Morgunblaðið - 10.11.1971, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. NÓVEMBER 1971
21
— Landhelgisumræður
Framliald af bls. 12.
þeim möguleika, að við Jrynr.um
að velja landgrunn.slinuna en
ekki 50 mílna mörkin.
Þingmaðurinn sagði, að það
væri tiltölulega auðvelt að röik-
styðja kröfur okkar tll alls iand-
grunmsins. Landgrunnið er pall-
ur, sem landið stendur á, óað-
Skiljanlegur hluti af íslandi. Það
er grundvallaratriði að fá viður-
kennda þá meginkenningu, að
auðæfi landgrunnsims og hafsins
yfir því séu auðæfi viðkomandi
lands. Óhætt er að fullyrða,
sagði hann ennfremur, að aldrei
mun stEindast til lengdar, að ein
regla gi'ldi um auðæfi botnsins
og önnur um auðæfi í sjónum
yfir honum. Þett-a er ástæðan fyr
ir þvi, að við höfum erlendis
lagt áher/.lu á landgrunnið og að
miun hyggiiiegra er að marka fisk
veáðiiögsöguna út frá 400 mílna
jaflndýpislinu en miða hana við
50 sjómílur. Au'k þess sem með
þeim hætti yrðu veruleg svæði
utan fiskveiðimarkanna, sem
myndu kaila á erlend fiskiskip
og nýja útfærslu kannski að
tveim árum liðnum.
Þingmaðurinn sagði, að fvrir
siðustu kosningar hefðu þáver-
andi stjórnarflokkar lagt höfuð-
áher/lu á endurskoðun land-
grunnslaganna. Hann sagðist enn
vera þeirrar skoðunar, að það
mál væri hrýnt og að við ættum
að áskilja okkur allan rétt í land-
grunnsihlíðunum allt niður að
hlíðarfæti, sem er á um 1000
míina dýpi.
Hannibal Valdiniarsson fé'lags-
málaráðhen-a lýsti ánægju sinni
yfir þvi, að hjá stjórnarandstöð-
unni væri að mæta vilja til þess
að jafna ágreiningsefni um
minnd háttar atriði. öl'lu máli
skiptir, sagði ráðherra, að öllum
sé ijóst, að þessar kröfur eru
kröfur íslendinga á hverjum
tíma og hvaða rikisstjórnar, sem
er á íslandi.
Hann sagði, að það hefði verið
sjálfsagt og eðiilegt, að kosn-
ingamar hefðu snúizt um land-
helgisimálið. Rökrétt afleiðing
kosninganna hefði verið sú að
leggja tiUögur stjórnarandstæð-
inga þá óbreyttar fram á Alþingi
nú og það hefði verið gert. Hins
vegar er sjálfsagt, sagði ha”n,
að ræðzt sé við um sérhver
smærri atriði málsins í landhelg-
isnefnd, en ágreiningur um þau
komi ekki fram á opinberum
vettvangi.
Hann lagði áherzlu á, að samn-
ingunum við Breta og Vestur-
Þjóðverja yrði sagt upp og að
útfærsla landhel-ginnar drægist
ekki.
Ráðherrann sagði, að það væri
rétt, að af hendi þáverandi stjórn
arflokka hefðu verið settar fram
þær kröfur dagan-a fyrir kosning
arnar, að kannski væri rétt að
gera rneiri kröfur en 50 milur. En
þetta var taldð yfirboð og ekiki
tekið alvariega, sagði ráðherr
ann. Sagðist hann vera hræddur
um. að kröfur okkar hefðu nú
verið túlkaðar þannig á erlend-
um vettvangi, að ekki yrðu fylilri
kröfur gerðar en til 50 sjómílna
Og staðreynd er, að tvennt mæl-
ir á móti því. í fyrsta lagi
hversu óreglulega ldnu iand
grunnið mótar og erfiða í fram
kvæmd. 1 öðru lagi og það veg
ur þyngia, sagði ráðherra, en-g
in landgrunnssikilgreining er til
á alþjóðamælikvarða og land
grunnsmörkin nokkuð á reiki. —
Sagðist hann ekki vita, hversu
sterkt það yrði hjá okkur að
taka einir u-pp stkiltgreiningu i
landgrunnin'u, áður en alþjóð'leij
skilgreining lægi fyrir.
