Morgunblaðið - 19.10.1971, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. OKTÖBER 1971
— Ræða Jóhanns
Framh. af bls. 15
verður sagt irm það í ra«n og
veru, hvað 1 þeim felzt, íymr en
a-ííkisst j ómiin leggur fraim fruim-
vcVrp á Alþingi _til staðfestingar
á þeim áfoTmum sínuon, sesn
etjóo-iniansáttmáJin.n víkur a@.
G-agnrýni o>kkar Sjáifetæðis-
mnanr.a mun að þessu leyti biða
þees tíma, er vaentanleg stjórn-
aa-frumvörp sjá dagsins ljós.
LA NDHF.LGI SMÁLIÐ:
Hæstv. íorsætisráðherra vék að
landhelgismálinu, e<n það er í sér-
Bokfki mála hjá íslenzku þjóð-
intnó, mú sem fyrr. Hitt vil ég
ekki láta undir höfuð ieggjast
aið áteija, að núveramdi stjórnax-
BoOckax gerðu allt, sem þedr
máttu, til þess að vilia möminum
Framh. af bls. 11
arflokka, þegar þeir voru í
stjómarandstöðu, hafa fyrstu
skrefin þegar verið stigin til að
jafna námsaðstöðuna sem bú-
setan skammtar, en mikið verk
er þó óunnið. Til bráðabirgða er
íramlag til aðstoðar við þá, sem
sækja verða nám fjarri heimili
aukið verulega á fjárlögum, en
ljóst er að hér verður að koma
til könnun á þörfinni og laga-
setning í samræmi við hana.“
Úm utanríkismál fórust forsæt
isráðSherra m.a. svo orð: „1 mál-
eínasamningnum segir, að varn-
arsamningurinn við Bandaríkin
skuli tekinn til endurskoðunar
eða upx>sagnar í því skyni, að
varnarliðið hverfi frá Islandi í
áföngum. Skal að því stefnt að
brottför liðsins eigi sér stað á
kjörtímabilinu.
Þvi hefur verið haldið fram i
málgögnum stjórnarandstöðunn-
ar að ósamræmis hafi gætt af
hálíu ríkisstjómarinnar í túlk-
un á þessum ákvæðum. Það er
aiger misskilningur.
1 málefnasamningnum er eng-
in fjöður dregin yfir það, að
stjórnarflokkarnir hafa mismun
andi aðstöðu til aðildar Islands
að NATO. En þar er sagt, og
það höfum við jafnan aðspurðir
síðan sagt, að Island yrði að ó-
breyttum aðstæðum áfram í
NATO. Jafnframt höfum við
margundirstrikað, að Island
mundi standa við ailar skuldbind
íngar sinar gagnvart NATO. En
við teljum, að þátttaka okkar í
NATO leiði ekki til þess, að við
séum skuldbundnir til að hafa
ertendar hersveitir hér á landi á
friðartímum. Því til sönnunar
bendum við á forsögu málsins
og fyrirvara af Islands hálfu við
inngöngu í NATO, sem ég ætla
ekki að fara að rifja upp hér,
nema tilefni gefist til síðar.
Ennfremur er það augljóst
mál, m.a. af mismunandi gildis-
tSma NATO-samningsins og varn
arsamningsins að þar er um
tvö aðskilin mál að ræða. Hef-
ur sú staðreynd verið oftlega
undirstrikuð af hálfu forsvars-
manna allra þeirra stjórnmála-
flokka, sem stóðu að inngöngu
Islands í Atlantshafsbandalagið.
sýn í þessu lífshagsmunamáli
þjóðarömmiar, bera Sjáifstæðis-
ílokkinin og Alþýðuflokkinn sök-
uan um viljaskort til útfæoslu ís-
lemzku landheiginnar og jafnvel
um íyriirhugaða sviksemi í mál-
inu. Karnn að vera, að þesei
óhróður, seon stjóraarliðinu er til
háborimnar Skammiar, hafi villt
eimstökum möranum sýn í kosn-
ingunum í vor.
