Morgunblaðið - 20.06.1972, Side 17

17
MORGUNBLAÐH), ÞRIÐJUÐAGUR 20. JÚNÍ 1972
Ólafur Jóhannesson, forsætisráðherra:
Sjálfstæðisbaráttunni lauk
ekki við stofnun lýðveldis
HÉR birtist hátíðaræða Ölafs
.Jóhannessonar, forsætisráð-
herra, 17. júni, í heild:
Góðir íslendingax.
Þjóðhátíðardagurinn, 17.
júní, er óaðskiiljanlegur minn-
ingunni um Jón Sigurðsson.
Þess vegna höfum við í dag
enn á ný lagt blómsveig að
myndastyttu hans.
Þegar lýðveldið var stofn-
að árið 1944 þótti sjálfsagt og
eðlilegt að gera það á afmeel-
isdegi Jóns Sigurðssonar.
Þjóðin vissi sem var, að eng-
inn hafði lagt traustari grund
völl að sjálfstæðu þjóðríki á
Islandi en hann og enginn
hafði fórnað meiru af starfs-
kröftum sínum 1 þágu sjálf-
stæðisbaráttunnar en hann.
Við lýðveldiss'tiofniunina var
byggt á þeim grunni sem
hann lagði.
Með því að tvinna saman í
þjóðhátiðardeginum lýðveldis-
stofnunina og fæðingardag
Jóns Sigurðssonar var þjóðin
að undirstrika þau sannindi,
að lýðveldisstofnunin varð
ekki af sjálfu sér eða fyrir
nein söguleg lögmál, heldur
fyrir markvissa og þrotlausa
baráttu þjóðarinnar fyrir
frelsi og fuHveldi. Þessi bar-
átta reis ekki sjálfkrafa
heldur fyrir atbeina margra
forystumanna þjóðarinnar á
löngu tímabili. Á engan er
hallað þótt sagt sé, að Jón
Sigurðsson hafi verið fremst-
ur í flokki forystumanna okk-
ar í sjálfstæðissókninni.
Fyrir hið mikla framlag
Jóns Sigurðssonar til sjálf-
stæðisbaráttunnar hafa skáld-
in minnzt hans og starfa hans
í heiilandi ljóðum. Á aldar-
afmæli hans 17. júní 1911
lýsti Þorsteinn Erlingsson
honurn og starfi hans með
þessum orðum:
„Af áifunnar stórmennum
einn verður hann
og ættlands síns fríðustu
sonum;
það stendur svo skinandi
mergð um þann mann
af minningum okkar og
vonum.
Svo fékk hann þann kraft og
þá foringjalund,
að fræknlegri höfum vér
orðið um stund
og stækkað við hliðina á
honum."
Við íslendingar stöndum I
ævarandi þakkarskuld við
Jón Sigurðsson. Hann er og
verður lýsandi fyrirmynd og
áttaviti hverju-m þeim, sem
vill þjóna ættlandi sinu af
heilum hug.
En við skulum ekki gleyma
þvi, góðir Islendingar, hvorki
á þessari hátíðarstundu né
endranær, að sjálfstæðisbar-
áttunni lauk ekki við lýðveld-
isstofnun. Sjálfstæðisbaráttan
er ævarandi i þeim skilningi,
að við verðum jafnan að
standa vörð um fengið frelsi,
efla og styrkja undirstöður
islenzkrar þjóðartilveru og
gæta fullveldis íslands í smáu
sem stóru. Jafnframt þurfum
við stöðugt að leitast við að
efla hagsæld landsmanna, og
auka þekkingu og menningu
þjóðarinnar.
Eitt er þó það sjálfstæðis-
mál, sem mest knýr á utn
þessar mundir. Það er land-
helgismálið. Aiþingi bar
gæfu til þess að samþykkja
samhljóða 15. febrúar með
atkvæðum allra þingmanna
að færa landhelgina út í 50
milur 1. september. Þjóðin öll
stendur einhuga að baki
þeirri ákvörðun. Um það mál
er nú sama saimstillin'gin eins
og var uim lýðveldisstofnun-
ina á sínum tíma. Sú sam-
staða er mikið fagnaðarefni.
Og það er trú mín, að hún
muni færa okkur sigur, þó
að baráttan kunni að verða
ströng og krefjast fórna. Ég
vona, að öllum sé orðið ljóst,
að við látum ekki þvinga
ökkur til undanhalds í þessu
máli. En við viljum sýna öðr-
Framh. á bls. 22
Forsætisráðherra flytur ræðn sína á Austurvelli.
Menuhin
og Ashkenazy
UM ÞRJÚ þúsund áiheyrend-
ur sóttiu kammertónilei'ka
Yehudi Meniuih'ins og Vladiim-
irs Asbkenazy í Lauigardals-
höMinni 12. jiúní sl. Hvert sæti
i stærsta saimfkiomiusal lands-
ins var skipað, og fænri 'kom-
ust að en Vildu. Það liiggur í
auigum uppi að Laiugardails-
höllin 'getur imeð engu móti
talizt kamimertóinleikasal'ur,
og voru menn ekiki á eitt sátt-
ir uim tiil'hög'un þessa. Persómu
lega finnsit mér aðal'atiriðið að
sem flestum gefi'S't tækifæri
'ti'l að hilýða á meistara eins
og Menuhiin oig Asihíkenazy oig
að stærð saiairins sé í þessu
tiltfeMi aiukaa.tciði.