Gunnar Tlioroddsen (S) sagði
að í tillögum rtkisstjórnarinnar
væru tvö aðalefnisatriði. Annað
að fiskveiðilögsagan sikuli áikveð
in 50 mílur, hitt að mengunar-
lögsagan skuli ákveðin 100 míl-
ur. Sagðist hann ásamt nokkr-
'um öðrum þingmönnum fljtija
tillögu til þingsályktunar um
landhelgi og verndun fiskistofna.
Þar sem sú tillaga snerti mjög
þetta mál, kvaðst hann mundu
gera hana nokkuð að umtals-
efni.
Varðandi fyrra meginatriðið,
hver skuld mörk fiskveiðiland-
helgi, hefur rikisstjórnin tekið
?á afstöðu, að hún s'kuli vera 50
milur. Við, sem stöndum að tii-
lögunni á þingskjali 56 leggjnm
til, að fiskveiðilögsagan verði i
stað 50 mílna ákveðin ytri mörk
landgrunnsins, sagði þingmað-ur-
inn. Ég skal leitast við að færa
nokkur rök fyrir því, hvers
vegna við teljum þetta heppi-
legri aðferð hagkvæmari fyrir
landið og sigursæl-li í baráttunni
út á við.
I rauninni hefur landgrunns
stefnan verið okkar yfirlýsta
stefna íslendinga i þrjá áratugi.
Þegar lögin u-m verndun fiski-
miða landgrunnsins voru sett
1948, var okkur áskilinn réttur
til þess að taka einstök svæði
landgrunninu og lýsa þau
verndarsvæði eða friðunar. Þessi
stefna var itrekuð i þingsálykt-
un frá 5. maí 1959, þar sem all-
ur þingheimur stóð saman um
það að afla viðurkenningar á
landgrunninu ðUu. í þingsálykt-
un frá siðasta þingi um réttindi
fslendinga á hafinu umhverfi,
landið, er þessi sama stefna
mörkuð. Þegar þau orð falila hjá
hæstv. ráðherrum, að þessi til
laga um landgrunnið al'lt sé í
rauninni yfirboð, þá finnst mér
í rauninni vera miklu rökrétt-
ara að sagja: Tillaga ríkisstjórn
arinnar er undirboð, hún er aft-
urhvarf frá margyfirlýstri
stefnu Alþingis og fslendinga
Þingmaðiurinn sagði, að ein af
ástæðunum fyrir því að hann um
teldi nú rétt að slá föstum land
grunnsmörkunum væri sú, að
annars þyrfti að taka þessa bar-
áttu í tveimur áföngum, nú 50
mUiur og síðan þyrfti einhvern
tíma siðar að koma aftur til AI-
þingis og gera nýja ályktun um
að nú ætlum við að lýsa yfir öllu
landgrunninu.
Varðandi ytri mörk landgrunns
ins sagði þingmaðurinn, að gert
væri ráð fyrir þvi i ályktun frá
því í vor, að sú nefnd, sem þá
var kosin, skyldi undirbúa lög-
gjöf um skiligreiningu á land
grunni íslands og skuli miðað
við því sem næst 400 metra jafn-
dýpislínu eða 50 mílur eða meira
frá grunnlínum umhverfis land
ið. Lagt er til, að nefnd þessi
hraði störfu-m og leggi tillögur
sinar fyrir Alþingi það, sem nú
situr svo að ytri mörk land-
grunnsins verði til frambúðar
lögfest á þessu þingi.
Alþingismaðurinn sagði, að
það væri algjör misskilningui’
sem fram hefði komið við um
ræðumar, að það hefði meir
erfiðleika i för með sér að miða
við dýpt en 50 milur. Sumir
segðu, að það væri auðveldara
að átta slg á þeirri reglu og frá
öndverðu hefði al-ltaf verið gert
ráð fyrir því að draga beina linu
yfir djúpála, þegar miðað væri
við 400 metra jafndýpislinu.
En hver eru helztu rökin fyrir
þvi, að landhelgin miðist við land
grunnið alilt en ekki 50 mílurn
ar? spurði þingmaðurinn.