StjórmaTandstöðuflo(kkar.nir
gemgu stTax til heilshugar sam-
sítarfs við stjórnarliðið varðandi
lamdheigismálið þegar eftir því
var óskað, og hafa formenn
stj órnarandstöðuflokkanma Sjálf-
stæðisflokks og Aiþýðuflokks
eios og kunmugt er, tekið sæti
sem fulltrúar í landhelgismefnd
ailra þingfloktkanna, em varafor-
fonmemm flökkanma eru varamenn
VarnarsamnÉngurinn er því
fyrst og fremst máleíni milli Is
lands og Bandaríkjanna. Eins og
við höfum margsagt munurn við
eítir áramótin, eða þegar við höf
um kynnt okkur öfl málefni varð
andi varnarstöðina nægilega
rækilega, óska eftir viðræðum
við Bandaríkjamenn um endur-
skoðun varnarsamnirvgsins. En i
tíð fyrrverandi stjórnar var nú-
verandi stjórnarflokkum haldið
utan við öll varnarmál, svo að
það er ekkert óeðlilegt við það,
þó að þeir hafi þurft að kynna
sér þau gaumgæfilega, áður en
þeir ganga til viðræðna um end
urskoðun samningsins. Ég vona,
að í þessum fyrirhuguðu viðræð
um takist að finna þá lausn
þessara mála, sem báðir aðilar
geta við unað. Stefnumark okkar
er skýrt. Við viljum, að hið er-
lenda varnarlið hverfi úr land-
inu í áföngum. Við viljum að
slíkt geti átt sér stað á kjör-
tímabilinu. Stefnumark okkar
er ljóst eins og ég sagði: Við
viljum að erlent herlið sé ekki
á islandi á íriðartímum, og er
það í samræmi við yfirlýsingar,
sem aliir flokkar hafa áður gef-
ið.
En eins og ég hefi sagt mun-
um við láta fram fara rækilega
könnun á málum þessum öllum.
Við þá könnun hlýtur margt að
koma til skoðunar og þá fyrst
öryggi ökkar sjálfra, og má í
því sambandi ekki gleyma þeirri
hættu, sem herstöð I landinu
kann að skapa. En jafnframt
þarf að hafa í huga skyldur okk
ar gagnvart bandalagsþjóðum,
enda væntum við þess, að þær
sýni sjónarmiðuim okkar fullan
skilning þegar þau eru skýrð
fyrir þeim. Ennfremur er skylt
að hafa í huga stefnuyfirlýsingu
stjórnardnnar um að stuðla að
sáttum og draga úr viðsjám í
heiminum. En samkvæmt þvi er
Islandi skylt að leggja sitt létta
lóð á vogarskálamar til stuðn-
ings viðleitni þeirra ágætu stjórn
málamanna, sem eru að reyna
að draga úr spennu i heiminum.
Þá þarf og að athuga, hvernig
viðlhaldi og vörzlu varnarmann-
virkja skuH háttað, eftir brott-
för varnarliðsins.
Ég vil taka það skýrt fram,
þeirna. Stjóraarandstaðan hefur
þegar góðu áorkað um fnam-
vindu máia á þessum mdlkilvæga
vettvangi. Eins og kunnugt er
hafði rilkisstjórain uppi ráða-
gerðir um það að segja upp í
óðagoti fyrir 1. septemtoer s.1.
