Morgunblaðið - 30.06.1972, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, PÖSTUDAGUR 30. JÚNl 1972
Bogi IÞórðarson:
Sett út strik
HUGLEIÐINGUM mánijm, vegna
gxanarr Guðmundar Maignússon-
ar próíessors, sem birtist i Mbl.
7. maí s3., var ekki ailveg lokið.
Auk þess hafa ýmsir haít tal atf
mér og beðið um nánari skýring-
ar á nokkrum atriðum. Ver&uir
þá íyrst íjailað um tölluigerð.
LÖGMÁLIÐ
Það er löng-u vitað, að töfiur,
sem innihaida baxbituröt eða lís
úngiðsýru geta skapað ávana og
ViJdið aijfí konar trufiunum og
jtatfnvel geðveiki. Hitt er nú að
renna upp fyrir mönnum, að
töflugerð sem miðar að þvi að
flækja og gera óskiljanlegar hag
fræðilegar staðreyndir geta lika
valdið fíkn og afleiðingar þeirra
orðið sfllíkar, að ekki er vansalaust
á tímum aiisherjar umhyggju
um veiferð manna, að láta það
afskiptalaiust. Staðreyndin er sú,
að öfugt við hinar fyrmefndu,
þá eru það framleiðendur þeirra
síðarnefndu, sem „trippið" fara.
Stóra taflan, sem liggur á borð
inu fyrir framan mig verður þvj
ekki birt, en fer í bréfakörfuna,
en niöurstöður hennar koma hér
á eftir.
Forsendur útreikninganna esru
þær, að gert er ráS íyrir sömu
verðbóiguþróun (verðlækkun ía-
lenzka krónuseðilsins) innanlands
næstu 20 árin og verið hefir lið-
in 20 ár, heildarhækku/ninni deilt
jafmt niður á hvert ár sem auð-
vitað orkar mjög tvímaeiis. Enn-
fremur tilsvarandi breytingar á
fiskmörkuðum okkar erlendis —
(USA). Þá er gert ráð fyirir, að
útflutninigsgjald af fiskafurðum
fyigi þessu eftir og myndi þá
útflutningsgjald, sem rennur til
Fiskveiðasjóðs af aíla áður
nefnds skuttogara og lánað yrði
út eftir hvert ár með 5 % % vöxt
uim, geta htið þannig út í 20 ár:
athugunar, sem ég gerði og sann
ar hvað íslenzíkt efnahagslif gieng
ur örugiglega eftir sínum lögmál
um, þegar búið er að skera utan
af þvi adt dinglumdangl.
Tveir sæmilegir málfiskar, I.
G. hertir fyrir Ítalíumarkað,
kostia nú kr. 310,71 og ein alin
vaðmálB kostar í kriambúð hér í
borginni kr. 310,62. „MerkiJegt“
munu þeir einir segja, sexn reikn
að hafa sjáifa sig inn í hoJtaþoku
sj áifsblekkin garinnar.
„ÁÆTLA MÁ“
Ég hefi að visu hér að framan
gert töflu byggða á áætliuðum en
líklegum gangi mála í framtíð-
inni. En hvers vegna segir pró-
fessorinn að „áætla megi“, að út
lánaaukning bamkanna til fisk-
framleiðslunnar vetgna hækkaðr
ar lánaprósentu sé kr. 400 mililj.,
þegar hér er um að ræða tölur,
sem eru fyrir hendi?
30. apríl sl. einmitt þegar pró-
fesisorinn er að Skrifa grein sína,
vonu endursölulán út á fiskafurð
ir í landinu aiis kr. 1734 miUjón-
ir með útlánaprósentu 58%, sem
hún hækkaði í úr 55 og getur þá
hver maður séð, að hækkunin er
um kr. 100 milljónir (103,7), eða
1/4 hlutl af áætlun prófessorsins.
Þetta ætti að nægja, þar sem
ekki er ætlazt til að viðbótarián
viðsfldptatoankanna hækki neitt í
krónutölu, þar sem prósentutaia
þeirra er lækkuð sem þvi nemur.
Hvers vegna prófessorinn skrif
ar 400 í stað 100 mil'ljónir, er i
ætt við töframann, sem dregur
fjórar kaninur upp úr hatti sín-
um, þó allir viti að hann hafí
bara eina.
Ekki trúi ég þvi að Mökkur-
kálfi efnahagskerfisins riði til
falis á teirfótum símum af þessum
sökum og þessi upphæð varia
tákn merarhjartans, sem svo iha
Heildar- 5.1/2% Útfl.