1. Það er rökréttara og eðli
legra frá hvaða sjónarmiði, sem
er, því að landgrunnið er hluti
af landinu, sökkull þess. Sagð
ist hann ekki vita, hvernig 50
sjómiílurnar væru til komnar og
hvers vegna ekki hefði verið
ákveðin einhver önnur tala, t.d.
hefði Hannibal Valdimarsson
nefnt 40 sjómílur.
2. Utan við 50 mílurnar eru
mikilvæg fiskimið eins og út af
Vesturlandi og Vestfjörðum, þar
sem landgrunnið nær töluvert
lengra út, 10, 20 og jafnvel 30
mílur. Þar eru góð fiskimið, sem
erlendir togarar sækja á.
Þingmaðurinn sagði, að við
gætum e.t.v. ekki vænzt mikilia
auðrefa á botni landgrunnsins,
þar sem ísland væri landfræði
lega svo ungt land. En þeim
mun nauðsynlegra er það fyrir
okkur að eignast yfirráð vfir
sjónum yfir þvi. Og til lengdar
er harla erfitt fyrir stórveldin að
standa þar á móti þar sem þau
hafa helgað sér auðæfin á land-
grunninu sjálfu hjá sér. Þau geta
reynt það um stund, en það
stenzt ekki til lengdar.
Alþingismaðurinn sagði, að 400
metra jafndýpislína væri engín
framtíðarmörk. Með henni næð-
ust væntanlega helztu fiskimiðin
landgrunnshallanum, en rétt
væri að miðá við meira dýpi til
frambúðar.
Um gildstökudaginn er svo
ákveðið í tillögunni, að ályktun-
in komi til framkvæmda þann
dag, sem ákveðið er af Alþingi.
Þetta hefur verið túlkað svo, að
með þvi sé útfærslunni slegið á
frest. Það er mikill misskilning-
ur. Eins og sagt er í greinargérð-
inni, var ekki talið rétt að slá
neinum degi föstum strax vegna
viðræðnanna, sem nú fara fram
við Breta og Þjóðverja. Aðalatr-
iðið er, að Alþingi geri það upp
við sig, hvaða dag útfærslan
skuli taka gildi. Ef ráðhtrrarnir
reyna að gera það tortryggilegt,
beinist sú tortryggni að þeim
sjálfum, sagði alþingismaðurinn,
að þingmeirihluta þeirra sé
ekki treystandi til að ákveða
ákvörðunardaginn.
í tillögunni segir, að ríkisstjórn
in skuli gera nauðsynlegar ráð-
stafanir til þess að koma í veg
fyrir skaðlega memgun sjávar
við strendur landsins og á haf-
inu umhverfis það og eiga sam-
starf við aðrar þjóðir í því efni,
eftir því sem þörf krefur. Hér
er um mál að ræða, sem allir
eru sammála um, að þurfi gagn-
gerra og róttækra ráðstafana við,
sagði þingmaðurinn. Við þurf-
um að líta i eigin barm fyrst.
Á ströndum landsins og í höfn-
brestur á nægilegt hrein-
læti. Við þurfum að byrja á þvi
að gera hreint fyrir okkar dyr-
um og setja strangar reglur um
það, hvaða úrgangsefni megi
setja í hafið.
Þingmaðurinn ræddi sið ;n
nokkuð um mengunarmálin og
taldi 100 mílna mengunarlögsögu
of litla, enda sagðist hann ekki
skilja hvernig sú tala væri fund-
in.
Þingmaðurinn lagði mikla
áherzlu á nauðsyn þess að íslend
ingar beittu sér fyrir víðtækum
friðunarráðstöfunum á uppeldis-
stöðvum ungfisks og hrygningar-
stöðvum á landgrunninu öllu.
Það væri nauðsynlegt fyrir láf
og framtíð islenzku þjóðarinnar
og ef litið yrði á baráttuna út á
við, hefði það einnig mikla þýð-
ingu.
Jafnframt sagði hann að gæta
yrði hagsmuna íslendinga á út-
hafinu tfyrir utan landgrunnið,
með því að við reyndum með
öðrum þjóðum að koma í veg
fyrir ofveiði og rányrkju. Ef til
þess kæmi, að tekið yrði upp
kvótakerfi víðs vegar á úthafinu,
væri okkut- nauðsynlegt að hafa
þar hönd í bagga og tryggja okk-
ur eðlilega hlutdeild í slikri
skömmtun.