samnttngum við Breta og Vestur-
Þjóðverja, sem ieiddu landhelgis-
deiluna frá 1958 tM 1961 tiil lykta
á mjög farsælan hátt. Þetta átti
að gerast nokkrum dögum eftir
að hæstv. utanríkisráðhenra kom
úr viðræðuför sinni við brezka
og þýzka ráðhenra og ráðamenn
og hafði ajálfur stungið upp á
því, að viðræðum yrði haldið
áfram, en framihald viðræðna
hafði að sjálfsögðu engan til-
gan, ef ekki var gert ráð fyrir
því að hugsanlegt vaeri, að sjón-
aranáð yrðu að einhverju leyti
sanwræmd til friðsamlegrar úr-
lausnar. Af þessum ástæðum
hefði orðsending um uppsögn
samininganina við þessar þjóðir,
að stefnuyfirlýsing okkar í varn-
armálum má ekki með neinu
móti skoða sem óvináttuvott í
garð Bandaríkjanna. Síður en
svo. Samskipti okkar við þá vold
ugu vinaþjóð hafa að minum
dómi verið mjög góð og munum
við fyrir okkar leyti kappkosta,
að þau góðu samskipti megi hald
ast. Tilefnið er ekki heldur nein-
ir sérstakir árekstrar við varn-
arliðið umfram það sem óhjá-
kvæmilega hlýtur að leiða af
dvöl herliðs. Og persónulega get
ég sagt, að ef og meðan nauðsyn
legt er talið að hafa hér erlent
varnarlið, þá vil ég enga frem-
ur en Bandaríkjamenn. Stefnan
í varnarmálunum byggist einfald
lega á þeirri eðlilegu ósk lítill-
ar þjóðar, sem nýlega fékk full
veldi, að geta lifað i landi sinu,
án þess að erlent herlið hafi þar
varanlega setu. Sú ósk er efa-
laust auðskilin öllum frelsisunn-
andi lýðræðisþjóðum.
Vitaskuld er mér ljóst, að í
sambandi við brottför vamarfiðs
ins, geta komið til viss atvinnu-
leg vandamál, en þau ætti að
vera auðvelt að leysa á hæfileg-
um umþóttunartíma. Og ég vil
segja það, að í þessum efnum
geta ékki gerzt neinar breyting-
ar eins og hendi sé veifað. Þær
hljóta allar að taka sinn tíma.
Þar verður að gera ráð fyrir
hæfilegum umþóttunartima. Það
verða menn að gera sér ljóst,
enda eru ákvæði varnarsamnings
ins á þvi byggð."
Forsætisráðíherra sagði enn-
fremur:
„Ég hefi nú gert grein fyrir
málefnasamningi stjórnarflokk-
anna og er nú ekki óeðliiegt að
spurt sé: Hvað hefur breytzt?
Hverjar eru helztu breytingam-
ar á stefnu ríkisins, sem núver-
andi stjórn hefur mótað?
Breytingarnar eru margar og
mikilvægar eins og málefnasamn
ingurinn sýnir og ég hefi þegar
rakið. Skal ég nú að lokum til
frekari áréttingar rifja upp nokk
ur höfuðatriði, er gefa hugmynd
um þá stefnubreytingu, sem átt
hefur sér stað.
Ég hygg, að ein mikilvægasta
grundvallar stefnubreytingin sé
sú, að núverandi ríkisstjórn er
og vill vera ríkisstjóm hins vinn
andi fólks I landinu, launþega og
framleiðenda til sjávar og sveita.
Hún vill stjórna i þeirra þágu og
hafa sem nánast samstarf við
woklkirum dögum eftir heimikomu
utaaxrílritSTáðhefrna, veirlð æði
ósimelkkleg, þótt efklki sé meira
sagt. Ein meira máii ekiptir hitt,
sem við Sjálfetæðismeinn lögðum
megináherzlu á og rituðum íor-
sætisráðherra bréf um þarnn 13.
ágúst sJ., að við teldum, að hér
væri um svo vedgamiikið mál að
tefla, saminiingagerð við öninur
rílki, sem Alþingi á eínum tíma
hefði ákveðið, hveraig geira
sikyldi, að þingræðislega væri allt
anmað óhæfa, en að ieggja awnað
hvort breytingar eða uppsögn
slíkrar saminingagerðir fyrir Al-
þingi sjálft. Á þessi sjónarmið
félhsrt hæstv. ríkistjóm og fagna
ég því.
