Morgunblaðið - 15.07.1972, Qupperneq 13

MOBGU’NBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. JÚLÍ 1972
13
HHíja WíiHeijiis — íitfærsla land
heíRTimar eitthvað það skyn-
samleg-asta, sejn Islendingar
hafa h'iiSTÍ gert.
'tt
'f' „Island er í mínuin augum
| land holgra niiuina ng hetja,“
i sagðí Holge WaUejus, er við
I höfðum setzt niður í ró og næði
! og tókum tal sa.man. Ég spurði
j hann nánar nm þeissa hetTgu
menn og hetjur og hann sagði:
„Séra Friðrik Friðriksson var
einn Iieigu mannanna. Ég get
sagt þér, að mörgnm árum eftir
að ég fór frá ísiandi, hitti ég
hann í Danmörku og sagði við
h»nn á eins góðri íslen/.Uu og
éggat:
— Komið þér sælir og velkom
inn til ItannnirtOT. Hann varð
hissa, en sagði svo: — Ég heyri,
að þér enið ekki ístenzkur, en
hver eruð þér? Ég sagði honum
það, og þá fletti hann upp í lit-
Uli vasahók, sem hann var jafn
an með, og sýndi mér nafn mrtt
á einni síðunni. Mér þótti þetta
einkenniiegt, en liami brositi
„ísland - land helgra
manna og hetja“
Rætt vid Helge
Wellejus um
*
Island nú og
fyrir 50 árum
bara og sagði: — Sjáðu, ég hef
nafnið þitt liér og ég bið alltaf
fyrir þér á hverjum degi,“
Helge Wellejus er dains;kitur rit
stjóri, 74 ára að aldri. Hann
dvald'ist á Islandi um þtriigigja
ára skeið eftir Iok fyrri heitns-
styrjaldarinnar, skrifaði m.a. i
Morgunb: aðið, s'tarfaðii hjá
danska sendiihsrranium og vann
ýmis önnur stöirf. Árlð 1921, þe.g
air Kristjáin kooun-gur 9. ko,m til
ís'iiands, gaf Heige Weliejus út
eina danska dagiblaðlð sem kom
ið befiur út á fsiandi. Það kom
úit 11 sinmum og hét „Kurér“.
„Ég sagði líka, að fsland vseri
iand betja, og þar á ég ekki.ein
göngu við söiguifirsBgar hetj-
ur fyiiri alda, heldur eirani.g hetf
ur hwersidagslrfsins, fölkið, siem
hsf-uir þræJað og bavizt við að
skapa sér liífssikilyrði í harðfoýliu
landi við úfið haif o-g m-eð t5m-
an-um tekizt að skapa velferðar
þjHjgtféiaig í fremsitu röð.“
Talið benst að dvöl Heige á
fsiandd fyrir hátfri öid, og hanra
getur þess, að sa'misifeipiti Dana og
fstendimga hafi verið með ágæt-
um. „Danlr voru á þessuim tima
engin herraþjóð y.Rr ísilandi, og
við Daniimiir, sem hiér dvöldumst
eða bjiuiggium, kynntiuimist . n«er
aidrei neinu Danahat.ri ís-
lerazkra man.na. Þó koim það fyr
ir, sérstaklega hjá öivuðium
mönnsjim, og eiras minniisit ég eins
ákafs andstæðirags Dana, sem
fór eibt siran n'ður á bvyiggjiu, er
danskit varðk'kiip var að leggja
að, og lagði daoíska fáriann við
endann á landganginum, svo að
1 skipverjar myndiu troða á sín-
uim eigin fána. Ég kyraratist þess
um manmi síðar og hann var fyr
irtaks maður.
Ég vil Mka s-egja það, að
aldrei hef ég kynnat eins góðu
og elskulegu fólki og ís-
Lenzka sveitafáikin'u í gamúa
daga. Gestrisnin var s'líik, að því
verður va,rit trúað. Ég man, að
íelendiragar voru á þessium tíma
al'lir sannfærðir um, að þeir
vænu beinir afkomendiur
norskra koniurnga og höfðiinigja,
en síðar ha.fa blóðirannsökn-
ir leitit í Ijös, að írskrt blóð renn
ur i æðum margira hér. Og vist
er, að þá ei-ns og nú, var viða að
finna fól'k, sem eftir úiblitinu að
clsema var dæmi'gierðir írar.
ísdenzka þjóðin hefur mynd-
azt úr fleiri en eirau þjóða.rbroti
og húin heíur yfirsti'gið aiflt sak
ir hörku sin-nar og baráttuþreks,
en eiinniig sakir heppná.“
Hiel.ge WeMejus er enn í
ferskiu mirani bæjanlifið i
Reykjavik fyri.r hálfri öld og
hann rædidi u;m menn og mál-
efní, sem þá voru ofarlega á
baiu.gi, m.a. enska ræðterraannimn,
rrar. Cabl,e, sem báfestaflega
stjómaði Reykjavík og Isáandi
á sitríðsáruti'um, þýzka varakon
súlinra og samfikipti þessara
tveggja mararaa, sem voru fuiltrú
ar óvinaþjióða i s'bríðirau, op
ýmsa aðra rraenm sem hann mætti.
