Morgunblaðið - 11.05.1972, Qupperneq 17

MORGU'NBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. MAÍ 1972
17
Eftir sr. Asgeir Ingibergsson
KANADAPISTILL
' »•
/
Ávallt verður lundin létt,
þegar ég ek um slétturnar í
Vestur-Kanada. Ég get ekki
skilið þá blindu, sem sumir
eru haldnir, sem sjá ekki feg-
urðina i víðáttu sjóndeildar-
hringsins, sem við njótum,
sem búum hér í sléttufylkj-
unum.
í dag er mánudagur, 10.
apríl, og ég er á leið til
Saskatoon á árlegt vornám
skeið lútherska prestaskólans
þar í borg. Við ökum sem leið
liggur um Provost, Unity og
Big'gar. Landið er snjólaust
en ekki grænt strá að sjá en
skýjafarið er stórkostlega fal
legt og gefur öldóttu lands-
laginu duiúðgan, dramatiskan
svip.
Öll þessi víðátta hafði ver-
ið byggð af mannfólki um þús
undir ára, sem tjölduðu aldrei
nema til einnar nætur og
skildu ekki önnur merki eftir
>um veriu sína en tinnusteina
í örvarodda og egighvasst
grjöt tiil hreinsunar skinnum.
Síðan byggðist sléttan upp,
með býlum, þorpum og borg-
um i minni núlifandi manna,
af fólki, sem lagði hönd á
plóginn og umbylti landinu í
gjöfulustu kornakra veraldar
innar. Frumherjum sléttunn-
ar þótti landið gott og ávöxt
uðu sitt pund og hefðu átt
erfitt með að skilja þá þró
un, sem nú á sér stað, að unga
fólkið flýr þetta land um leið
og það er laust úr skólunum
og leitar sér menntunar og at
vinnu í borgunum. „Allt er í
heiiníimum hverfult."
Ég ranka við mér úr dag-
draumum. Saskatoon er
skammt undan. Akbrautin
gliðnar í tvöfa’.dar akreinar
sína í hvora átt. Aðlkoman er
sú sama og i hvaða borg, s>ern
er i Vestur-Kanada, neónljóisa
dýrði'n nýtwr sín vel með
dimmbláan kvöldhimininn að
bakgrunni. Við, förunautur
minn og ég, höldum í gegn-
um borgina og yfir eina af
hinum mörgu brúm, sem setja
svip á þennan stað, til há-
skólahverfisins, þar sem
prestaskólinn er.
Þ>aðan hringdi ég til vinar
mí,ns, Mar’.im Magnússonar
sem býr skammt austan við
háskólahverfið, og bauð hann
mér að vera hjá sér þessar
nætur, sem ég yrði í Saska-
toon og var það vel þegið.
Marlin kynntist ég, þegar
hann var i heimsókn'hjá syst
ur sinni, konu Henrys David
sonar í Ashern, Manitoba.
Hann er óþreytandi að skrifa
og er sífellt að reyna að
brjóta rök tilverunnar til
mergjar. Hann talar og skrif-
ar prýðilega íslenzku, þótt
fæddur sé og uppalinn í
þessu landi og þótt málið sé
ekki daglega á vörum hans,
þar sem kona hans talar ekki
islenzku.
Nú vinnur Marlin við Pho-
enix-Herald dagblaðið i
Saskatoon og er á næturvakt,
svo að við spjlölliuðum hetet
saman á morgnana, þegar
hann koim heim frá vinnu.
Hamn á í fónuim sínuim noikkr-
ar fágætar 19. aldar bæikiur,
t.d. guðsorðabækur prentaðar
i Viðey oig smábæklinga.
Strax fyrsta kvöldið í
Saskatoon hringdi ég í Jón
Örn Jónsson, sem ég kynntist
fyrir tveimur árum á tjald-
stæðinu á Washingtoneyju i
Wisconsin. Kom hann og sótti
mig, ásamt konu sinni og syni
Guðrúnu o>g Hauki. Kennir
hann haigfræði hér í háskólan
um.
Sr. Ásgeir Ingibergsson
Þriðjudagsmorguninn hófst
námskeiðið, sem helgað var
tveimur aðalefnum. Tvo
fyrstu dagana ræddum við
um þjóðfélagslegar afleiðing-
ar tæknibyltingarinnar o>g
tvó seinni dagana ræddum
við um vistfræðilegar afleið-
ingar tæknibyltinigarinnar.
Fyrirlesari fyrri hlutans var
dr. Lyle Larson, sem er próf-
essor í þjóðfélagsfræði við há
skólann í Edmonton.
Þjóðfélagsbreytingin, sem
er að verða urn þessar m>und-
ir í Norður-Ameriku, á að
nokkriu ræt'ur sín-ar að rekja
Framha'd á bls. 21
Guömundur Magnússon Prófessor
ÍSLENZK VERZLUN
á heildsölustigi
V erzlun
Keðjan frá framleiðanda til hins
endanlega neytanda er ekki ósvipuð
orkuframleiðslu og dreifingu raf
magns. Ekki er nóg að framleiða
orkuna, heldur þarf einnig að leggja
línur til byggða og síðan að dreifa
orkunni innan bæja og milli býla.
Einhver verður að annast þessa
starfsþætti. Hver hlek-kur í keðjiunni
er mikilvægur og eðlilegt, að sá hag-
kvæmnismælikvarði sé lagður á, að
hin mismunandi störf séu unnin af
þeim aðllja, sem getur framkvæmt
þau með sem ódýrustum hætti, að
öðru jöfnu.