FRUMKVÆÐI ÍSLENDINGA:
Ég lagði til í lamdhelgisnefmd-
iruni í ágústmámuði: „Að ísland
eigi fruimlkvæði aS því að flytja
tillögu á næsta fundi umdirbún-
ingsnefindarinmar að Haíréttaráð-
samtök launafólks og framleið-
enda. Fyrrverandi ríkisstjórn
beitti hins vegar ríkisvalddnu
hvað eftir annað gegn verkalýðs-
hreyfingu og launafólki, bæði
með setningu bráðabirgðalaga og
gerðardómum í kjaradeilum, en
einnig með því að beita gengís-
lækkun æ ofan í æ og rýrðd
þanndg kjör launþega eftir að
þeir höfðu háð árangursríka
kjarabaráttu. Núverandi rikis-
stjórn hefur aftur á móti sett
sér það meginmarkmið, að bæta
verulega afkomu verkafólks,
bænda, sjómanna, iðnverkafólks
og allra þeirra, sem búa við hlið
stæð kjör. Jafnframt hefur hún
heitið þvi, að hún muni ekki
beita gengislækkun gegn þeim
vanda, sem nú er við að glíma
í efnahagsmálum. Þar að auki
hefur hún ákveðið að stytta
vinnuvilkuna niður í 40 stundir
án breytinga á vikukaupi og
Iengja orlof í 4 vikur. Hún hef-
ur þegar leiðrétt þau 1,3 vísi-
tölustig, sem felld voru niður
með verðstöðvunarlögum fyrr-
verandi ríkisstjórnar og látið
taka inn í kaupgjaldsvísitöluna
þau 2 vísitölustig, sem ákveðið
var í verðstöðvunarlögum, að
ekki skyldu reiknuð í kaupgjalds
visitölunni fram til 1. september.
Auk þess vill núverandi rikis-
stjórn vinna að því i nánu sam-
starfi við samtök vinnandi fólks
i landinu, að kaupmáttur launa
verkafólks, bænda, sjómanna,
iðnverkafólks og annars lág-
laumafölks aukist í áföngum um
20% á næstu tveimur árum. Verð
ur að vona að þessi markmið
náist með frjálsum samningum
iaunþega og atvinnurekenda, og
ríkisstjórnin mun að sjálfsögðu
beita áhrifum sínum I þá átt að
svo megi verða. Umfram allt
mun hún reyna að tryggja að
umsamdar kjarabætur renni
ekki út í sandinn, svo að stefna
rikisstjómariinnar um kaupmátt
araukningu komist raunverulega
í framkvæmd. Hér hefur þvi orð
ið grundvallar stefnubreyting
hvað snertir meðferð ríkisvalds-
ins miðað við það sem var. 1
stað þess styrjaldarástands sem
ajlt of oft ríkti á vinnumarkað-
inum í tíð fyrrverandi rikisstjórn
ar, leitar núverandi ríkisstjórn
samvinnu við iaunþegasamtökin
og samtök framleiðenda til sjáv
ar og sveita til þess að stuðla
að vinnufriði, aukinni hagsæld,
stefnu Samem.uðu þjóðamina 1973
urn sénsitæðain rétt ®traindrtíikis til
f isik veiðil and hei gi á lamdgrummí
þese, þegar lí'kaæ aðistæður eru
og hér á íslamdi, að þjóð hyggi
afkomu sína eða efmiahagslegá
þróun á fiskveiðum og mauðsyni
ber til að takmarlka veiðar til
veundar íisflriisitofnum.