Tón’eikannir einkenndiust
frermur af sérlei'k en samleik
tveggja miikiMa listamanna.
Ekki svo að skilja að þeir
gen.gjiu viiljandi á hliut hvor
annars, þvert á imóti rífoti
gagnkvæm til'litssemi og virð
inig. Það var aldiursim'uniur,
eða kynslóðabi'l, og óbjá-
kvæmileg'ur s'kapigerðarmiun-
ur tveggja mótaðra meistaira,
sem hér kom til. Hans hefði
þó siður gætt, ef tækifæri
hefði gefizt til nánari saan-
vinnu fyrir tónleikana. Ann-
ars vegar var píanóleiikari
hiaðinn oirkiu, ráðandi yfir ó-
takmarkaðri leiikni, hins veg-
ar fiðluilei'kairi, sem þrát't fyr-
ir stálhertan viiljastyrk, verð-
ur að beygja siig fynir lögmál
LISTAHÁTÍÐ
i REYKJAVÍK
iniu miikila, finna fíimina fjara
út, eiga stöðugt erfiðara með
að standa við fyriirhei.tin sem
nafnið Yehudi Menuhin gef-
ur.
Yehudi Menuhin er enn í
hópi snjöMiustiu fiðluleikara
heims, en afleiöingár strangr-
ar og viðbiuirðari'krar ævi eru
farnar að segja til sín. Bam
að aldiri hafði þessuim ein-
staka fiðluileikara Motnazt
öltl sú virð'ing oig viðiusfkenn-
img, sem h.ljóðtfœiraleikari get
ur sótzt eftir. En það sem ger
ir Yehudi Menuhin einmitt
einstakan í sinni röð er að
hann lét efoki þar við sitja,
heldu'r sneri sér jaifnframt að
öðrum veirkefnum, sem leit-
uðu stöðuigt sterkar á ha.nn,
er fram liðu stundir. 1 nafni
fræigðar s'nnar hóif 'hann ung-
ur stórf að mannú'ðarmiáEum.
barðist gegn óréttlæti og ó-
friði var boðberi fegurðar í
þess orðs víðust'u merkimigu.
í Men.uhin sér heiimurinn því
ekki aðeins tóniistarmann
heldiur einnig, og e'kiki síður,
mannvln og menninga'rfröm-
uð. Þjóðinni var mikiill heið-
ur sýndur með heimsókn
hans.
Á efnissikrá tónleikana voru
þrjú tónvenk: Sónata í G-diúr
eftir Braihims, einleiiksisvíta i
d-imo'.l eftir Baoh og Sónata
i A-dúr op. 47 eftir Beeöhov-
en (Kreutzer sónatan).
Sni'Hi Menuhins foorn skýr-
ast fram I d-.moll svítu Badhs.
Þrjú þúsund áhieyrenduir-einn
fiðluleiikari. Hvert bogastrok
og hver tónhendiinig lýsti
þeirri innri banáttu, sem lista
maðurinn' átti í, baráttunni
vi'ð gireininigu vehksins í að-
alatrið'i og aiuikaatriði, barátt-
unni við ógnvekjandi tækni-
legar kröíur, og baráttunni
um andlegt jatfnvægi. Óafvit-
andi opinberaði hann sállar-
líif sitt, bver geðsveifla end-
TÓNLIST é
° kJ
GUÐMUNDUR EMILSSOIM
urspeglað'st í ’.eiknium. Þætti
honum sem eittihivað mistæk-
ist fylltist hann nánast
beizlkju, sem gæt.ti um stund;
þætti honium sem vel tæikist
lék hann við hvern sinn fing-
ur. Þá, og aðeins þá, birtist
sni'Miigáifa hans í aliri sinni
d'ýrð. Élg m'nnisit t.d. Giigue
(fjórði dansinn í svítunni), en
þá lók hann á als oddi, lét
gamiminn gevsa og hótfst í
æðra veldi. Áheyrendiur 'hri'f-
ust meði, og niutu þessara náð-
arstunda, sem alH't of sjaldan
renna upp. Þá, og aðeins þá,
faonst mér Menuh'm vera full
komlega sáttur við sjá'fan siig.
Ég sagði áðan að aldiurs-
munur listaimannanna hefði
m.a. einkennt tónle'.kana. Það
er afar erf'itt að tjá i orðum
tiilfinningu sem þessa. En ef
til viM get ég þó netfnt dæimi:
í fyrstu variasijóniinini í öðr-
um katfia Kreutzer sónötu
Beethovens er hlutverk pían-
ósins allsrá'ðandi, og var það
raunar fyrsta tsókitfærið, sem
Ashkemazy bauðst til að sýna
óviðja,jBnanI'ega sniMi sína, því
framan af var þáttur píanós-
ins ýmist jafn eða minni fiðl-
unnar, en a’.drei meiiri. Skyndi
lega birti yfir tónleik'unum,
andrúimsiloftið varð létta.ra,
leikur Ashikenazys þrungimn
lífsgleði og æskuþrótti. Þetta
Framh. á bls. 22
Memuhin og Ashkenuvzy hylltir eftir tónleikania.