1 þvi skyni að fá sem gleggst yf-
irlit yfir islenzka heildverzlun, leit-
aði éig til Júlíusar S. Ólafssonar,
fikv.stj. Félags íslenzkra stórkaup-
manna:
G.M.: Hvað gerir islenzkur heild-
sali?
J.S.Ó.: Svipað og starfsbræð-
ur hans erlendis annast hann inn-
kaup, birgðahald, flutninga vörunn-
ar og sölu til kaupmanna eða fram-
leiðenda. Einniig sér hann um Mna-
starfsemi, en lítið er selt af vörum
hér á landi, nema gegn gjaldfresti.
Hér er mest um innfluttar vörur að
ræða, sökum þess að íslenzk iðnað-
arvöruframleiðsla er sérhæfð og
ekki nándar nærri eins mikil og inn-
fluttar vörur.
G.M.: Hve margir heildsalar starfa
í landinu?
J.S.Ó.: Við teljum, að í Reykjavík
séu 274 heildverzlanir, sem starfa að
fullu. Hirns vegar eru um 500 fyrir-
tæki á skrá, en hvort tveggja er, að
þetta er aukavinna hjá mörgum og
aðrir hirða ekki um að taka sig af
skrá, þótt starfsemin leggist niður.
G.M.: Eru margir stórkaupmenn
úti á landi?
J.S.Ó.: Nokkrir, einkum á Akur-
eyri og t.d. einn á ísafirði. Ég veit
um sex fyrirtæki, sem flest starfa í
matvöru og veiðarfærum. Eins og við
vitum miðást samgöngur allar mikið
við Reykjavík. Hér er aðalhöfnin og
umhleðsla vöru fer einkum fram hér.
Héðan liggja vegirnir um allt, því er
eðlilegt, að heildverzlun starfi i að-
alsamgöngumiðstöðinni.
G.M.: En hve margir eru starf-
andi að heildverzlun?
J.S.Ó.: Að því er næst verður kom
izt, voru unnin um 1700 mannár ár-
ið 1969.
G.M.: Hvenær voru samtök ykkar
stofnuð og hver er tilgangur þeirra?
J.S.Ó.: Þann 21. mai, 1928. Höfuð-
tilgangur félagsins er að efla sam-
vinnu meðal stórkaupmanna, umboðs
sala og innflytjenda og gæta hags-
muna félagsmanna á allan hátt, svo
og að stuðla að þvi, að verzlunin í
landinu sé rekin á frjálsum og heil-
brigðum grundvelli.
G.M.: Hvaða breytingar hafa orð-
ið á vörudreifingu og samkeppni i
kjölfar frjálsari innflutnings og
tollalækkana eftir 1960?
J.S.Ó.: Áður var vöruskortur
í landinu. Auðvelt var að selja, ef
þú fékkst innflutningsleyfi, en erfitt
að sérhæfa sig. Helzt þurfti að hafa
net um allan sjó til að fá leyfi. Sam-
keppnin leitaði í einkennilega far-
vegi. Eftir að innflutningur var gef-
inn frjálsari, hefur verið nóg af vör-
úm, en fjármagnið takmarkað. Þvi
hefur m.a. verið miðlað með þvi að
heimila erlendar lántökur eða draga
úr þeim, eftir því hvort bankarnir
hafa viljað blása í segl viðskiptalífs-
ins eða lækka þau.
G.M.: Eru íslenzk framleiðslufyrir
tæki sínir eigin heildsalar?
J.S.Ó.: Það hefur verið íslenzk og
jafnvel alþjóðleg grýla, að heild-
verzlun sé óþarfa milliliður í vöru-
dreifingunni og ætti að hverfa. Þessi
grýla er orðin um 100 ára gömul og
viss öfl vilja halda henni við lýði
hér á landi a.m.k. Sannleikurinn er
sá, að heildverzlun hefur mikils-
verðu og miklu hagnýtu hlutverki að
gegna enn í dag í öllum menningar-
löndum heims og ekkert bendir þvi
til þess að hún sé óþarfa milliliður.
Margir islenzkir framleiðendur telja
sér ekki hagstætt að nýta islenzka
heildverzlun við dreifingu afurða
sinna og eru því sjálfir heildsalar
að hluta. Hins vegar ætti það grund-
vallaratriði að ráða, hver geti gegnt
dreifingarhlutverkinu með ódýr-
ustum hætti. Heildsalar eru markaðs-
og dreifingarsérfræðingar með
skipulagt sölukerfi, íslenzkir fram-
leiðendur ættu því að nýta heild-
verzlunina í ríkara mæli. Aukin sam
Júlíiis S. Ólafsson.
vinna yrði örugglega báðum aðiljum
til góðs.
G.M.: Er samkeppnin nægilega
,,virk“?
J.S.Ó.: Þessu er vandsvarað, ég tel
að hún sé fyllilega virk á sviði gæða,
þjónustu og auglýsinga, erfiðara er
að meta „virkni“ verðsamkeppninn-
ar. Verð er hér lægra á sumum vör-
um en annars staðar, t.d. á veiðar-
færum og fóðurvörum. Að mínu áliti
standa verðlagsákvæðin í vegi fyr-
ir nægilega virkri verðsamkeppni á
mörgum vöruflokkum vegna þess að
þau skapa þar ekki nœgilegt svig-
rúm. Af einhverjum ástæðum virðist
erfitt að skapa samstöðu um breytta
skipan verðlagsmála, þótt allir hlut-
aðeigandi séu óánægðir með núver-
andi ástand. Stórkaupmenn eru ekki
Framhaid á bls. 21