Verði leitað samvinmu við aðnar
þjóðir um slíkam tillöguflutndng.“
Þessi tillaga hefux nú verið af-
gtreidd í 1 a ndhelgisnefndiinini með
stuðmimgi allxa aðila, og í sam-
ræmi við það mum hæstv. rdúrisi-
stjóra nú láta vimma að slíkri til-
lögugerð og öflun fylgis við
hana, em fyrir okkur íslendinga
csr að sjálfsögðu mikilvægt að
iáta ekkert tækifæri óraotað til
þess að velkja athygli á himum
sórstæða rétti okkar til lamd-
grúmmmsins alls og þá rétti amm-
arra stramdiríkja um leið, ef ldkt
stemdur á hjá þeim og hér á fo-
iamdd.
meiri framleiðslu og framleiöni
og bættum hag og betra lííi fólks
ins í landinu.
Ég vil niefna aðra meginbreyt-
ingu. Með málefniasamningnum
frá 14. júlí er því slegið föstu,
að komið skuli á skipulögðum
áætlunarbúskap á Islandi, þann-
ig að undirstöðuatvinnuvegirnir
verði efldir á grundvelli áætlun-
argerðar undir forystu ríkis-
valdsins. 1 þessu skyni verður
komið á fót Framkvæmdanefnd
ríkisims, sem hafa skal á hendi
heildarstjórn fjárfestingarmáia
og frumkvæði i atvinnumálum,
gera áætlanir til langs tima um
þróun þjóðarbúsins og fram-
kvæmdaáætlanir til skemmri
tíma og raða fjárfestingarfraim-
kvæmdum með tilliti til mikil-
vægis þeirra fyrir þjóðarbúið. 1
stað handahófeins, sem ein-
kenndi efnahagsstefnu fyrrver-
andi rikisstjórnar, koma nú
skipuleg vinirrubrögð og áœtlun-
arbúskapur. 1 stað þess að látá
handahófeleg og skammvinn
gróðasjónarmið ráða forgangi
fjárfestingarframkvæmda, verð-
ur nú stefnt markvisst að aukn-
um hagvexti, meiri framleiðslu,
meiri framleiðni og fullri at-
vinnu fyrir alla með því að skipu
leggja efnahagskerfið þannig, að
það þjóni bezt markmiðum ríkis
stjórnarinriiar um bætt kjör,
betra líf og bjartari framtíð
fólksins í landinu.
En jafnframt hinum skipulega
áaetlunarbúskap vill ríkisstjörn-
in efla frjálst framtak í atvinmi-
rekstri, bæði einstaklinga og fé-
laga, en þar sem frjálst fram-
tak einstaklinga óg félaga dug-
ir ekki til verður hið opintoera,
ríki og sveitarfélög, að koma til
og hjáipa við að ryðja framþró-
uninni braut. Rétt er að taka
það fram, að það er langt í frá,
að ríkisstjórnin stefni að hafta-
búskap eða skömmtunarkerfi,
þótt tekinn verði upp skipuleg-
ur áætlunarbúskapur. Það hefur
aldrei komið til greina að stefna
að haftabúskap og skömmtunar-
kerfi. Hins vegar er höfuðmark-
miðið, að skipuleggja rikisbú-
skapinn þannig, að fólkið í land-
dnu njóti betra lífs og batnandi
kjara ám hafta og skömmtunar,
en raða fjárfestingarframkvæmd
um eftir mikilvægi þeirra fyrir
þjóðarbúið og hagsæld þjóðarinn
ar allrar."
— Ræða Ólafs
— Ræða Benedikts
Fréttatilkynning |
Framh. af bls. 11
að öðru leyti myndi flotokurinn
ekki hika við að veita ríkisstjóm-
zddví andstöðu.
Benedikt átaldi umimæli for-
aætisráðheirTa um stjónn mernnta-
mála í tíð fyrrverandi ríkisstjóm-
ar. Varpaði hamn fram þeirri
epurmngu, hvers vegna ekki
(naetti sjá þesa nein merki í fjáT-
lagafrumvarpinu, að gera þyrfti
anöggar ráðstafanir í menintamál-
um.
