Morgunblaðið - 27.10.1971, Side 3

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. OKTÓBER 1971
Gunnar Thoroddsen á Varðarfundi:
Uggvekjandi horfur
í öryggismálunum
Á FUNDI, sem haídinn var hjá
landisimálafélaginiu Verði sl. máinu
dagslkvöld fluitti Dr. Gunnar
Thoroddsen, alþingismaður ræðu,
er hann nefndi „Stefnusikrá ríte-
issitjómarinnar.” Gagnrýndi ræðu
tmaður harðiega suma þeetti
stef n usterá rinnar og gang máia
hjá lúkisstjóminni. Sérstatelega
uggvekjandi væri nú steipan
þriggja manna ráðherranefnd-
ar um varnar- og öryggis-
máa þjóðarinnar, þar sem
twir menn, sem árum sam-
an hafa verið yfirlýstir and-
stceðingar Atlan tshaifsiban dalags -
ins, eru nú ieiddir til ráðuneyt'S
um þau mikilvægu mál. Þá fj all-
aði Gunnar um ógætileg vdnnu-
forögð rikisstjómarinnar bæði í
landheligismálinu og vamarmál-
unum, sem hann taldi þegar hafa
stórsteaðað okkur á alþjóðavett-
vangi, svo sem í samninigaumileit
unum okkar við Efnahagsbanda-
jag Evrópu. Fer úrdráttur úr
ræðunni hér á eftir.
Gunuar hóf ræðu sina með að
segja frá flokki einum í Dan-
möriku, er nefndist Réttarsam-
foandið. Hafði sá ftok'kur verið
allsterkur í eina tíð, haft 12 þing-
menn og átt aðild að rikisstjóm
eitt kjörtimabil. Við næstu kosn-
■jngar á eftir tapaði flo'kkur þessi
foins vegar öllum þingmönnum
sinum og þurrkaðist út úr dönsk-
um stjórnmáiium. Ræðumaður
sagðist eitt sinn hafa spurt
danskan miann um, hver stefna
þessa flokks hefði verið, meðan
hann var upp á sitt bezta. Daninn
foafði svarað þannig: „Fáir vita
það, og þeir, sem vita það geta
ékki útskýrt það.“ Þessi orð
tanu mér í hug, sagði Gunnar,
er ég las málefnasamning ríkds-
stjórnarinnar, svo margt væri
þar óljóst. Þó væru sum atriði
stjörnarsáttmáians skýr, einkum
þau, sem skaðleg væru.
Gunnar benti á atriðd í stefnu-
skrá þessari, sem hann væri sam
mála, en það væri um eilli- og
öi-orkubætu rnar. Fyrrverandi ríte
'isstjóm hefði staðið að endurbót-
urn á löggjöf um það efnd, en þá
hefði verið til þess ætlazt, að
foækkun þessi kæmi til fram-
tevæmda um næstu áramót. Nú-
verandi ríkisstjóm hefði beitt sér
íyrir setningu bráðaibirgðalaga
svo að hæteteun þessi gengi í
gildi sil. sumar, Sjálfur kvaðst
Gunnar helzt hatfa 'koisið, að
hætokun þessi hefði toomið til
framkvæmda strax í vor, er lög-
in voru sett.
Það er einkenni á þessari
stefmusterá, sagði ræðiumaður,
hve miteið er um sjálísagða hluti.
Taiiað væri um að efla atvinnu-
vegina, að koma í veg fyrir
háskalega verðlagsþæóun, að full
vinina sjávaraflann hér heima, að
til eftirsótonarverðra ilífsgæða
teldist hreint og ómengað um-
hvertfi o. s. frv. Þetta væru fög-
ur fyrirheit, sém öll væri auðvelt
að sterifa undir. Enntfremur væri
talað um að lækka vexti, lengja
dánstima, hækka lán, fella niður
söiuskatt á ákveðnum vöruteg-
undum, og margt fleira. Þetta
vœri annað einkennd á stefnu-
slkránni — austur doforða á allar
hliðar. Það gengi sem rauður
þráður i gegn um málefnasamn-
iniginn, tofa fyrst, athuga á eftir.
Þá sagði Gunnar það ennfrem
ur vera einkenni, hve miteið er
um innantóm slagorð. Hvað fæl-
kst til dæmis í því, að stjórnin
kallaði sig stjórn hinna vdnn-
andd stétta? Hverjir af þegnun-
um eru ekki vinnandi? Gunnar
taBdi þó, að etoki væru sjádfsagð-
tr hlutir og fögur fyrdrheit þó
aHsráðandi í stefnuskránni. Þar
vseri einnig að finna stórskaðleg
máJI, svo siem stefnuna í varnar-
og örýggismálum þjóðarinnar.
