Morgunblaðið - 28.09.1971, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. SEPTEMBER 1971
jdBOaii 'WíMgjí-'-
15

„Verndun umhverfis-
ins stærsta verk-
ef ni okkar
66
segir Einar Gerhardsen
fyrrverandi forsætis-
ráöherra Noregs
■ :|ii
SEM kunnugt er voru þeir
Einar Gerhardsen fyrrverandi
forsætisrdðherra Noregs og
Tage Erlander fyrrverandi for
sætisráðlierra Sviþjóðar I
heimsókn hér á landl nú um
helgina í boði Norræna húss-
ins. Tóku ráðherrarnir þátt i
umræðufundi i Austurbæjar-
bíói á sunnudag, þar sem f jall
að var um jafnaðarmanna-
stefnuna á Norðurlöndum í
fortíð og nútíð. Var mjög góð
ur rómur gerður að máli
þeirra. Mbl. hitti þessar öldnu
kempur að máli að Hótel
Sögu á sunnudagsmorgun og
ræddi stuttlega við þá, áður
en þeir fóru út i gönguferð
um borgina á fögrum septem-
bermorgni.
Við hittum fyrst að máli
Einar Gerhardsen og spurð-
um um álit hans á úrslitum
bæjar- og sveitarstjórnakosn-
inganna í Noregi, sem fram
fóru þar í landi 19.—20. þessa
mánaðar.
— Úrslitin komu flestum
flokkunum á óvart og þá sér-
staklega Verkamannaflokkn-
um. Þess ber hins vegar að
gæta að hér var um bæjar-
stjórnakosningar að ræða og
minni þátttaka og áhugi er
fyrir slíkum kosningum. Úr-
slitin þarf ekki að túlka sem
óánægju með ríkisstjórnina,
heldur er hér fremur um að
ræða staðbundna óánægju
með bæjar- og sveitarstjómir
á hverjum stað svona eins og
gengur og gerist. Kannski má
segja að Verkamannaflokkur-
inn hafi eitthvað orðið að
gjalda þess að vera í minni-
hlutastjórn, og þá kann EBE-
málið að hafa spunnizt eitt-
hvað þar inn í.
— Hvernig miðar EBE-
samningunum og hver eru
helztu vandamálin, sem við er
að etja?
— Helztu vandamálin eru á
sviði landbúnaðar og fisk-
veiða. Bændur i Noregi eru
hræddir við inngöngu í EBE,
vegna þess að landbúnaður
er svo tiltölulega lítil atvinnu
Einar Gerhardsen.
grein i landinu. Um fiskveið-
amar er líka mikið deilt, því
að Norðmenn eiga erfitt með
að sætta sig við að landhelg-
In verði minnkuð úr 12 mil-
um niður i 6. Annars eru
samningar í fullum gangi og
erfitt að gera sér grein fyrir
stöðu mála, eða að hvaða
marki EBE-löndin vilja taka
tillit til okkar kröfugerða.
— Ganga Norðmenn I EBE?
— Það eru allir sammála
um að fyrst verður að finna
viðunandi lausn á vandamál-
um okkar. Síðan geri ég fast-
lega ráð fyrir að ráðgefandi
þjóðaratkvæðagreiðsla eigi eft
ir að fara fram um máUð og
í dag held ég að enginn sé til-
búinn til að spá um nið-
urstöður hennar.
— Hver er afstaða Norð-
manna til fyrirhugaðrar út-
færslu íslenzku landhelginnar
í 50 sjómílur?
— Þeirri spurningu á ég
mjög erfitt með að svara, þvl
að ég hef ekki kynnt mér mál
ið nægilega vel. Hitt er ann-
að að Norðmenn skilja mjög
vel þau vandamál, sem Islend
ingar eiga við að etja og sér-
stöðu ykkar, en það er svo
stuttur tími siðan þetta mál
kom upp, að ég held að ríkis-
stjómin hafi ekki fjaUað um
málið tU að taka endanlega
afstöðu til þess.