Nú vék Benedikt að landhelgis-
máflinu og kvaðst harma þau
átök, sem um það urðu í kosn-
jngabaráttunm. Taldi hanan slíkt
efcki vera styrk íynÍT máistað
'liAandð. Hann lýsti ánægju sinrvi
yfir meðferð utanríkisráðhierra á
málinu og sagði haarn hafa farið
að með meiri gætini en hægt hefði
verdð að búast við íyrirfram.
Hann lagði áherzlu á, að Alþýðu-
flokkuriinin myndi eflcki gera
íramikvæmdairatriði óþarflega að
deiluefni, heldur vildi floklkuriníi
ná þjóðareiningu í málinu.
Um vamarmálin taldi hann það
varla traustvekjamdi viwnubrögð
hjá ríkisstjóminni, að móta fyrst
stefnuma, en ætla síðan að láta
fara fram könnun á málinu.
Benti hann á, að í þessu máli
yrðu meim að láta skynisemi og
mat á aðstæðum ráða fremur en
tilfinningar. Benedikt lauk ræðu
sinni með því að lýsa því yfir,
að Alþýðuflokkurinm myndi
halda áfram að vinma að því
stefnumarflci sínu, að sameina alla
jafnaðarmenn á íslandi.
Næstur talaði Ragnar Amalds
og áréttaði sanístöðu stjórnar-
flokkaruna. Lýsti hann yfir stuðn-
imgi Alþýðubamdalagsins við
málefnasamning ríkisstjórnarinm-
ar, og drap á notokur meginatr-
iði hans. Kvað Ragntar úrslit
kosndmganmia s.l. vor og myndun
þessarar ríkisstjórmar þáttaskil í
íslenzkum stjórnmálum.
Að lokum kvaddi Hanndtoal
Valdímarsson sér hljóðs. Taldi
hainn ekki ástæðu til að fjalla
um einstök atriði málefniasamm-
ingsins, þar sem betri tækifæri
gæfust til þess síðar. Fagnaði
hanm því, að stjórnaxandstaðan
ætlaði ekki að gera smáatriði að
deiluefnd í landhelgismálinu.
Lauk þar með umræðum og
var fundi silitið laust fyrir kl. 17.
MORGUNBLADINU hefur bor-
izt fréttatilkynning frá þing-
flokki Alþýðuflokksins, sem er
svohljóðandi:
Ef hver þingflokkur kýs íyrir
sig, íær Alþýðuflokkurinn sæti í
sjö manna nefndum í samein-
uðu þingi. Ef aðrir flokkar kjósa
saman, glatast þetta sæti.
í umræðum mifldi þimgflokk-
anna um kjör starfsnefnda á Al-
þingi hafa bæði stjórnarflokk-
arnir og Sjálfstæðisflokkurinn,
hvorir í sinu lagi, iátið í ljós það
álit, að Alþýðuflokkurinn eigi að
fá sæti í þingnefndum, og boð-
izt til að stuðla að þvi. Hefur Al-
þýðuflokkurimn náð samkomu-
lagi við báða aðila um málið.
Alþýðufflokkurinn ákvað þvi að
bjóða sjálfstætt fram við kom-
ingu þingnefnda í trausti þess að
þeir næðu kjöri í nefndirnar.
Benedikt GröndaL
Þingsályktunar-
tillaga um land-
helgismálið
RÍKISSTJÓRNIN hefur lagt fram
á AJþingi tillögur til þingsálykt
unar í landhelgismálinu, sem eru
samhljóða sama konar tillögu sem
frarh kom á siðasta Alþingi, en
þá var vísað frá með rökstuddrl
dagskrá. Tillaga þessi er í sam-
ræmi við þá stefnu, sem mörkuð
er i málefnasamningí ríkisetjórn
arimnar í landhelgismálinu.