1 málefnasamninginn hefðd
láðst að taka upp sum af höf-
uðstefnumáJlum Framsótenar-
flokksins. Svo veerd t.d. um end-
urskoðun og uppstokkun stjórn-
sýslukerfisins, sem lengi hefði
verið áhiugamáíl Framsóknar og
endurskoðun stjörnarskrárinnar,
en þvl máli hafa Framsóknar-
menn oft hreyft á þdngi á undan-
förnum árum.
Gunnar vék nú að þeim mái-
um í stefnuskrá rikisstjórnar-
innar, sem hann taldi mikilvæg-
ust en það voru landheigismál-
ið og varnar- og öryggismálin.
Um vamarmálin sagði Gunn-
ar, að við myndun ríkisstjórn-
arinnar hefðu margir haidið, að
engin alvara lægi að baki þeirri
yfirlýsingu hennar að láta her-
inn fara. Menn hefðu haJdið, að
eins myndi fara og árið 1956. Nú
væri hins vegar komnar upp þær
aðsitæður, að svo virtist sem ríik-
isstjómin ætlaði að gera aivöru
úr ætlan sinni. Sérstakan ugg
vekji nú skipan þriggja manna
ráðherranefndar um varnar- og
öryggismál þjóðarinnar. 1 henni
eigi sæti tveir menn, sem báðir
hafi árum saman verið yfiriýst-
ir andstæðingar Atlantshafs-
bandadagsins og varnarsamhings
ins vdð Bandarikjamenn. Það
hafi vierið fudl ástæða til hjá for-
manni Sjálfstæðisflokksins að
kveðja sér hljóðs utan dagsikrár
á Alþingi og bera fram fyrir-
spum um s'kipan þessarar nefnd
ar.
Gunnar taldi það mjög mikil-
vægt, að yngra fóik gerði sér
grein fyrir aðdraganda og sögu
vamarmálanna. Rakti hann síð-
an nokkrum orðum sögu þeirra
og benti á, að hdutleysisyfiriýs-
ingar smáþjóða hefðu dugað
skammt, þegar einræðisríkin
stofmuðu til síðari heimsstyrjald-
arinnar. Hefði hlutleysi margra
þeirra þvert á móti verið þeim
skaðlegt. Með tilkomu Samein-
uðu þjóðanna hefðu margir von-
að, að friður væri tryggður.
Ekki hefði þó liðið nemá eitt
ár frá stofnun þeirra, þar til
mönnum varð ljóst, að sú von
rættist ekki. Hefði Winston
Churehidl orðið fyrstur til að
benda á þá staðreynd eftir styrj-
aldarlok í hdnni sögufrægu járn-
tjaldsræðu. Með stofnun Atlants
hafsbandalagsins hefði reynzt
unnt að halda útþenslustefnu
Rússa í Evrópu í skefjum. Allt
frá stófnun þess væri ekki um
pukin yfirráðasvæði Rússa að
ræða í ádfunni. Ljóst væri, að
þeir hefðu ekki enn látið af vilja
sínum til útþenslu — um það
vitnuðu bæði Ungverjaland 1956
og Tékkóslóvakía 1968. Þessi að-
dragandi að stofnun Atlantshafs
bandalagsins væri mjög lærdóms
rikur, og væri það hlutverk
Sjádfstæðisfflokksms að skýra
unga fódkinu í landinu frá hon-
um. Þetta væri ekki sízt mikii-
vægt í dag, þegar Rússar vœru
að stórefla fflotastyrk sinn á
Norður-Atlantshafi. Benda mætti
á fjórar leiðir, sem hugsandegt
væri fyrir Islendinga að íara í
þessum efnum: 1 fyrsta lagi
vamarlaust hdutleysi. Þessi virt-
ist vera stefna Alþýðubandalags
ins og skildu fflestir af hvaða
hvötum það væri. Reynslan
hefði sýnt, að það veeri barna-
skapur að ætla að telja Islend-
ingum trú um, að þessi stefna
tryggði þeim öryggi. 1 öðru lagi
væri hlutleyisi með eigin her-
vörnúm, díkt og Svíar hafa. Um
þessa Jeið vœri ekki að ræða hjá
Islendinigum, þar sem við hefð-
um enga möguleika til að hadda
uppi her á íslandi. Þriðji val-
kosturinn væri að vera meðlim-
ir i NATO án varna. 1 ríkisstjórn
inni vdrtist nú vera samstaða um
síðara atriðið en ekki hið fyrra.
