Morgunblaðið - 10.10.1971, Page 1

urstöður otg mvnda aðsitöðu fyr
ir ráðstefniur og fyrirlestra.
Svo virðist sem hugrnyndin um
að haía dýriin til sýnns hafi
komið fram sáðar. Enda þótt
dýraigarður Lundúnatoorgar
hafi eklci verið fyrsti „visinda-
legd" dýragarðurinn, þá er
hann elzitur þeirra sem enn
eru við iýði. Stofnun hans og
annarna siams kornar garða var
stórt skref í viðlieitni manna til
þess að halda dýrum í geymslu
f jarri eðilidegum dvadarstöðuim.
Það er nú lanigt um liðíð sið-
an maðurinn byrjaði að veiða
og drepa dýr. Hann heíur jafn
an verið forvitinn um þau eða
hrseddur við þau, nú eða þá
haft gaman af þeirn, og alltaf
dáðst að þeiim, Þegar þetta
nána og rótgróna samband við
dýr er haft í huga, furðar enig-
an hversu garnan mönnum hef-
ur þótt að saifrna þeim tii sin.
Fyrstu söfnón voru að sjálf-
sögðu sérgæði rilkra og vold-
ugra persóna til einikasikemimt-
unar, samband aiþýðumanns-
ins við dýr í haidi var yfir-
leitt bundið við að horfa á eða
taka þátt í grimimifegum leikj-
um, eins og þegar biimár voru
hiieikkjaðir við staur og siðan
iiamdir og bitndr til bana af
mönnum og hundum. Það var
ekkd fyrr en rannsóknir
nií'tjándiualdarmanna á dýrun-
um hófuist að stofnaðir voru
dýragarðar, að meira eða
minna iieyti í þeirri mynd sem
við þekkjum nú á dögum, víðs
vegar um Evrópu, að almenn-
inigi gafst færi á að virða dýr
íyrir sér. Ef tii vill hafa vís-
indamenniimiir líka áttað siig á
því að aurarnár sem fóikið lét
flyrir, gætu komið í góðar þarf-
ir við rannsókniir þeirra,
Vinsæidir þessara stofnana
Hvaða áhrif höfum Við á dýr-
íin í dýragörðum — og þau á
okkur?
Veldur eitthvert djúpstætt
afl i hug'uim manna því, að fóJk
þyrpist sifeHt í dýragarða stór
borganna ?
Br það ómeðvituð, en geysi-
stecrk þrá eftir þvi að komast
út í frjáisa og viliita náttúr-
utna?
Er það iöngun tii þess að
kynnast lófnaðar'háttum dýr-
anna?
Eða er það einfaldfeiga
skemmtunán sem fóik hefur af
þvi að virða fyrir sér verur,
,,sem eru svo manniegar," —-
eða finnst því þægi'leg æsing-
Vinsælastur
an og óhuignaðurinn, þegar það
stendiur andspænis „grimmum“
eða „ógeðslegum“ dýrum?
Hver svo siem orsökin kann
að vera, þá er það staðreynd,
©ð dýragarðar eru vinsælustu
staðir ailra borga.
Dýragarðar eru ekki nein
ný bóla, sem uipp hefur komáð
á siðuistu öidum. Menn hafa
©JJtaf haft gaman aif því að
sianka að sér skrýtnoiim dýrum
og geyma þaiu í dýrasaírai sárau
eða dýnagarði. Egyptar höfðu
dýragarða, söimuieiðis Rómverj
eirr og enn fyrr Kínverjar. Það
var samt ekki fyrr en á 18.
og 19. öld sem mönnum datt i
huig, að dýr gætu verið fróð-
leg rannsóknarefni, og fóru að
aihuiga þau á vísindafeigan og
kerfisbundinn hátt.
Einn þekktasti dýrajgarður í
veröldinrai er sá í London. Sam-
kvæmt konunglegri tiJiskipun
fxá 1829 er tilgangur Dýrafræði
íélags Lundúna (The Zoo-
Jogioail Soci'ety of London) að
„siuðla að þróun dýrafræðinn
tur og dýrasáltfrœðinnar og að
fiytja inn nýjar og einkenniileig
ar tegundir dýraríkisinis."
Markmáð fðiaigsdns var sem sé
íyrst og frems't visinda.legs eðl-
is, að það skyldi örva visirada-
legar rannsóknir, gefa út nið-
3. vinsælasta skepna
dý ragarðanna.
komu fijótt i ljós og dýragarð-
ar urðu að mákiisverðum mið-
stöðvum í samféiaigdnu. Hver
svo sem orsökin var, þá flykkt
ist fólk í dýraigarðana tái þess
að horfa á þessar „nýju og ein
kenrailegu tegundir dýrarik-
isins." Skyndilega jókst viirð-
iragin fyrir rannsóknum á dýr-
um og dýraigarðar urðu ekki
aðeins staðir þar sem menn
eyddu tímanum tii ómerkiiegr-
ar skemmtunar, heldur að þjóð
félagsliagum homsteinum. I
Þýzkalandi tií dæmis, þar sem
fJeiri fyrsta flokks dýraigarð-
ar eru miðað við fólksfjölda
heldur en nokkurs staðar aran-
ars staðar, stendur forstjóri
dýragarðsins borgarstjöran-
um iítt að baiki um tiign og
virðulieik, og garðurinn er ein-
att stolt borgarbúa.
NÆR NÁTTtjRUNNI?
