Morgunblaðið - 30.06.1972, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. JÚNÍ 1972
11
Græna byltingin
Stokkhólmi 14. júní.
Hvað er græna byltingin?
Heimspressan hefur auglýst
hana sem bjargráð svettandi
mannkyns, en uppfyllir hún
þær vonir þegar nánar er að
gáð ? Upphafsmaður grænu
byltingarinnar dr. Borlaug
sem fékk friðarverðlaun Nob
els fyrir þetta framlag er
ekki þeirrar skoðunar. Að
minnsta kosti gerir hann sér
ljóst, að aðferðir grænu bylt-
ingarinnar verður að nota
með ýtrustu varúð svo rækt-
unarlönd já og allt umhverf-
Um-
hverfis-
mál
ið verði ekki sett úr jafn-
vægi.
Græna byltingin byggir á
notkun hávaxinna afbrigða
korntegundanna, samfara
geysilegu m'agni tilbúins
áburðar, skordýraeiturs og
krefst auk þess fullkominna
áveitukerfa. Með því að nota
hundrað sinnum meiri áburð
en annars er gert má á þenn
an hátt auika uppskeruna fjór-
uim til fiimm sinnum. Þar sem
þessum aðferðum hefur verið
beitt hefur uppskeran í
fyrstu margfaldazt, en nú er
viða að koma í Ijós hverju
verði það er keypt. 1 því
sambandi eru áhrif vegna
notkunar skordýraeiturs í
stórum stíl mjög afgerandi.
Komnir eru fram skordýra-
stofnar sem þola þau eitur-
efni sem nú eru þekkt og
gegn þeim þekkjast engin ráð.
Hitt gerist líka, að þó einni
piágumni sé útrýmt kernu.r oft
önmur í staðinm sem menn
hafa ekki þurft að glíma við
áður og geta því ekki varizt.
En þetta er .bara ein hlið af
mörgum.
Með tiikomu grænu bylting
arinnar hafa stór svæði ver-
ið lögð undir eina tegund þar
sem áður voru ræktaðar
margar tegundir. í Indónesíu
hafa t.d. 600 tegundir hrís-
grjóna verið ræktaðar um
aldir, en á svæðum þar sem
græna byltingin er fram-
kvæmd, er aðeins notað eitt
eða mjög fá afbrigði. Það gef
ur auga leið, að slík breyt-
ing hefur geysileg áhrif á
allt umhverfið og þá einkum
jarðveginn. Hinar ýmsu teg-
undir hafa mismunandi þarfir
og nýta jarðveginn hver á
sinn hátt í samræmi við það.
En með því að hafa aðeins
eina tegund á svæðinu verð-
ur nýting jarðvegsins öll á
einn veg og getur raskað
efnasamsetningu. hans gífur-
lega. Á þennan hátt er hrein-
lega hægt að eyðileggja alla
ræktunarmöguleika á til-
teknu svæði um tíma a.m.k.,
tilbúinn áburður getur ekki
bætt ástandið ' endalaust.
Þessi einföldun umhverfis-
þátta er álag, sem móðir nátt
úra getur ekki staðið undir.
Fleiri hættur skapast
vegna einhæfs tegundavals.
Þar sem aðeins er ræktuð ein
tegund getur skordýraplága
eða loftslagssveifla eýðilagt
uppskeruna algjörlega þar
sem einhver hluti hennar
myndi e.t.v. bjargast ef um
fleiri tegundir væri að ræða.
Þ.e. einhverjar tegundanna
væru síður ásóttar af skor-
dýrunum eða hefðu meiri
hæfileika til að þola breyting
ar á loftslagi. Þessar eru m.a.
þær hættur sem græna bylt-
ingin getur haft í för með sér.