1 fjórða og síðasta lagi gætum
við verið meðlimir i NATO með
vörnum, svo sem nú væri. Eí
við athiuguðum hvaða leið væri
öruggust, hlytum við að komast
að þeirri ndðurstöðu, að það sé
hin síðastnefnda. Vamarleysi
bjóði háskanum heim. Hinum
frjálsu þjóðum stafi ávallt hætta
af einræðisöflum. Alþjóða komm
únisminn sé alltaf samur við
sig og stefni að heimsyfirráð-
um. Rœðumaður benti á, að hlut
verk varnarllðsms væri fyrst og
fremst að starfrækja aðvörunar-
kerfi og að tryggja að hægt
væri að kaJla á hjádp i tima ef
þörf krefði. Við eigum að haía
varnir hérna fyrst og fremst
sjálfra okkar vegna sagði Gunn
ar Thoroddsen, en einnig vegna
vestrænna vtinaþjóða.
Gunnar áréttaði það, semsam
þykkt hefur verið á landsfund-
um Sj'áMstæðisfflotoksins, að okk
ur bæri að senda Islendinga til
náms erilendiis i varnarmálium
svo að við gætum sjádfir metið
vamarþöirfina. Einnig að þjálfa
mætti islendimga til að taka
smám saman í hendur ýms störf
í varnarstöðinní. Ræðumaður
lýsti ugg sinum yfir undandáts-
semi Framsóknar í stjórnarsam
starfinu. Nú væru leiddir tid
láðuneytis í vamnaimálunum
tveir fyrrverandi ritstjórar
kommúnistabDaðsins. Það virt-
ist því vera talsverð hætta á
þvi, að nú væri stefna ríkis-
stjómarinnar i 'þessu mádi ekki
einiungis í orði heidur einnig á
borði.
Nú vék Guinm'ar Thoroddsen að
iandhelgismálinu og sagði mark-
mið ríkisstjómarinnar og stjóm-
arandstöðunnar vera svipað. En
deilt hefði verið um vinnubrögð.
Ræðumaður taldi það vera skyn-
samlegri stefnu að miða útfærsl-
uoa strax við landgrunmið allt
fremur en að einskorða sig við
50 miiurnar. 1 fyrsta lagi væri
óskynsamlegt að gera útfærsl-
una í tveimur áföngum og í öðru
lagi væri auðveldara að vinna
landgrunnsstefnunni fylgi á al-
þjóðavettvangi. Miklu auðveld-
ara væri að halda þvi fram, áð
landgrunnið væri eðlilegur hluti
landsins, bæði landfræðilegur og
efnahagslegur, en að fá menn til
þess að fallast á einhverja tölu,
sem virtist úr lausu lofti gripln.
Ræddi Gunnar elnnig um gagn-
semi þess að hefja friðunarað-
gerðir utan 12 miina, áður en til
útfærslu kæmi. Þar væri viða
um að ræða mikilvæg uppeldis-
svæði fisksins, og auk þess sem
slikar friðunaraðgerðir væru
nauðsyndegar friðunarinnar
vegna hefðu þær góð áhrif á
málstað okkar erlendis.
Ræðumaður gagnrýndi um-
mæli sjávarútvegsmálaráðherra,
að landhedgismálið væri hreint
lnnanríkismál Islendinga. Þetta
hefði líklega átt að vera „pilla"
til utanrikisráðherra urti að mál-
ið heyrði ekki undir hann. Um
lífsbjörg okkar, fiskveiðarnar,
þurfum við að ræða við aðrar
þjóðir, sagði Gunnar. Og ekki
einungis það, heldur þurfum við
að hefja samstarf við aðra til
að koma í veg fyrir ofveiði á út-
höfunum, og til að tryggja Is-
lendingum sem bezta hlutdeild í
þeim veiðum. Annars væri það
sorglegt, hve núverandi ríkis-
stjóm hefði viðhaft ógætileg
vinnubrögð, bæði í landhelgis-
málinu og varnarmálunum. Þetta
hefði þegar skaðað Islendinga.
