Morgunblaðið - 30.06.1972, Qupperneq 1

Blað II
30. JÚNÍ 1972
Hugleiðingar um tæknimál
og tækniháskóla á íslandi
Greinarhöf undar:
Július Sólnes, verkfrœðingur lic. techn. og Jónas Elíasson,
verkfræðingur. Báðir starfa sem fastakennarar við Verk-
fræðiháskólann í Kaupmannahöfn. Jiilius á þar að auld sæti
i háskólaráði skólans og er í stjórn reiknistofnunarinnar
NEUCC, sem starfar við skóiann.
Allmiklar umræður uim tækni
mál og tæknimenntun á Islandi
hafa átt sér stað að undan-
förnu. Fyrir dyrum er alger
endurskipuiagning tæknimála
á íslandi og hugmyndir hafa
komið fram um fullkom-
in.n tæknihiáskóla á íslandi,
þar sem fari fram grundvallar-
rannsóknir miðað við þarfir at-
vinnuveganna.
Island er nú orðið það iðn-
þróað ríki, að við fáum ekki
Bengur sótt allar tækninýjung-
ar til útlanda, heldur verðum
við sjálfir að móta þá tækni-
þróun, sem standa skal undir
áframhaldandi eflingu efna-
hags Islendinga. Framleiðslu-
hættir og aðstæður til mann-
virkjagerðar eru verulega frá-
brugðmar því, sem gerist í öðr-
um lömdum hins þróaða heirns.
Endurbætur og nýjungar í
isienzkum atvinnuháttum geta
því aðeins frá einum stað kom-
ið — frá landsmönnum sjálfum.
TÆKNIMENNTAKEBFI
LANDSINS
Iðnskólarnir og Vélskólinn
eru breiðasta stig tæknimennt-
unar í dag. Með stofnun Tækni
skóla Islands hefur skapazt að
staða til framhaldsnáms til
tæknifræðiprófs fyrir nemend-
ur úr þessum skólum á Islandi.
Þesisi námsleið hefuir að mestu
leyti verið sniðin eftir fyrir-
mynd danskra tækniskóla.
Upphafleg stefna með slíku
námi var að veita iðnaðarmönn
um framhaldsmenntun, sem
gerði þá hæflari ti'l verkstjóm-
ar og verkskipulagningar eða
sem aðstoðarmenn verkfræð-
inga. Seinni árin hefur tækni-
fræðinámið þó aðallega beinzt
í þá átt að skapa tæknifræð-
ingum sjálfstæðari tilveru við
hlið annarra tæknimenntaðra
manna, svo nú vinna margir
tæknifræðingar störf, sem vart
verða greind frá venjulegum
verkfræðistörfum. Af þess-
um sökum hefur námið breytzt
þannig, að meir og meir er
byggt á stærðfræði og raunvís
indagreinunum. Tæknifrseði-
námið er því í dag orðið erf
iðara iðnaðarmönnum en áður,
enda hafa iðnskólarnir ekki
getað aukið og breytt námstil-
högun til samræmis þesa. Marg.
ir aðilar eru andvigir þessari
þróun og benda á nauð-
syn hins upprunalega tækni-
fræðináms. Hinir nýju tækni-
fræðiskólar eru hins vegar
orðnir föst staðreynd, og sú
framhaldsmenntun, sem þeir
veita mest notuð af stærðfræði
deildarstúdentum. Verkfræði-
kennsla till fyrrihlutaprófs hef
ur verið kennd við Háskólla Is-
lands í rúman mannsaldur.
Lengi framan af fóru allir ís-
ienzkir verkfræðinemar til síð-
arihlutanáms við Verkfræðihá-
skólann í Kaupmanmahöfn og
komu heim með danska verk-
fræðimenntun. Seinni árin hafa
niáðst samningar við ýmsa fleiri
erlenda verkfræðiháskóla,
einkum í Noregi og Svi-
þjóð, um síðarihlutanám þar.
Jafnframt þessu hafa íslenzkir
stúdentar stundað verkfræði-
nám í fjöimörgum öðrum lönd-
um, og má þvi segja, að hin ís-
lenzka verkfræðistétt saman-
standi af verkfræðingum með
menntun frá nær flestum hin-
um stærri verkfræðiháskólum í
Ev> ópu og Ameríku. Þetta er
einsdæmi og gerir, að þekking
íslenzkra verkfræðinga hvað
fjölbreytni snertir er óvenju
mikil. Gallinn á þessu fyrir-
komulagi er augljóslega sá, að
í öllurn löndum miðast verk-
fræðiháskólarnir við sérstakar
þarfir landsins, og að öðru
jöfnu er aðeins lögð áherzla á
rannsóknir, sem eru raunhæf-
ar fyrir atvinnuvegi viðkom-
andi lands. Til dæmis eru rann
sóknir á beizlun vatnsafls til
raforku nær engar við Verk-
fræðiskólann í Kaupmanna-
höfn, enda slíkt ekki til mikils
ávinnings í landi, þar sem eng
in fallvötn fyrirfinnast. Að-
eins íslenzkur tækniháskóli
myndi því geta stundað grund
vallarrannsóknir og mennt-
að verkfræðinga með þarfir
hins íslenzka þjóðfélags í huga.
Nýlega hefur verkfræði- og
raunvisindadeild Háskóla Is-
Hofuðstöílvar Verkfræðiháskóla ns í Khöfn., þar er banki, mötuneyti og fleira.
ar. Að hluta til byggist það á
hinum náttúruvísindalegu
raungreinum og á rannsóknum
í þeim efnum, og að hluta til
byggist það á verkrannsókn-
um og þeirri reynslu, sem feng-
in er af framkvæmdum og fram
leiðslu.