úlláxi vextir Afborgað gjald Útlánageta
400 400
400 22 20 730 772
1. 152 63 59 1. 060 1.182
2. 275 125 112 1. 390 1.627
3. 790 208 193 1.720 2.121
5.718 314 299 2.050 2.663
8. 082 445 432 2.380 3.257
10.907 600 595 2.710 3.905
14.217 782 790 3. 040 4. 612
18.039 992 1. 021 3.370 5. 383
22.401 1.232 1.290 3. 700 6.222
27.333 1. 503 1. 601 4. 030 7. 134
32.866 1.808 1.958 4.360 8.126
39.034 2. 147 2. 364 4. 690 9. 201
45.871 2. 523 2. 824 5. 020 10.367
53.414 2.938 3. 342 5,350 11.630
61.702 3. 394 3. 924 5. 680 12.998
70. 776 3. 893 4. 574 6.010 14.477
80. 679 4.437 5.298 6. 340 16.075
91.456 103.156 5. 030 6. 102 6.670 17.802
Heildarútlán á 20 árum, sem
til faJOa sjóðnum sem beint fram
Jag vegna rekstrar togarans, að
víiðbættum vöxtum, eru þá kr.
103.156 þús. í lok 20. ársins. Mið-
að við þær ónákvæmu forsendur
fyrir ofanrituðum útreikningi,
er það eftirtektarvert hve upp
hæðin leikur nærri þeirri tölu,
eem prófessorinn upph.aflega
neiknar út sem tap sjóðsins á við
efltíptunum. (Ég hefi reyndar
reiknað þetta dæmi á tvo vegu
aðra, en niðurstöðu-r benda mjög
I ísömu átt). Nú er þetta hvort-
tveggja reiknað í hinum „bein-
hörðu peningum" prófessorsins
og kem ég nánar að þeim síðar,
eai hugur minn stanzar við þá
hsgíræðilegu staðreynd að efna-
hagsJíf teitar eftir og nær
jaifnvægi að lokum. Timinn, sem
það tekur fer eítir þeim „aðgerð
um“, eem framkvæmdar eru i
vonfltaufsum tilraunum tii þess að
breyta þeseaii ataðxeynd.
Hér vil ég bæta við náðurstöðu
brást, þegar á hóiminn kom.
Heildarútián (endursölulán)
Seðlbamka íslands út á fram-
leiddar sjávarafurðir Iækkuðu
frá 31. des. 1969 til 31. des 1971,
þegar umrædd lánahækkun var
ákveðin, um kr. 228 milljónir og
ættu þessar upplýsingar að nægja
til þess að málið verði endan
lega tekið út af daigskrá.
BEINHARÐIR
PENINGAR ENN
Orðasambandið beinharður
gjafldeyxir er komið frá þieim
tima, þegar við notuðum d bók-
staflegri merkingu harðan gjaíld
eytri, þ.e. harðfisk. Beinharður
vax hann þá, þegar hann var svo
vei þurrkaður, að uim rýrnun
vegn.a raka var ekki að ræða. —
Þessi orðanotkun er ennþá til i
saimbamdi við Brasílíiuþurrkflðan
salltfisk.
Svo uppgötvaðist það, að aiuð-
vefldara var í framkvæmd, að
gefa út peningaiseðfa sem ávísan
ir á þennan íisk, en að tourðasf
Nemendur í II. bekk Vélskólans í Vestmannaeyjum f. v.: Bergmundur Sigurðsson, Símo-n Þór
Waagfjörð, Guðmundur Örn Einarsson, Kristján Birgisson, Geir Guðbjömsson, Jón Einarseon,
skólastjóri, Helgi Hermannsson, Friðrik Vilhjálmsson, Guðni Einarsson, Gústaf Ólafur Guð-
mundsson, Jens Oddsteinn Páisson.
Vélskólaslit í Eyjum
VÉLSKÓLA Islamds í Vesit- I ams í Vestmammaeyjuim.
manmaeyjum vair slitið 20. mnai sl. SkóMmm hócfet 1. septemtoer og
og Jauk þar með 4. sfairfsáird sikól- st-umduðu 27 memendiux nám í
sfcóJamum. Stóðusf 25 mermeinidur
piróf og iuku þeám sem héx segár:
Védstj'óirasitigi I. sitiigs 3«tou 15
neimenidiur.
VéJsrtjórastigi II. stigs luiku 10
neimiemclur.
SkóDastjóri er Jóm ESmiairsisiom.
með fiskbaggfl á bakinu þegar
viðskipti voru gerð.
