Morgunblaðið - 10.10.1971, Síða 5

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. OKTÓBER 1971
29
Helgi Ingvarsson frv.
yfirlæknir 75 ára
Flestir merm eru þeirrar skoð
unar að læknar séu vinsælasta
stétt landsins, þar á meðal er
sá sem þessar lánur párar og
þykist hann tala af nokkurri
reynslu, eftir langt samstarf við
þá stétt og sérstaklega við skjól
stæðinga hennar. Starf lœkn-
anna er þess eðlis að það hlýt-
ur að þroska og bæta skapgerð
þeirra. öil líknarstörf eru mann
bætandi langt fram yfir öM önn
ur. AMmargir læknar hafa náð
þvilíkum vinsældum, að þær
nálgast dýrkun. Einn úr þeim
flokki sælla manna er Helgi
læknir á Vífilsstöðum. Allri
sinni löngu starfsævi fómaði
hann velfamaði islenzkra
berklcisjúklinga í stærsta heiisu
hæli landsins.
Þar barðist hann gegn berkla
veSkinni meðan hún var í sin-
um versta ham og illvigari en
í nokkru öðru landi álfu vorr-
ar og þar háði hann sína sigur-
sælu hetjubaráttu þar til unn-
inn var einn glæsilegasti sigur á
vágesti þessum, sem um getur
um veröld álla. Margir fjölyrða
um dæmalausa skyldurækni
Helga og að hún hafi knúið
hann til dáða í starfi, en ég lít
svo á að hann hafi lítið hugleitt
boð skyldunnar, svo sjálfsögð
sem þau eru í hverju starfi. Afl
gjafi hans var hinn meðfæddi
mannkærleiki og fómfýsi.
Þegar Helgi hefur nú lagt frá
sér verjur sinar og brynju, eft-
ir harða baráttu og langa við
illvigan þjóðaróvin, getur hann
glöðum augum litið yfir gengið
æviskeið, alsáið fegursta nytja-
gróðri. Getl slík sýn ekki gefið
bjart ævikvöld, hver þá?
Kvaddur var Helgi, þá er
hann yfirgaf Vífilsstaði, með
dýpsta þakklæti og söknuði.
Með tárvot augu var hann
kvaddur. Þó mun hvert andlit
hafa ljómað af brosi, gegnum
tárin. Hann hefir ávallt tendr-
að bros á hvers manns ásjónu.
Ég á því miður ekki orð á
tungu minni til að láta í Ijós
alla þá ást, traust og virðingu,
sem allir skjólstæðingar Helga,
lífs og liðnir bera og bám, til
þessa dýrðarmanns, en ég er
sem flestir haminn af rótgróinni
lenzku, sem meinar manni að
flíka heitum kenndum sínum í
he.vranda hljóði, þótt heitt
brenni og mun þetta vera arf-
ur fenginn frá miðalda bók-
menntum okkar íslendinga,
kaldranalegum en víðfrægum þó,
en sá arfur hefir ekki reynzt
okkur með öllu gæfulegur, að
minu áliti.
Ég hefi átt þvi láni að fagna
að hafa þekfct Helga Ingvars-
son persónulega allt frá árinu
1916 og náið frá þvi 1938 og
ætti því áð vera sæmilega dóm-
bær á skapgerð hans. Auk þess
hefi ég, um áratugi, unnið með-
al skjólstæðinga hans og í þeim
stóra hópi hefir nafn hans og
störf oft borið á góma og
þá ótrúlegu sögu hefi ég að
segja, að aldrei heyrði ég varpað
að honum einu einasta hnjóðs-
yrði. Þetta ætla ég vera Is-
landsmet, þegar í hlut á maður,
sem gegnt hefir einu vandsam-
asta starfi, er íslenzkt þjóðfé-
lag getur á eins manns herðar
lagt.
Vissulega var það vandasamt
starf að stjóma heilsuhæli fyr
ir berklasjúkliniga. Vistmenn
flestir á unga aldri, margir
töldu sig dauðadæmda og var
þeirn það mjög i mun að njóta
Mfsins þann nauma tíma sem
þeim var skammtaður. Sumt var
þetta óstýrilátt fólk og tók iffla
aga. Svo var og um allan heim
og bera þvi vitni umfangsmikl-
ar bókmenntir. Allra tiltæki-
legra ráða var neytt, allt frá
prússneskum heraga og upp til
þess aga sem Helgi Ingvarsson
beitti og er þar áralangt bil í
miilli. Ég er sannfærður um að
háttur Helga í þessu efni sé ár
angursríkastur, a.m.k. meðal Is-
lendinga. Við erum fúsir að
beygja okkur undir aga sem ein
göngu er beitt af vitsmunum og
mannkærleika og þá list kunni
yfirlæknirinn öðrum betur.