Að lokum lét þingmaðurinn í
ljós þá eindregnu ósk og von, að
tillögurnar báðar yrðu teknar
fyrir í utanríkisnefnd fordóma-
lausrt, lileypidómalaust og reynt
að ná samstöðu um sem hag-
stæðasta tillögu og ályktun fyr-
ir íslenzku þjóðina.
átt, að íslendingum bæri réttur
til fisikveiðilögsögu yfir land-
grunninu öllu, eins og sér væri
skylt vegna ákvæða landgrunnis-
laganna. En jafnframt hefði
hann talað um þann áfanga, sem
ríkisstjórnin hefði sett sér að ná,
50 sjómílur frá grunnlínum.
Enda þótt ianidgrunnið sé mark
■miðið, sagði ráðherra, „þá eru
það 50 sjómílur, sem þessi ríkis-
stjórn ætlar að beita sér fyrir
að ná í þessum áfanga.“
Guðlaugur Gíslason (S) sagði,
að sú stefna, að miða landhelg-
ina við ytri mörk landgrunnsiins,
væri ekkl í ósamræmi við for-
málaran að þingsályktunartillögu
ríkisstjórnarinmar, en þar segði:
„Stefna Alþimgis í landhelgis-
málinu er byggð á þeim grund-
velli, að landgruninið er hluti af
yfirráðasvæði viðkomandi strand
rikis. Samkvæmt viðurkenndum
alþjóðareglum ber strandríkimiu
einkaréttur til nýtingar á auð-
æfum hafsbotmsiins til emdi-
marka landgrunnsins. Rétturinn
til mýtingar á auðæfum hafs-
botnsins og sjávarims yfir hon-
um verður ekki aðskilinn.“
Alþingismaðurinn sagði, að
þetta sfcref ætti að stíga í ein-
um áfanga. Með þessari tillögu-
gerð erum við ekki að efna til
ófriðar eða einingar, heldur vilj-
um við stíga feti lengra en rífcis-
stjórnin og er það í samræmi við
það, sem við höfum áður haldið
fram.
Alþingismaðurinn sagði það
sína skoðun, að erlendis væri
málið túlkað á veikari grundvelli
en vera þyrfti með því að halda
sig við 50 sjómílurnar en ekki
landgrunnið, sem aðrar þjóðir
viðurkenina rétt strandríkis til.
Þá vék alþingismaðurinn að
friðunarsvæðunum og sagði, að
erlendis væri það mjög mikið
atriði fyrir okkur að geta vitn-
að til þeirra. En hér innanlands
væri það mál einnig mjög brýnt.
Til þess að koma í veg fyrir eyði
leggingu fiskistofnanna væri
nauðsynlegt að gera þegar í fltað
ráðstafanir til þess að friða upp-
eldisstöðvar ungfiSks út af Norð-
Austurlandi og einnig hryguing-
arstöðvamar við suðurströndina.
Það er þýðingarmiikið í sam-
bandi við túlkun málstaðar okk-
ar erlendis, sagði alþingiamaður-
inin, að við getum bent á það í
reynd, að við viljum fara að með
gát og forða ofveiði, bæði á því
svæði, sem við ráðum þegar yfir
og er innan 12 mílanma og einnig
á því svæði, sem tekið verður
inn í fiskveiðilögsöguna með út-
færslu hennar.
40% TIL ÍÞRÓTTA
MANNVIRKJA
— verði skylda
Einar Ágústsson utanríkisráð-
herra ræddi einkum tvennt:
Annars vegar að viðræðu-
nefndin við Englendinga og
Vestur-Þjóðverja væri skipuð
embættismönnum, en formaður
hennar væri Hanis G. Andersen,
okkar snjallasti maður á vett-
vangi alþjóðaréttar með áratuga
reynslu og nyti hann viðurkenn-
ingar langt út fyrir landsteinana.
Hinis vegar hefði verið talið rétt,
að hann og sj ávarútvegsráðherra
hefðu einnig sína fulltrúa í nefnd
immi, sem skipuð hefði verið af
fráfarandi ríkisstjórn.