Þes-sir seðliar fjarlæigðust svo
uppruna sinn, eins og oft vifl
verða, var enda ófínt, þegar há-
menntuðum hagfræðimgum uxu
áhrif innan kerfisins, að bendla
þessia snotu-rlegu handiðn á vönd
uðum pappdr við jafn illa þefjað
hráefni og fisk. Var þá það ráð
tekið að tengja þá við enska ster
imigspundið, á þann veg, sem eng
inn hefir ennþá skilið, nema ef
vera kynni vegna eðiislægrar
löngunar addra manna til þess að
vera í fínum félagsskap. Þegar
haflfl tók verulega undan fæti hjá
Bretum, vegna þess að grundvaii
arframteiðsla þeirra þoldi ekki
þá bagga, sem henni voru toundn
ir, vax krónan látin fylgja doll
airamium, eins og hundur, sem
týnt hefur húsbónda símum og
neynir að tryggja sér annan. —
Þegar doilaranum skrikaði fótur
atf sömu ástæðum varð uppi ráð-
leysi nokkurt, sem ekkd er séð
fyrir endann á.
Orðasiambandið hefir þó verið
fturðu lífsieigt, því það hefir verið
látið igiida fýrir þann erlenda
gjiaildmiðil, sem við höfum sett
trauet okkar á hverju sinni.
Einu sinni sruerist aihedmurinn
utm jörðina okkar, svo snerist
jörðin um hinn fasta punkt og
máðdepil beimsins, sólina, Nú
snýst allt um — guð veit hvað.
Mér sýniist eftir fréttum að
dæma að gengi gjaldmiðla muni
nú um sinn ráðast að mestu eftir
„orðrómi um hækkun eða lækk-
um guJQverðs“.
Upprumalega er ensiki gjaidmið
iffiinm, pumdið, vegið pumd af
hreiríu silfri (sterlimig). Ef hinn
hátignarJegi seðili, ávísiun á eitt
pund af silfri, hefði haldið gildi
sdrau, ætti hann í dag að kosta ca.
6 þúsund vesælar íslenzkar krón
ur, en fæst í bankanum fyrir
228,40. Eitthvað hefir farið úr-
skeiði-s þar og verður Bretum
þó aidrei um nasir núið, að þeir
hafi Jagzt svo lágt að byggja af-
komu sína á „svipuflum afla sjáv
ar“, nema að sáralitlum hundraðs
hluta. Þennan aumingjia sinn,
sjávarútveginn, vilja þeir þó með
engu móti missa, heldur hadda i
honum lífi með „stórfelidum gjöf
um“, og virðast Jitt fagna tilboði
ístendinga um að létta þedm byrð
ina að nokkxu.
„GJAFIR ERU TÐUR
GEFNAR“
„Mennt er máttur" og óhug»
amdi er, að þær framfarir og
bætt efmahagsflegt mannldf, sem
við fslendingflr höfum notið fyr
irfarandi áratugi, betfðu komið til
nema fyrir aukna menntun o-g
bætt® verkþekkingu.
Óhugsandi var að nokkurt ör-
y-gigi femgist meðan „afkasta-
mesti veúðimia&ur heimsims" stóð
í fiskihrúgumni simni í íjörumni
og kunni varJa ráð til þess að
geyma fisk til næsta dags, hvað
þá koma honuim til þeirra, sem
þörtfmuðust hams, reiðubúnir til
þess að greiiða hamn með æski-
Jegum ldfgæðum. Þessir veiði-
memn hatfa nú unnið það atfrek,
að mennta börnin sín, koma þedm
til manns og 5 suimum tilvikum
gera þau að afburðamönnum í
ýmsum vísindum, sem hafa ger-
hreytt stöðunni.
Menntun er því fjárfesting
þjóðar í tilburðuim henrnar eftir
betra Jífi og auðveldam. Þeir ein
staklimgar eru margir, sem taka
þetta hiuitverk sitt al'varjega og
hafa skiiflð ómetaniegum arði.
Það eru ekki alltaf þeir, sem há-
værastir eru.
Aftur á móti, eins og oft vill
verða, hafa aðrir mislánazt, gáf-
aðir menn frá náttúrunnar hendi
lenda i adls konar hu.garvingli,
t.d. haigfræðimgiar, sem hafa þótv.t
geta reiknað sér öll heimsins gæði
með eimföldum samlaigningar- og
frádráttardæmuim án temgsla við
raunverudeikanm.
Daidados var sldkur liisfamaður,
að myndir þær, sem hann hjó úr
marmara, voru svo fuidkomnar,
að hlekkja varð þær við fótstall
sinn, að þær ekki gengju Jeiðar
sinnar.
Lilkt er ísienzku þjóðinni farið
gagnvart þessum memntamönn-
um. Þessir lærðu menn, sem
gætu svo sannariega gert sítt
gagn, ef þeir srneru sér atf alvöru
og Skilningi að framleiðsluhátt-
um okkar, tækju að sér að hjálpa
til við stjórnun fyrirtækja, sem
við gætum lifað á, í stað þess að
fela þau störf eimgömgu mönn-um,
sem vissulega skortir ekki dugm-
að, ósérhlífni, heiðarleika og góð
an vilja. Því miður hafa þeir oft
og tíðum ekki haft tíma til þess,
að aifla sér þekkingar, sem þeim
er naiuðsynleg á ýmsum sviðum.