Engan mann hefi ég þekkt rat
visari á hinn gullna meðalveg
um læknismeðtferð alla. Ekki
óhætfileg kyrrseta ekki áreynsla
um of. Hvorki ofát né svelti.
Engir galopnir stórgluggar, svo
fennti snjóskafla á sængur
sjúMinga í hríðarkófi, eigi held-
ur loftleysi. Ekki stofubuldi til
vanliðunar né hiti til heilsu-
tjóns.
Fyrir utan handlækningar
var ekki um auðugan garð að
gresja um meðul við sýkinni áð
ur en undralyfin komu fram, þó
innleiddi yfirlæknirinn meðal,
sem ég kalla undralyf, því með
ali var hvorki spýtt i æð né í
maga látið. Þetta meðal veit ég
að hefir borgið fleiri mannsláf-
um en nokkum órar. Strax í
upphafi starfsferilsins veitti
hann þvl athygli, hversu mikdu
betur þeim sjúklingum vegnaði
í baráttu sinni við sýkina, sem
voru vongóðir, líísglaðir og
óhracddir, heldur en þeirn sem
svartsýnir voru eða örvinglað-
ir. Bezta ráðið hlaut því að
vera að skapa þann heimilis-
brag í hælinu, sem leiddi til
glaðværðar og athafnasemi og
beindi huga sjúMinganna frá
ógn sýkinnar. Þetta tókst svo
vel að hið létta skap sjúkling-
anna var rómað um land allt.
Sjálfur hefi ég aldrei gist glað-
værara heimili en þetta bless-
aða Vífilsstaðahæli. Ég held að
sú stofnun hafi ekki átt sinn
líka meðal sjúkrahúsa. Þeir
sem nautn höfðu af því að sjá
hóp glaðværra og hressilegra
manna fóru ekki erindisleysu í
heimsókn að Vífilsstöðum, með-
an þar dvöldu þeir sem merkt
ir voru hinum svokallaða hvita
dauða. Uppspretta þessa lífs-
elexírs var yfirlæknirinn sjálf-
ur. Hugljúfur, glaður og reifur
gekk hann um stotfur og sóp-
aði burt kviða og þunglyndi,
sorg og sút, berandi með sér
lífsins dýrasta hnoss, lifsgleð-
ina, og hann gaf á báðar hend-
ur.
Eigi veitti hann sjúklingun-
um stundarfrið til að dýrka ama
sinn. Hælið var yfirfullt af
þeirri athatfnasemi, sem sjúkum
hentar bezt. Margs konar menn
ingarstarfsemi var iðkuð. Fjöl-
þætt námskeið haldin, leiksýn-
ingar fluttar af heimamönnum
með furðu góðum árangri, tfræð
andi kvöldvökur, heimaútvarp
og margt tfleira. Yfirlæknir
leiddi um hinn gullna meðalveg.
Engum mátti otfbjóða.
Þótt Islendingar uni aga sið-
ur en flestar þjóðir, voru regl-
ur hælisins í heiðri hafðar atf
flestum og eigi síður en á þeim
stöðum, þar sem skipandi radd-
ir glymja. Til þess lágu orsak-
ir óvenjulegar. Allir vissu, að
ekkert hryggði yfirlækninn
meir en það athæfi sjúklinga,
sem spillti heilsu þeirra og gatf
vont fordæmi. Vanþókmm
Helga kom ekki fram í ónotaleg
um orðum né æstu fasi, heldur
sló fölska á hið bjarta ljós
augna hans og það var miklu
áhrifarikara en þungar ávitur.
Þótt synd og sekt væru mörgum
tfrekar óljós hugtök, vissu þó
allir að það var stórsynd að
hryggja föðurlegan vin og
vemdara allra vistmanna, synd
sem treglega var fyrirgefin af
öðrum en honum sjáltfum.
Gjörvallt Samband íslenzkra
berklasjúklinga flytur Helga
Ingvarssyni og tfjölskyldu hans
bróðurlegar kveðjur í tilefni atf
mælisins og biður honum þess
velfamaðar, sem mestur verður
með íslenzkum ágætismönnum.
Þórður Benediktsson.
Helgi Ingvarsson var fyrst að
stoðarlæfcnir, en siðan yfirlæfcn
ir á Vífilsstaðahæii. Hann vann
alla sina starfstíð þar.