Hins vegar sagðist hann oft
hafa flutt ræður erlendis í þá
FRAM kom á Alþingi í gær
írumvarp til laga um breytingu
á iþróttalögum nr. 49/1956, sem
Ellert B. Sehram (S) er flutn-
ingsmaður að. Með frumvarpinu
er lagt til, að lögfest verði skylda
íþróttasjóðs til að leggja fram
40% af stofnkostnaði við gerð
iþrótfamannvirkja. Gengið hef-
ur verið nt frá slíkri fjárveitingn
í framkvæmd, en íþróttasjóðiir
hefur hvergi nærri staðið við
„skuldbindingar" sínar, eins og
s'egir í greinargerð með frum-
varpinu.
Frumvarpið er á þessa leið:
1- ST.
4. töluliður 8. gr. laganna falli
niður.
2. gr.
Aftan við 1. málsgr. 9. gr. lag-
aruna komi ný málsgrein, svo
hljóðandi:
Nú hefur íþróttanefnd sam-
þykkt gerð og staðsetniingu
íþróttamaninvirkis og mælt með
styrkveitingu, og skal hún þá
mema 40 af hundraði af stofn-
kostnaði viðkomandi mannvinkis.
Styrkurinin skal inntur af hendi
í samræmi við greiðsluáætlun,
sem lögð er fram með styrk-
beiðni og íþróttanefnd samþykk-
ir. Beiðni og áætlun skal liggja
fyrir ári áður en framkvæmd er
fyrirhuguð og eigi síðair en 15.
júlí ár hvert. Að fengnu sam-
þykki íþróttanefndar skal gert
ráð fyrir fjárveitingumni á fjár-
lögum komandi árs.
Uggur um
Bukovsky
Moskvu, 9. nóvember.
AP—NTB
TVEIU kunnir sovézkir vísinda-
menn og baráttumenn mannrétt-
inda, kjarnorkueðlisfræðingur-
inn Andrei Sakharov og stærð-
fræðingurinn Igir Sjafarevich,
hafa látið i Ijós ugg um aðbúnað
rithöfundarins V'ladimir Buk-
ovskys sein er hafðtir i haldi í
geðveikrasjúkrahúsi í Moskvu.
Uggur vísindamamna kemur
frarn í eftirmála við opið bréf
undirritað af 50 manns, sem af-
hent var vestrænum fréttaritur-
um í gær og stílað er til mann-
réttindasamtaka. Vísindamenn-
imir mótmæla einangrun Buk-
ovskys í eftirmálanum. f bréf-
inu segir, að nánustu ættingjar
Bukovskys hafi aldrei fengið að
hitta hann.
3. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi.
Ákvæði til bráðabirgða.
Gera skal áætlun um, að van-
greiddur bókfærður stofnkostn-
aður íþróttamamnvirkj a hjá
íþróttasjóði verði gerður upþ á
næstu 5—6 árum, og skal sú
áætlun liggja fyrir við af-
greiðslu fjárlaga fyrir árið 1973.
í stuttumáli
|NATO gegn
'eiturlyf jum
Brussel.
Bandarikjastjórn hefur lagt
1 til við Atlantshafsbandalagið
I að það taki upp samvinnu um
I framleiðsliu efnis sem hamli
I gegn eiturlyf janeyzlu. Hér er
um að ræða lið í yfirgrips-
1 mikhim tiliögum um ráðstaf-
| anir til að auka heilsuvernd,
i er nefnd á vegum bandalags
ins (CCMS) á að annast.
'

Henderson
í meðbýr
Fort Meade:
Alvarlegasía ákæran á
,hendur Oran K. Henderson
ofursta vegna fjöldamorðanna
í My Lai hefur verið felld
niður og sakborningurinn
þannig unnið mikinn sigur.
Ákæran var á þá leið, að
‘ Henderson hefði logið vísvit-
andi þegar hann sagði rann-
sóknanefnd landvarnarráðu-
neytisins í fyrra, að hann
hefði ekki talað um atburð-
ina í My Lai við tvo fhig-
menn, sem tóku þátt í aðgerð
unum. Þrjú önnur alriði ákær
unnar gegn Henderson fjalla
um tilraunir til að hylrna yfir
morðin og geta varðað 3ja ára
fangelsi. ^