Menntamanna, sem ekki skilja
tengslin,^ sem þama þurfa að
vera á mifli, höfum við ekki þau
not, sem til var ætiazt og búast
mátti við, heldur hafa þessi lista
verk ísdenzku þjóðarimnar losnað
af grundveddi sínum og svífa um
i þyngdarlausu tómarúmi ein-
farans, óvitandi að mátt simn
ættu þeir ínemur að nota þjóð
sinni til framdráttar, en til þess
að sparka í þann atvimnuveg,
sem einn á ísliandi var þess um-
kominn að fóðra þá þokkadega og
megnugur að gera þá að manni.
LOKAORÐ
„Sú sitaðreynd, að ísJendimgar
hafa þrátt fyrir erfiða efnahags
aðstöðu að ýmsu leyti getað hald
ið uppi jafmgóðum Jífskjörum og
raum ber vitni, Skýrist aif þvi
eimu, að hægt hefur verið að
treysita á a.mte. eina íraimteiðslu
grein, fiskveiðarnar, sem nýtur
svo góðra ytrd skilyrða hér á
lamdá, að hún betfur getað orðið
þjóðarhúimu öllu lyftistöng. Auð
leigð hafsims og him mitela verð-
mætasköpum fiskveiðamma hetfnr
nægt tifl að jafna metin cg vega
upp kostnaðinn af strjálbýli og
dýrurn flutningum mifli lömdia og
og bæta það upp, sem afköst iðn
aðar og Jandbúnaðar hér á dandl
hafa verið lægri en í mágnanna-
löndunum. Án skidmings á þessrj
meginatriði er erfitt að gera sér
nokkr-a skynsamdega greim íyxdr
efnahagskerfi ístendinga siðustu
áratugima.
ÞÁTTTAKA ANNARRA
GREINA í ARÐI FISK-
VEIÐANNA
Himir miklu yfirburðir. fisik-
veiða og sjávarútvegs yfir svo tU.
alia aðra framleiðsJu í landirau
hafa átt meginþátt í að móta
efnahagskerfi landsins, það sem.
af er öidimmi. í stað þiess að Jeyía
sjávarútveginum einusn að sdtja
að haigmaði fiskveiðanma, heíur
sú stefma fyrir iöngu orðið oílan
á, að þenmam ha.gnað bæri að mota
til þess að jafna metin miidi þ«eirra
sem stumda sjávarútveg, og bimna
er sfiunda óhagkvæmari atvinnu
vegi, svo sem iðmað og Jamdbún-
að. Hefur þessi tekjutilflutming-
ur frá sjávarútvegmum í stórum
dráttum gerzt með þeim hætti,
að gemgis- og verðlagskerfið hef
ur verið gert sjávarútveginrjm ó-
haigstæðara en öðrum íxam-
ieiðsdugreinum. He.ztu tækin,
sem notuð hafa verið til þess að
framkvæma þenman tekjutilflutn
in.g eru verndartoflar á iðmaðar-
vörum og verðákvörðunarkierifi
lamdbúnaðarafurða. Með þessu
móti hefu þesisum tveimur fran>
teiðsdugreinum verið sköpuð að
staða til þess að tryggja þeim,
sem við þær hafa starflað, sam-
bærilegar tekjirr og himn mikdu
atfkastameiri sjávarútvegur hef-
ur getað greitt. Aí þessu befur
svo leitt hærra imndent verðlag og
kaupgjadd en edda hefði verið, en
það hefiur dregið úr ágóða sjávar
útvegsins, sem selja hefur þurft
afurðir s'ímar á erlendum mörkuð
um. Lýsa mætti þessu kerfd þann
ig, að í því Aelisit raunverutega
tvemms konar gemgi. Annars veg
ar hefur verið hið skráða gengi,
sem verið befur á útflutnimgi
sjávarútvegsins, en hkas vegar
skráð gengi að viðbættum toJlum
sem ráðið hefur acfkomu hinna
vernduðu fmmdieiðsdugreina."
Ég leyfði mér hér á undam að
taka upp orðrétt hluta úr grein,
sem dr. Jóhannes Nordal, aðafl-
bankostjóri Seðlabanka ífðandB,
ritaði í Fjármádatíðindi í ársfok
1968. Vegna rmenntumar haras og
ekki siður þess sjómarhóls, srn
hann hefír horft á eflnahegíöif
oktear frá, ökuluim við gera fast-
Jega ráð fyrir að hann viti hvað
hamn er að segja.
Rvík, 8. júmfi.