Fyrir löngu er þessi menki á-
gætismaður þjóðkunnur. Hann
lætur lítið yfir sér, er alúðlegur
við alla, en starf sitt hefur
hann rækt atf mikilli kostgæfni,
svo að talinn er hann í fremstu
röð læfcna hér. Ég veld því efcki
að gera grein fyrir afköstum
þessa ágæta læknis. Hitt get ég
ekki látið hjá líða að áma hon-
um heilla með velgengna ævi og
það sem eftir er æviskeiðs hans.
Margir munu mæla og hugsa á
sömu lund, því að fjöldi fólks
um dreifðar byggðar Islands á
honum gott að gjalda, bæði þeir,
sem voru sjúklingar á Vífils-
stöðum í hans læfcnistíð þar og
Skyldulið þeirra, ásamt mörgum
öðrum. Ég vann á Vífilsstöðum
í sjö vetur að kennslustörfum,
þegar berklaveikin var
í algleymingi, og þá man ég eftir
átta líkum í líkhúsinu þar. Flest
var þetta ungt fólk, sem lá í valn
um.
Það lætur að iífcum, að starf
lækna og hjúkrunarkvenna var
erfitt, þegar fólkið hrundi svona
niður, en hér var gott lölk að
verki og samvizkusamt. Ábyrgð
in hvilir þó mest á læknunum.
Mér virðist læfcnisstarfinu muni
fylgja mikil andleg áreynsla, og
það vera í alla staði erfitt.
Dagsverki læknisins er ekki
aflltaf lokið, þegar hann leggur
frá sér sloppinn sinn eða geng-
ur út úr sjúkrastofu; þá tekur
hann oft með sér verkefni, sem
virðast lítt leysanleg, en stund-
um geta þau þó orðið það fyrir
aðgát og vinnu þeirra, sem eru
ábyrgir verka sinna. Atf því leið
ir, að dagsverk þeirra lengist.
Góður rnaður og góður læknir
getur heldur ekki strax slitnð
hugann frá þeim sem langt eru
leiddir, en langar til þess að lifa,
þótt ekki væri nema ofurlitið
lengur. Enginn veit hefldur nema
stutt lifsstund í viðbót sé þýðing
armikil. — Lúinn á Mkama og
sál kemur læknir heim að
kvöldi. Þá er gott að mæta sfcifln
ingi á heimili sínu, um það að
hvild er nauðsynleg.
Helgi Ingvarsson á þvi láni
að fagna að eiga góð og vel gef-
in börn, og mjög góða konu, sem
er á þann hátt meðeigandi lifs-
starfs hans, að hún hefur viljað
búa honum ró og þægindi á góðu
heimifli þeirra. Það er nauðsyn-
legt, þvi að þreyta sljóvgar
starfsþrek í vandasömu starfi.
Gestrisni var og er mikil á
þessu heimili, sem var opið öll-
um án manngreiningarálits.
Marga stundina sat frú Guðrún
Lárusdóttir hjá gestum þeirra,
þegar læknirinn þurfti að íara
út á spltala að sinna störfum.
Fólk af spítalanum hafði þar
gjaman athvartf í raunum sín-
um.
Starf læknis verður þvfl að-
eins gott, að því sé sinnt af trú-
mennsku og heilum huga. Ekki
er hægt að ætlast til aflls af
lækni, þvi að mannleg geta er
alltaf takmörkuð. Hitt er eðlilegt
að krefjast samvizkusemi af
þeirn mönnum, sem eru með iíf
annarra í höndum sér. Gildi Mfs
starfsins er meira virði en f jár-
munir. Það fæst ekfld nema með
þvi að gefa af sjáltfum sér. Þetta
hetfur Helgi Ingvarsson gert í
áratugi. Mér er kunnugt um þá
árvekni, sem hann sýndi í starfi
sínu og leit að beztu lausn i
vanda, tifl þess var ekki sparað-
ur timi né fyrirhöfn. Hann átti
greiðan aðgang að hugum sjúkl-
inganna, og því var hann um
leið huggari þeirra. Áskapað eð-
afllyndi, stilling og prúðmennslka
þessa stórvel gefna manns komu
sér þá vel.
Oft var það, er dauðinn barði
að dyrum, að hann var kallaður
að næturlagi út á hæl-i. E.t.v.
var ekkert að gera, annað en
halda í hönd sjúklingsins sem
hafði svo mikið traust á lælkni
sinum og mannvini, að dauða-
stríðið varð léttara.
Kærleikur er nauðsynlegur.
Sá sem hefur hann og gefur öðr
um skapar betri heim. Þetta
gerði Helgi læflcnir og mun halda
áfram að gera.
Þegar ég var barn heyrði ég tal
að um föður hans, séra Ingvar
Nikulásson, með vinsemd og virð
ingu.