Margar af vinaiþjóðum okkar
væru orðnar etfins um, að hve
miklu leyti Islendingum væri
treystandi í vamarmálum. Einn-
ig hefði þetta haft slæm áhrif
á samningaumleitanir okkar við
Efnahagsbandalag Evrópu. Þær
hefðu verið vel á veg komnar
sd. vor, áður en núverandi ríkis-
stjóm tók við. Nú væru horfurn-
ar á því að samningar tækjust
hlns vegar orðnir miklum mun
lakari.
Nú vék Gunnar Thoroddsen að
efnahagsmálunum. Talað væri
um að koma í veg fyrir háska-
Framhald á bls. 21
STAKSTEINAR
» ^ ^ di
Ritskoðun
í anda öryggis-
málaráðherrans
Það hlýtur að teljast til tíð-
inda hér á landi, þegar málgagn
sovézka varnarmálaráðuneytis-
ins, Rauða stjarnan, lætur svo
litið að túlka skoðanir sínar um
Island og innanríkismál þess, en
það gerðist hinn 24. okt. sl. eins
og skýrt var frá í Morgunblað-
inu í gær. Þá sagði Rauða
stjarnan m.a., að möguleikinn á
lokun varnarstöðvarinnar hefði
„valdið ringulreið meðal ráða-
manna NATO“. Fyrri stefnu
sinni trúr, þeirri að geta þess í
engu, sem Ula kemur við, þagði
Tíminn algjörlega um skrif hins
áhrifaríka sovézka blaðs. Þjóð-
vUjinn túlkar þau hins vegar eft-
ir eigin höfði, eins og sjá má:
Sovétblað um
Islandsmál
MOSKVU 25.10. — Málgagn
sovéztea varharmálaráðneiyt-
isins, Rauðar stjaman, sagir á
laugardag, að Nató reyni nú
með ödíum ráðura að þvinga
íslenricu rlJdsstjórnina tU að
breyta áformum sfnuim unaað
leggja niður bandarislcu her-
stöðina í tandinu. Er þá sér-
stalklega getið greina I ls-
lenzkum fhadd'sblöðum eem
miða að því að skapa éittahjá
olmeuningi við <a£> Sovétritein
muini aulka umsvif flota síns
nálægt tandinu ef að banda-
ristour iher hverfi þaðan. Segir
blaðið að enginn fétur sétyr-
ir slílkum staðhæfinguim.
Þessi viðbrögð stjórnarblað-
anna eru ekki svo undarleg, sé
þess gætt, að andi Magnúsar
Kjartanssonar, hins nýja örygg-
ismálaráðherra íslands, svifur
þar yfir vötnum, en hann er, sem
kunnugt er, einn helzti tals-
maður ritskoðunar hér á landi.
Einar Ágústsson má sín hins
vegar Utils og kærir sig ugg-
laust ekld um að flaggað sé með
þann stuðning, sem stefna hans
nýtur hjá ráðamönnum eystra.
Rússarnir
eru flestir
I úrvinnslu á upplýsingum,
sem dagblöðunum berast, reynir
oft rnjög á fréttamat viðkom-
andi blaðamanns. Oft má einnig
lesa stefnu blaða út úr þvi,
hvernig þau vinna úr fréttum.
Glöggt dæmi þessa var úr-
vinnsla Timans á skýrslu utan-
rikisráðuneytisins um fjölda
starfsmanna við erlendu sendi-
ráðin. Að sjáifsögðu stakk þar
mest i augu, að sovézkir þegnar
á vegum sendiráðsins hér ern
67 talsins eða nær helmingi
fleiri en þeir bandarisku, sem
eru 36. Þá segir það ekki siður
sína sögu, að á vegum sovézka
sendiráðsins er enginn islenzknr
ríkisborgari, að því er Rússar
upplýsa, en hins vegar 19 ís-
lenzkir þegnar á vegum banda-
riska sendiráðsins.
■ 1
■ Yflrlil om jöldi eg fasteignir sendiröte I ReykjevAa
j F/estir starfsmenn hjá
: bandaríska sendiráðinu,
\ en Rássar með fíest hás
■ KÍMte.
Þessar iipplýsingar hafa að
sjálfsögðu vakið mikla athygii
hér á landi og ekki síður, að
Tíminn skuli reyna að breiða
yfir þessar staðreyndir með því
að telja íslenzku starfsmennina
við bandaríska sendiráðið með í
fyrirsögn á forsíðu um starfs-
mannafjölda sendiráðanna
Reykjavik.