Þessar tvær hliðar verkfræði
kennslu, sú vísindalega og sú
verklega togast ætið á. Á und-
anförnum árum hefur sú vís-
indaleaa orðið sterkari o? æ
I tæknibokasafni Danmerkur.
lands verið stórefld, og er nú
hafin kennsla til B.S. prófs
(Bachelor of Science) í bygg-
ingarverkfræði og rafmagns
verkfræði. Fyrstu íslenzk-
menntuðu verkfræðingarnir
útskrifast þegar árið 1074. í
síðasta tölubiaði tímarits Verk-
fræðingafélags Islands er að
finna ítarlega greinargerð fyr-
ir þessari þróun mála.
RANNSÓKNIR OG
TÆKNIMENNTUN
Kennsiuefni til verkfræði-
prófs er aðaliega tvenns kon-
umfangsmeiri, og fleiri og fleiri
verkfræðingar stunda nú vis-
indalegar rannsóknir I leit að
bættum framleiðsluháttum og
nýjungum i starfi. Til þess að
við’halda jafnvægi í náminu
hefur því viða verið reynt að
bæta við ýmsum fögum í
rekstrarhagfræðilegum og þjóð
félagslegum greinum.
Á islandi eru nú orðnar ail-
margar rannsóknarstofnanir.
Flestar eru þær reknar sem
þjónustustofnanir fyrir hin-
ar ýmsu atvinnuigreinar, bygg-
ingariðnað, landbúnað og sjáv
arútveg.
Verkefni þessara stofnana er
tviþætt. Annars vegar eru þær
athuganir og prófanir, sem dag
lega eru framkvæmdar gegn
greiðslu fyrir ýmsa aðiía,
og hins vegar eru sjálfstæðar
athuganir, til þess að safna yf-
irlitsvitneskju innan síns verk
sviðs. Til dæmis má taka Rann-
sóknastofnun byggingariðn
aðarins. Daglegar steinsteypu-
prófanir eru framkvæmdar fyr
ir ýmsa byggingaraðila, en þar
að auki er það grundvallar-
verkefni að rannsaka styrk-
leika steinsteypu úr íslenzkum
hráefnum fyrir landið í heild.
Það eru einmitt slíkar rann-
sóknir, sem hafa geysilega efna
hagslega þýðingu fyrir llandið.
Þær verða bezt framkvæmdar
í landinu sjálfu, því ekki
hjáipar mikið að vita hversu
sterk steypa sé búin til úr mal-
arnámum á Sjálandi eða Borg-
undarhólmi, þegar skipuleggja
á stór steinsteypumannvirki á
Islandi.
1 flestum löndum heims hafa
slíkar rannsóknastofnanir
starfað um langt árabil og safn
að miklu magni upþlýsLnga, sem
verkfræðingar og aðrir nota
við áætlunargerðir sinar. Á Is-
landi er slíkt upplýsingamagn
mjög lítið og í sumum grein-
um nær ekkert. Oft liggja þó
fyrir slikar upplýsingar, en í
því formi, að þær eru aðeins
aðgengilegar fyrir starfsmenn
viðkomandi rannsóknarstofnun
ar.
Af framanskráðu er ljóst, að
mjög náið samband verður að
skapast milli rannsóknarstarf-
semi og tæknikennslu á Islandi.
Tii tækninámsins verður að
sækja upplýsingar, sem liggja
í skjalasöfnum rannsókna-
stofnana, oft sem iitt unnin
frumgögn. Það er þvi ofur eðli-
legt, að tækniháskóli á íslandi
komi til með að líta mjög til
rannsóknastofnananna bæði í
leit að námsefhi svo og i leit
að kennslukröftum. Þess hátt-
ar samvinna er i flestum lönd-
um álitin vera mjög þýðingar-
mikil, en á íslandi er hún bein-
línis nauðsyn, þar sem við get-
um ekki búizt við að hafa fjár-
magn til þess að búa komandi
tækniháskóla sjálfstæðum
rannsóknastofum, sem þjóna
honum einum, eins og t.d. heí-
ur verið gert í Danmörku.
FRAMTÍÐARVERKEFNI
Ljóst er, að í náinni fram-
tíð þarf að taka mikilvægar
ákvarðanir varðandi tækni-
menntun og tæfknimál þjóðar-
innar. Töluverðar umræður
hafa þvl verið um þessi mál að
undanförnu. Helztu málin eru
eftirfarandi:
Sameining verkfræðideild-
ar og tækniskóla.
Samband tækniháskóla við
rannsóknastofnanir.
Skipulag kennslu til B. S.
prófs í verkfræði.
Framhaldsmenntun ísienzkra
verkfræðinga.
Um nær öll þessi atriði eru
skoðanir mjög skíptar. Tækni-
skólinn vill halda sinni sjálf-
stæðu tilveru. Aðrir benda á að
réttara sé að sameina hann
verkfræðiskólanum. Þá er
spuming hvort eigi að stofna
sjálfstæðan tækniháskóla eða
hvort hann eigi áfram að vera
hluti af HásikóLa Islands.
Rannsóknastofnunum þykir
stakkur sinn vera of þröngur
til þess að þær geti látið í té
starfskraftá og aðstöðu til verk
fræðikennslu.
Erlendis er þróunin sú,
að háskólarannsóknarstofnan-
ir einbeita sér meir og meir að
grundvallarrannsóknum í leit
að vísindalegum nýjungum, en
þjónusturannsóknir eru látnar
í hendur sjálfstæðra rannsókn
arsamtaka, sem stofnuð eru
með rekstur slíkra rannsókna-
stofnana fyrir augum (t.d.
ATV í Danmörku og SINTEF
í Noregi). Þess konar uppbygg
ing rannsóknarstarfsemi á Is-