Nú kann einhver að segja,
að ýmislegt megi leggja í söl-
urnar fyrir grænu byltinguna
ef velferð aukist í mann
heirni. En hefur reyndiin orð-
ið sú? Framkvæmd grænu
byltingarinnar í vanþróuð'u
löndunum krefst gífurlegs
fjármagns til kaupa á skor-
dýraeitri, tilbúnum áburði og
tækjakosti erlendis frá. Al-
menningur er þess ekki megn
ugur og landbúnaðurinn fær-
ist yfir á hendur fárra auð
manna. Auk þess hefur almúg
inn í þessum löndum ekki
menntun sem er nauðsynleg
til að geta notað aðferðir
grænu byltingarinnar. Afleið
ingarnar eru flótti úr sveit-
um og aukið þjóðfélagslegt
misrétti. Frá sjónarmiði ríkis
stjórnanna hefur ástandið
samt sem áður batnað því
þjóðarframleiðslan eykst. 1
fliestum tilvikum þýðir það
ekki að hungurnseyð aflétti.
Sumar þjóðir I Afríku hafa
t.d. orðið að selja uppsker-
una fyrir fram til að afla fjár
til kaupa á tilbúnum áburði.
skordýraeitri og tækjum. M.
ö.o. þessum þjóðum veitist
ekki auðveldara að standa á
eigin fótum fjárhagslega með
tilkomu grænu byltingarinn-
ar og eiga auk þess á hættu
að stórskaða umhverfi sitt. —
Framangreind dæmi sýna það
og sanna einu sinni enn, að
maðurinn er þess ekki megn-
ugur að stjórna náttúrunni
að eigin geðþótta. Hann verð
ur að lifa lífinu og miða sín-
ar aðgerðir við þessa óum-
flýjanlegu staðreynd.
Stokkhólmi 14. júní 1972.
Hilmar Pétursson,
Hrefna Sigurjónsdóttir,
Guðmundur Einarsson,
Sigríður Guðmundsdóttir.
Eiginmönnum líður betur í
hjónabandi en eiginkonum
HJÖNABÖND — eins og þau
gerast og ganga á Veistur-
löndum fara sárailla með eig-
inkonumar. Bandarísikur fé-
lagsfræðingur, þekktur á símu
sviði, dr. Jesisie Bemard, hefur
komizt að þeirri niðurstöðu,
að eiginkonum, þ. e. húsmæðr-
um á heiimi'lunuim, sé mun
hættara við hvers konar geð-
rænum kvilluim, til að mynda
taugaveiklun, þunglymdi og
svefnleysi en konum, sem
vinna utan heimiliis. Aftur á
móti er andlegt heilbrigði og
líkamleg heilsa kvæntra karla
mun betiri en piparsveina.
Dr. Jessie Bemard hefur
unnið mjög mikið að könnun
á fjölskyldumálum og hjóna-
bandi og hún er prófessor í
þjóðfélagsfræðum við Penn-
háskóla í Bandaríkjunutn.
Hún hefuT nú kannað með
vísindalegum aðferðum und-
anfarin þrjú ár þesisi mál al-
veg sérstaklega og samkvæmt
beiðni háskólans. Hún hef-
ur komizt að þeirri nið-
urstöðu, að í hverju hjóna-
bandi „eru raunar tvö hjóna-
bönd — þ. e. hjónaband
karlmannsins og hjónaband
kvenmannsins og hans er
miklum mun bet,ra.“
Þessi staðhæfing er þunga-
miðjan í nýrri bók eftir dr.
Bemard, „The Futuire of
Marriage", sem er að koma út
uim þessar mundir. Það verk
er ítarleg og skilmerkilega
unnið og er líWegt til að
vekja uimræður á borð við
umræðurnar um verk Kinseys
um kynferðismál.
1 bókinni kemur margt
fram, sem talsmenn banda-
rísku kvenréttindahreyfin'gar-
innar (Womens Lib) hafa
staðhæft, en sá er mumurinn,
að hér er það sett fram af
fullri hófsemd, mun meiri
rökvísi og skynsemd og minni
geðshræringu.
