 6. maí birtist í Þjóðvilj
anum stutt fyrirspurn, þar sem
drepið var á mál þetta og spurt
hvað afgreiðslu þess liði. Strax
sama dag tilkynnti formaður
framkvæmdanefndar mér, að
fundur yrði að öllum líkindum
haildinn innan viku. Þó yrði ef
til vill ekki unnt að boða hann
með meira en tveggja daga fyr-
irvara. Þessu mótmælti ég á
þeim forsendum, að svo stuttur
fyrirvari myndi leiða til þess, að
margir gætu ekki mætt, og ætti
það ekki sízt við um alþingis-
menn, sem búsettir væru úti á
landi. Samkvæmt reglunum ætti
að boða fund með a.m.k. hálfs-
mánaðar fyrirvara.
Þriðjudagiinn 11. maí hring-
ir svo formaður framkvæmda-
nefndar til mín og tilkynnir mér
að fundui' vérði haldinn að
viku liðinni, 18. maí. Muni skrif
legt fundarboð fylgja á eftir og
sömuleiðis fleiri gögn. Væri ætl
unin að taka til afgreiðslu, ekki
aðeins reikninga ársins 1969
heldur líka reikninga ársins
1970. Myndi reikningsyfiriit
þess árs sent út fyrir fundinn.
FELULEIKUB MED
IM.GISKTÖL
Þegar ég heyrði þetta, sagð-
ist ég fara fram á að fá
að sjá fylgiskjöl reikninganna
1970, þótt timi væri naumur til
að fara yfir þau. Formaður fram
kvæmdanefndar sagðist ekki
geta veitt heimild til þess, og
yrði ég að leita til menntamála-
ráðuneytisins um slíka heimild.
Ég svaraði því til, að ég myndi
ekki leita til annarra aðila en
hans, og bæri honum skylda til
að útvega þær heimildir, sem
nauðsynlegar kynnu að þykja.
Formaður framkvæmdanefndar
sagðist ekki vita hvar skjölin
væru niðurkomin, en lofaði að
athuga máiið. Hann lofaði einn-
ig að útvega mér afrit af viðbót
arathugasemdum rikisendurskoð
unar og svörum framkvæmda-
stjóra við þeim.
Að kvöldi 13. maí hringi ég
til formanns framkvæmdanefnd
ar og spyr tíðinda. Segir hann,
að framkvæmdastjóri hafi lofað
að senda afrit af athugasemdum
ríkisendurskoðunai' og svörum
sínum. Um fylgiskjöl ársins 1970
væri það að segja, að þau væru
ekki komin til ríkisendurskoð-
unar heidur lægju enn á skrif-
stofu rannsóknastofnana at
vinnuveganna. Ekki vildi for-
maður framkvu-mdanetndar samt
heimila mér að sjá fylgiskjölin
og taldi á því öll tormerki nemá
‘léyfi ráðherra fengist! Sagðist
hann mundu reyna að ná taU
af ráðherra. Ég minnti formann
framkva'/mdanefndar á þá til
lögu- mina, sem samþykkt var á
fundi ■ ráðsins 12. júni 1970. að
Franih. á bls. 21