Frá komu Gerliardsens og Erlanders tU Reykjavíkur á laugardag. Ivar Eskeland framkvæmda
stjóri Norræna hússins tekur á móti þeim. Ljósm. Mbl. Kr. Ben.
„Samskipti Svía og
Bandar ík j amanna
hafa batnaða
Spjall viö Tage Erlander
TAGE Erlander brosti breitt
er Mbl. spurði hann hvort lion
um leiddist ekki að vera fyrr-
verandi forsætisráðherra á eft
irlauniim eftir áratuga eld-
línubaráttu og sagði: „Að
visu er ekki ábyrgðin lengur
á mínum herðum, en ég þarf
ekki að kvarta undan aðgerð-
arleysi. Ég er formaður nefnd
arinnar, sem sjá á um umhverf
isráðstefnuna í Stokkhólmi á
næsta ári og svo er ég einnig
formaður í skipulagsnefnd
Jafnaðarniannaflokksins,
þannig að ég sit ekki atiðum
höndum. Auk þessara starfa
er ýmislegt annað, sem ég
sýsla við.“
— Hvert er útlitið í samn-
ingaviðræðum Svía um sér-
samninga við EBE?
— Ég held að það séu góð-
ar horfur á að hægt verði að
finna viðunandi lausn á vanda
málunum. Ég held, að allir séu
sammála um nauðsyn þess að
viðskiptahöft séu eins lítil og
hægt er og helzt engin, og það
segir sig sjálft, að það getur
ekki verið neinum í hag að
Svíþjóð sitji einangruð utan-
garðs.
— Getur Svíþjóð alls ekki
gengið í EBE?
— EBE er pólitískt banda-
lag og með hliðsjón af hlut-
leysisstefnu Svía er ljóst, að
við getum ekki gengið í banda
lagið, um það er allur almenn
ingur í Svíþjóð sammála.
—- Svíar hafa sætt gagnrýni
fyrir að koma miklu kurteis-
legar fram við Rússa en
Bandaríkjamenn, sbr. gagn-
rýni New York Times út af
Solzhenitsynmálinu.
— New York Times hafði
algerlega á röngu að standa
i því máli. Svíþjóð hefði ekki
getað snúið sér öðru visi í
málinu, vegna þess að annað
Tage Erlander.
hefði verið túlkað sem aðgerð
ir gegn Sovétríkjunum. Ann-
ars hafa samskipti Svía og
Bandaríkjamanna batnað
mjög frá þvi sem var, og hef-
ur Holland, sendiherra Banda
ríkjanna í Stokkhólmi átt stór
an þátt í því. Holland er eins
og þér vitið blökkumaður,
sem varð fyrir ýmsu leiðinda
aðkasti í Sviþjóð, en það hef-
ur hann leitt mjög vel hjá sér
og rækt sitt starf með sóma.
Það kom illa við Bandaríkja-
menn er við mótmæltum af-
skiptum þeirra af stríðinu í
Vietnam, en þau mótmæli
byggðum við og byggjum enn
á þeirri skoðun okkar að smá
þjóðirnar eigi rétt á að ráða
fram úr sínum málum upp á
eigin spýtur og án íhlutunar
stórveldanna. Við mótmælt-
um einnig harðlega innrásum
Sovétríkjanna i Ungverjaland
1956 og Tékkóslóvakíu 1968.
Slíkt lítum við alveg jafn al-
varlegum augum og aðgerðir
Bandaríkjamanna í Víetnam.
— Bandaríkjamenn kölluðu
sendiherra sinn heim um
tíma. Einhver hlýtur ástæðan
að hafa verið ?
— Það voru Bandaríkja-
menn, sem kölluðu sinn sendi
herra heim. Við kölluðum
aldrei okkar mann heim. Þess
ar aðgerðir Bandaríkjastjórn-
ar sköpuðu vissa erfiðleika í
samskiptunum, en þeir hafa
nú minnkað aftur.