Helgi Ingvarsson er góðrar ætt
ar. Hann er þjóðhollur maður,
sem hetfur unnið heillaríkt starf
af sönnum áhuga. Fjöldi ólærðra
manna 'kann að meta það, hvað
þá heldur þeir, sem betur kunna
skil á því.
Ég ósfca honum og f jölskyldu
hans til hamingju á þessum degi
og þakka gömul og góð kynni,
sem ég mun aldrei gleyma.
Áslaug Gunnlaugsdóttir.
Helgi Ingvarsson fyrrum yfir-
læknir Vífilsstaða er 75 ára I
dag. Helgi er löngu landskunnur
læknir, fyrir gifturík störf að
berklalækningum. Eftir fram-
haldsnám erlendis réðst hann
aðstoðarlæknir að Vífilsstöðum
árið 1922. Varð yfirlæknir þar
1939 og stjómaði þessu höfuð-
vigi berklavarnanna fram yfir
sjötugt. Er Helgi hóf störf á
Vifilsstöðum var berklaveikin
þjóðarböl, engin gagnleg lyf
voru tiltæk og starfsaðstaða öll
hin erfiðasta. Hann og próf Sig-
urður Magnússon voru þá einu
berklalæknamir er anna skyldu
því risaverkefni að hafa taum-
hald á þessum illvíga sjúkdómi
er herjaði svo mjög á æsku
landsins.
Lengi voru um og yfir 200
sjúklingar á Vífilsstaðahæli, þá
lögðu læknar nótt við dag.
Fjöldi fársjúkra er börðust von
lítilli baráttu við hvíta dauðann
þörfnuðust hjálpar, hvatningar
og uppörvunar, ef bati átti að
nást. Við þessar aðstæður naut
sín til fulls hinn þekkti hæfi-
leiflú Helga Ingvarssonar til þess
að glæða vonir, telja kjark í þá
sem voru að bugast og að veita.
þeim allan þann tíma er þurfti.
Helgi fór erlendis öðru hvoru
tii menntunarauka og var siles-
andi fræði sín, er tómstund gafst.
Svo vel fylgdist hann með nýj-
ungum í berklalækningum að
það orð komst á, að ný lyf og að
gerðir yrðu fyrr almenningseign
hér en í nálægum löndum.
Smám saman rofaði til, þrot-
laust starf, nýjar aðgerðir og
loks hin þekktu berklalyf bug-
uðu bölvaldinn. Vífilsstaðir voru
ekki lengur dæmdur biðsalur
dauðans, heldur árangursrík
lækningastöð. Þangað sótti f jöld
inn lækningu meina sinna, lífs-
reynslu og lærdóm í umgengni
við hinn vitra stjórnanda stofn-
unarinnar, er reyndist mörgum
sjúklingum sínum lífstiðarvinur
og ráðgjafi.
Aufc starfsins á Vífilsstöðum
vann Helgi Iengi að lækningum
í Reykjavik, fyrst á eigin stofu
og siðar á Berklavarnastöðinni.
Hann keypti snemma gegnlýs-
ingatæki til þess að auðvelda
greiningu berklaveikinnar. Það
tæki reyndist stórvirkt með að
leita uppi ný berklatilfelli, en
auk þess fylgdist hann um ára-
bil með aðstoð þessa tækis með
heilsufari þeirra er útskrifuðust
frá Vífilsstöðum.
Þótt árunum f jölgi, þá er
fjarri þvi að Helgi sé hættur
störfum. Léttur á fæti labbar
hann um borgina og liðsinnir
vinum og skjólstæðingum, sé
þess þörf. Það er aUlangt síðan
að hann komst á þá skoðun, að
ofdrykkjan væri eitt mesta vanda
mál þjóðarinnar og þess vegna
hefir hann nú um skeið lagt mál-
efnum drykkjusjúkra verulegt
lið.
Helgi hefur ritað margt um
berklamál í Læknablaðið og víð-
ar. Hann hefir verið sæmdur
riddarakrossi Fálkaorðunnar.
Hann er heiðursfélagi Sam-
bands ísl. berklasjúkUnga, og á
virðingu allrar þjóðarinnar. Sem
sjúklingur, nemandi og samstarfs
maður flyt ég honum þakkir og
heillaósfldr.
Hamingjuóskir með þann un-
að að geta Htið yfir farinn veg
og séð, að það sem hann gjörði
var harla gott.
Oddur Ólafsson.
Meinatœknar
Sjúkrahús Akraness vantar meinatækni sem fyrst.
Allar nánari upplýsingar veitir forstöðumaður sjúkrahússins,
sími 1546.
SJÚKRAHÚS AKRANESS.
Sendisveinn óskast
hálfan eðcr allan daginn
Cudo gler hf.
Skúlagötu 26