Þótt undarlegt megi virðast,
hafa dýragarðar verið stofnað
ir þar sem þeirra er sizt von,
um gervalia Afríku, á Ind-
landi, Ceylon og í Malayasáu,
á f jöiimörgum stöðum þar sem
maiðuirinn er liklega enn í nián-
ari teragsliuim við viilt dýr held
ur en i borglöndum Evrópu.
Eragu að síður eru dýragarðar
öruggt þéttbýiiisfyrirbæri, og
fólkið sam sækir þá, jafravel í
fyrrgreiradum löndum, eru
borgarbúar, sem láfa f jarri nátt
úrunni og eru iiitt kunnár vilit-
um dýrum.
Þessi staðreynd virðist styðja
áliií dr. Bemhairds Grzimek,
forstjóra dýragarðsins i Frank
furt, sem heidur því fram að
borgarbúanum sé dýragarður-
inn sálfræðileg naiuðsyn, hann
hafi máisst samband sitt við nátt
úruna við það að búa í borgum
og verði að freista þess að ná
Opinn dýragarður.
Sunnudagur 10. október 1971
þeesu sambandi aftur með þvi
að fara i dýragairða og horfa
á dýnin.
Bretar segja þeissu vel kunna
að viera svona háttað í Þýzka-
'Jandi, en ekki virðist þó þann
ig vera á Bretiandi. Enda þótt
fáir hafi reyrat að kyrana sér
hvers vegraa fóik sækir dýra-
garða, þá benda þær fátæk-
leigu uipplýsinigar sem fyrir
hendi eru tii þess að fólk fari
tii að skemmta sér, verða
áraægt og spenrat. Rannsókn
sem Dýragarður Lundúnaborg-
ar gekkst fyrir, sýnir að mikiiil
meiri hlu.ti gestanraa libur á
heimisókn í dýragarðinn siem
skemmtiferð. Enda þótt dýra-
garðurinn sé lanigvinsælasti
staðurinn á Bretlandi sem al-
rraenninigur sækir (árið 1964
nam aðsóknin 1.815.000 manns)
Virðist fóik lita á hann iikt og
tii dæmis, Lundúnaitum (the
Tower of London), vaxmynda-
safn Madame Tussa.uds og
Stjörnuskoðu narhúsið (the
Planietariuim), sem alit eru vin
sæliir staðir, og mikið sóttir
bæði af ferðamönnum og Erag-
lendiinigum sjálfum. Reyndar
virðast furðumargir heimsækja
dýraigaxðinn, vaxmyndasafnið
og stjörrauskoðuinarhúsið í
sörnu ferðinni, ef dæma má eft-
ir aðgöngumiðum og feiðarvis
um sem hirtir eru á þessum
þrem stöðum á kvöldin.
En er þessi, „skemmitiiferð í
dýragarðinn" komin til vegna
þarfarinnar eftir að fullnægja
djúpstæðri og ákafri löragun
sáitfræðilegs eðlás? Það getur
hugsazt, en samt er það ótók-
legt, vegna þess að venjuleg-
aista meragið sem heiirrasækir
dýragarðinn er: Faðir og móð-
ir og eitt bam. Oftast er það
barraið, sem fær huigmyndina,
stunduim móðirin, en næstum
aldrei faðirinn. Ennfremur hef
ur veðrið áhrif á hvort fanið
er og sérstaklega hvert. Ef
gott veður er í byrjura, er eáns
iikleigt og mjög algengt, að
áætliun iinrai sé breytt og haidið
til straradarinnar á þægiiegan
og skemmti'legan stað. Sé veð-
urútllit tvísýrat uim morguraónn
en létti síðan tii, þá hefur dýra
garðurinn vinniraginn,
Alimenn bitfreiðaeiign hefiur
aiuðviitað gefið mannönum
meira frjálsræðá en áður var.
Gaigrastætt þvi sem meran vönd
ust, að ekkert sérstakt værd
hægt að fara á sólskinsdögum,
er nú hægt að aka raiður að
ströndininá. Töliur uim aðsókn
staðfesta þetta, — á árunum
1930—1940 kom oft gifurlegur
fjöldi í dýragarðinn (metið var
sett 2. í páskurn skömmu etftir
Vinsæll
1930 : 92.000 marans um dagiran),
en nú á dögum þykir 30.000 a
diaig atóigott og 50.000 óþægi-
liega mifciö.
Það mætti benda á, að ekk-
ert atf þessu afssanrai ken.n inigu
dr. Grzimeks um þörf mannsáns
fyrir dýragarða. Ef til vitó
ekki, en sú þörf hlýtur að vera
mjög djúpstæð, vegna þess að
meðailgesturinn kerraur aðeins
eirau sirarai á fjórum árum, eft-
ir því sem fróðuim mönraum
telst tid. Sú staðreynd, að dýra
garðar skjóta upp kol'iiraum í
stórborgum um alian beim
karan að stafa af þvi einu, að
það er eiragömgu í stórborgum
sem nægur f jöldi fólks er tii
þess að dýragarður geti staðið
umd'ir sér. Nútíma dýragarður
er mjög dýr í rekstri og
grumdvatóast á mikiili aðsókn
og töluivert háum aðgaragseyri.
dAlæti A ÖPUM en
MIKIÐ SNAKAHATUR
Ef það er fyrst og fremst
löngun eftir að léta skemmta
sér, sem knýr fólk af stað
í dýragarðinn, varpar það
betur ijósi á sálfræðilega
„þörf“ þeirra, hver dýranna
skemmta þeim bezt. Desmond
Morris, deildarstjóri Lundúna-
dýragarðs í Spendýradeildinni,
gs 3
3$W£ttnMaíi®tti$
ÞJÓDFÉLAGSVÍSINDI
DÝRA-
GARÐ-
ANNA