Svíar hafa mjög sterk-
ar taugar til Bandaríkj-
anna. Þangað hafa margir af
okkar beztu vísindamönnum
sótt menntun sína, við eigum
mikil og góð viðskiptasam-
bönd við bandaríska aðila og
ég held, að ekki sé hægt að
tala um andbandaríska af-
stöðu Svía.
— Nú hefur íslenzka ríkls-
stjórnin lýst því yfir að hún
stefni að þvi að bandaríska
herstöðin hér verði lögð nið-
ur innan fjögurra ára. Telj-
ið þér að þetta muni veikja
NATO?
— Frá hernaðarlegu sjónar
miði, hlýtur slíkt að veikja
NATO. 1 framhaldi af þess-
ari spurningu vil ég segja að
við Norðmenn höfum lýst því
yfir að við viljum ekki er-
lendan her í landinu á friðar-
tímum og frá þvi sjónarmiði
getum við skilið Islendinga.
— Hafa Norðmenn áhyggj-
ur af flotauppbyggingu Sov-
étríkjanna á N-Atlantshafi?
— Slík uppbygging getur
vart orðið til þess að draga
úr spennunni í heiminum.
Hitt er svo annað að svo virð-
ist, sem miði í samkomulags-
átt í SALT-viðræðunum og
svo er það spurningin um ör-
yggismálaráðstefnu Evrópu.
Það væri mjög gott ef hægt
yrði að halda slíka ráðstefnu.
Ég get ekki sagt um hversu
mikill árangur yrði af henni,
en alla vega myndi enginn
tapa á því að menn settust
niður og ræddu málin.
— Hver eru stærstu málin
í Noregi í dag?
— Stærsta og mikilvæg-
asta verkefni okkar er vernd-
un umhverfisins, og allir
Norðmenn hafa áhyggjur af
mengun lofts og sjávar. Fisk
urinn drepst í ánum, fólkið
veikist vegna þess að loftið
sem það andar að sér er ó-
hreint og maður sér merki
mengunarinnar jafnvel á
hæstu fjallstindum, þar sem
óhreinindin setjast á snjóinn
og gera hann dökkan og ljót-
an. Síðan renna þessi óhrein-
indi niður í árnar og til sjáv-
ar þar sem mengunin heldur
áfram. Þetta er þróun, sem
verður að stöðva. Hitt málið
er síðan EBE, en um það höf
um við f jallað.
— Að lokum, hvað haldið
þér um stjórnmálaþróunina í
Noregi ?
Nú brosti Gerhardsen og
sagði: „Það eru tvö ár í næstu
kosningar."
ihj.
— Eru Svíar að verða rót-
tækari i jafnaðarstefnu sinni?
— Nú hló Erlander við og
sagði: „Því á ég erfitt með
að svara, en ég hef oft velt
þessari spurningu fyrir mér,
nei, ég held ekki að ég geti
svarað henni, ég ætla að
hugsa málið meira.“
— Hver eru viðbrögð Svía
við fyrirhugaðri útfærslu ís-
lenzku landhelginnar?
— Ég er ekki í ríkisstjórn
og ég hef ekki tekið afstöðu
til málsins, en ég get full-
vissað yður um að Svíar
skilja sérstöðu og vandamál
Islendinga. Ég vildi gjarnan
skjóta þvi inn hér, þótt það
komi þessu máli ekkert við að
það gleður mig mjög að deila
Loftleiða og SAS skuli hafa
leystst.
— Hveri eru helztu vanda-
mál, sem þið Svíar eigið við
að etja I dag?
— Verðbólga, atvinnuleysi
og mengun umhverfisins.
Er hér var komið viðtal-
inu var Gerhardsen farinn að
tvistíga, enda skein sólin hátt
á himni og augljóst að þá fé-
laga var farið að langa til að
anda að sér okkar tæra ís-
lenzka lofti. Blaðamaður Mbl.
þakkaði því fyrir sig og sagði
þeim til vegar niður í bæ, því
að Gerhardsen sagðist ekkert
rata gangandi, fram til þessa
hefði hann ætíð verið keyrð-
ur allt í bil.
— ilij-
i
I
I
I
I
I
!.
>