Dr. Bemard kveðst upphaf-
lega alls ekki hafa haft i
byggju að rita slíkt verk.
Þegar henni var failið þetta
verk;, þ. e. að gera fræðilega
útitekt og könnun á stöðu
hjónabandsins og fjölskyld-
unnar, taldi hún, að með
þeimi þekkingu, sem hún
hefði aflað sér í fjörutíu ára
starfi, myndi slikt verk lítt
vefjast fyrir henni. Yfiriiits-
verk um þetta efni gæti hún
ritað án mikill'ar fyrirhafnar
á fáeinum mánuðum.
En sem verki hennar mið-
aði fram, varð hún þess vís-
ari, að málið var mum marg-
slungnara en hana hafði órað
fyrir og það sem kom henni
mest á óvart var að árangur
þessara kannana leiddi til
niðurstaða, sem hana hafði
ekki grunað, þegar hún hóf
verkið, og varð það þvi all-
mjög frábrugðið því, sem hún
hafði talið í fyrstu.
Bókin er í heiild greinar-
gerð, þar sem hart er deilt á
það kerfi, sem væntir þess
að menntuð og skynii gædd
vera — þ. e. konan — geti
verið ánægð með það litlausa
og einangraða starf sem
heimilisverk eru. Þetta, segir
dr. Bernard, kvíslast um allt
hjónaband konunnar. Eigim-
maður hennar gegnir lífrænu
starfi sem krefst hæfi'lei'ka og
einbeitni; hennar starf er
endurteknimgarvinna upp aft-
ur og aftur; það gefur henni
námas't ekkert. Eiginmaðurinn
er úti á meðal manna, hann
verður því að vera þokkalega
klæddur í vinnunni. Þar af
leiðandi er mikiisverðara að
hann fái ný föt en hún.
Hanm vex í sínu starfi, hefur
möguleiika á að fá nokkurn
frama, hún ekki.
1 raun og veru geta heimi'l-
isstörf haft sljóvgandi áhrif
á hugsanastarfsemi hennar,
smám saman kann að draga
úr einbeitingarhæfni hemnar.
Auk heldur vinnur hún sitt
hvimleiða starf í hálfgerðri
eimangrun — andstætt við
formæður sínar — og kemur
þar til n'útímaheimilistækni,
sem ekki þekktiist fyrrum.
Slik einangrunaraðstaða, seg
ir dr. Bernard að ýti undir
leiða, getur beinlínis brenglað
dómgreind — og gerir konuna
móttækilegri en ella fyrir
sykkósum.
Di. Bernard komst að
þeirri niðurstöðu, að konur,
sem stunda vinnu utan heim-
idis, hvort sem þær eru giftar
eða ekki, standi mun betur
að vígi; þær búi einnig við
miklu betri andlega heilsu
en heimavinnandi húsmæður.
„Færri en búast mætti við af
þeim konum, sem vinna úti og
fleiri húsmæður, sem heima
vinna og búast mætti við,
hafa fengið nokkurs konar
taugaáföll. Færri en búast
mátti við af útivinnandi kon-
um og fleiri en búizt var við
af húsmæðrum hafa þjáðst
af taugaveiklun, svefnleysi,
hjartatruflunum, handsvita,
yfirliðatilfinningu, höfuðverkj
um, handskjálfta, martröð-
um, sljóleika. Hlutski'pti hús-
móður á heimili er slikt að sé
litið á fjölda þeirra sem eiga
hlut að mál'i má nánast lita á
vandamál húsmóðurininar sem
heilbrigðisvandamál númer
eitt.
Fáar konur, sem þjást af
leiða á heimili sínu, viður-
kenna að þær séu ólukkulega
giftar, einfaldlega vegna þess
að venjulega er það starfinn
en ekki eiginmaðuriinn, sem
veldur þeim angri. Brotalöm-
ina er að finna í uppbyggingu
hjónabandsins. Segja má, að
samfélagið og þjóðlífið gangi
út frá því og ætlist til þess
að sem allra fiestar eiginkon-
ur séu heimavinnandi hús-
mæður.
Áhrif hjónabandsins á karl-
menn, segir dr. Bernard, eru
algerlega gagnstæð. Að sjálf-
sögðu er um meðaltai alls
staðar að ræða, en kvæntur
maður býr hiutfallslega við
betri líkamlega heilsu og and-
legt heilbrigði hans er allt
annað og betra en kar'lmanns,
sem ekki er í hjónabandi.
Kvæntur maður er hamingju-
samari á flestan hátt og lík-
urnar á því, að hann svipti
sig lífi í örvinglan, eru helim-
ingi minni en væri hann
ókvæntur.
1 könnun dr. Bernards
kemur ög margt athyglisvert
— sem e. t. v. vekur deilur —
og óvænt upp úr dúrnum, að
börn bæta sjaldnast samskipti
miilli hjónanna. Börn á skóla-
aldrinum sex til fjórtán ára
„virðast hafa alveg sérstak-
lega afleit áhrif á hjónaband-
ið. Á þessu tímabili steyta
flest hjónabönd á skilnaðar-
skeri og þau sem af lifa eru
sjaldnast erfiðari en á þessu
skeiði. Ástandið batnar tals-
vert, þegar börnin komast á
táningaaldur, en ógift börn
komin yfir átján ára aldur,
sem búa heima, geta lagt
hjónaband foreldranna endan-
lega í rúst.“
Auk þess bendir dr. Bern-
ard á, að nýr þáttur eða skeið
sé nú að koma upp í hjóna-
bandinu, sem hafi ekki þekkzt
fyrr í mannkynssögunni. Það
er vegna þess hve foreldrar
hafa lokið uppeldisstarfin’u á
Wigum aldri, svo að venju-
lega er enn langt líf fyrir
höndum, þegar bömin eru
komin á legg, svo og hefur
meðalaldur manna lengzt.
„Við erum nú fyrst að byrja
að átta okkur á að við þurf-
um að finna hjónabandinu
nýtt form. Möguleiikar á ham-
ingju hjóna á hinu nýja skeiði
eru ókannaðir með öllu.“
Dr. Bernard kemst og að
þeirri niðurstöðu, að bamlaus
hjónabönd sem á annað borð
endast, séu yfirieitt farsœlli
en hjónabönd þar sem böm
eru fyrir.
Að dómi dr. Bernards, verð-
ur það mikið og verðugt
verkefni að laga hjónabandið
að breyttum aðstæðum og
kröfum nútímans. Það verður
frumkrafa að konan geti val-
ið ef hún vill vinna úti. Hún
er ekki hlynnt því að byggður
verði fjöldi dagvistarstofnana,
heldur verði með styttri
vinnuviku og hagræðinigu á
heimilinu unnt að koma því
svo fyrir, að hjónin skipti á
raunhæfan hátt með sér verk-
um. Hún álítur það brýna
nauðsýn fyrir eiginkonuna að
hún verði fjárhagslega sjálf-
stæður einstaklingur.
Nýtt form hjónabandsins er
nauðsyn. Breyttir timar kalla
á það. Kona skal vera sjálf-
stæð, hún skal ekki brotin
niður andlega með því að vera
„á framfæri".
Dr. Jessie Berraard telur
fólk eigi ekki að giftast of
ungt og heppilegast sé að sem
minnstur aldursmumur sé á
hjónum — þannig verði fækk
að einmana ekkjurn — og
einnig geti þá hjónin átt sam-
an mörg og bærileg ár, eftir
að foreldrahlutverki þeirra er
lokið. Hún lætur sér detta í
hug að tvíkvæni kunni að
vera lausnin, svo sem nú skal
greina: að karlmaður sem er
Framhald á bls. 17.
i i V&v#'"
THE OBSERVER