Eiran þeiirra var mei-ra að segja
afi Bernadettu Devlin; sá áitti
viðskiipbi við Isiiendiniga, með
laradibúraaðar- og sjávarafurðir.
Eln nú er öidim önnur og cnikl
ar bneytingiar hafa orðið á
Reykjaviik frá því Helige Welle-
jus dvaldist hór. „Vissulega er
þet'ta enraþá Reykjavik, era í
stað i.i'tiis bæjar með bárujlárras-
kiæddum tréihús-um hefur nú ris
ið hér stórborg rraeð „svefnbæj-
um“ urrahverfis. En það er eiran
hiuitri gömlu ReyikjavJkur, sem
ég er leiður að sjá, hveraig far
ið hefur verið með, og það er
Miðbærimn. Ég vildi óska, að
þeir, sem báru ábyrgðina á því
verki, gæbu litið á Bj'öngviin og
Stafan.gur i Noregi og séð hvern
ig miðbæjarkjarnarinir hafa ver
ið varðveiitti.r þar.
Þegar Osló hét Kristjanía var
eitt skeið í sögu hennar kaiiað
„Grunder-tímabilið" eftir bygg-
ingarmeistara nokkrum, sem
eimniig vax arkitek't og hafði mák
il áhriif á bygginigarstílinn. Á
þess.um táma var miikið uppgarags
skeið í efnahaigsm.álum og því
mikið byggt. Afleiðiragarraar
geta menra séð í Osló nú. Eiras
hefur þessu verið farið á Islandi
og þvi er raú svo komið, að i Mið
bænum er þó nókikuð af falleg-
um bygigiragum, era alls e'kfcert
sanmræmi á milii þeirra. Élg efast
ekki um, að þessar bygigiragar
hafa verið teiknaðar með góðuim
viija, ern þegar þeim er raðað
hlið við hiið, verður úfkoman
hörmuteg. Og þá steðar það iiitt,
að borgarstæði og uimihverfi
Reykjaviikur er ei'töhivert það
fegursita í Norður-Evrópu.
Aranað hefur lika vakið at-
hygli rraina og það er hiversu
troðfuilar allar verzlanir eru af
útienzku sikrani, sem er ekki í
neinu sambandi við stöðu is-
lenzkrar mienniragar. Hór var og
er lögð mikil áiherzla á að veria
menniniguna eriendum áihrifuraí>,
og þess vegna er þarna um hróp
legt ósamræmii að ræða.“
Helge minnist noktoiium orðum
á landlheiigismáilið og lætur í Ijós
hrifningiu yfir þeirri áítovöirðun
Islendiniga að færa úit landheig-
ina í 50 rraílur. „Ég áiit, að þetta
sé eitthvað það skynsamlegasta,
sem Islendingar hafa gert um
lainigtt skeið. Þetta er hið eiraa
rétta, sem þjóð, sem bygtgir svo
rrajöig á fiskveiðum, getur gert.
Annars getur sivo farið innan
tiða.r, að hinn risastóri ffloti verk
smiðóuibogara stefni á þessi mið
og hreinsi þau gersamlega af
fiski, þegat- öðrum miðum hafa
verið gerð sömu skil.“
En nú er timinra að renna flrá
oktour og öranur verkefni daigs-
ins kalla. „Ég skil það óslteöp
vel,“ segir HeLge, „því sjáúfiur er
ég gaimall í hettunni sem blaða-
maður. En mig Iaragar í lokiin að
benda á þá breyitiratgu, sem hef-
ur orðið á dagblöðunum hér á
þeim 50 árum, sem liðin eru frá
því ég var hér siðast. Þá voru
beragisl biaðanna við umihieimiinin
etoki meiri era svo, að fjöldi sím-
skeyta var sibumdium sterkasta
söluatriðið, og söiustrrákarnir
hlupu kanrasiki um bæinn og
hiópuðu: „Morgunblaðið 4 sáim-
skeyti, Vísir 5 símskeyti. Nú
er Morgurablaðið ný'tizkutegt
daghlað og það sem meira er,
jlákvaatt dagbiað. Slik blöð eru
fáséð og ég er mjög ánægður
með að Morgunblaðið skuli
hafa náð að verða eitt þeirra."
— sli.
Hækkun ávísanahefta:
Aðalbreytingin
— á gjaldskrá bankanna
Odd Grönningsæter frá Molde í Noregi og Jón Guðb.jartisson
forstjóri Kristján Ó. Skagfjörð h.f.
Hafa smíðað 230 skip
EINS og frá var skýrt í Morgun-
biaðinu hefur verð á ávís-
anaheftum hækkað úr 30 krónuni
npp í 125 krónur og er það í sam-
ræmi við nýja gjaldskrá bank-
anna, sem tók gildi fyrir innlend
viðskipti 10. júlí. Fyrri gjaldskrá
ha.lði gilt frá því árið 1969.
ÍBjöm Tryggvason barakasitjóri
í Seðla'bankaraum sagði Mbl. i
gær að þessi hæktoun á ávisana-
iheftum væri aðalibreytimgiín, sem
gerð hefði verið á gjaldsikránmi.
Hefði verið nauðsyntegt að
hækka þjón'ustugjöldin, þvi aukn-
in.g á notkun ávísaraa væri mikil
og væri til dæmis áætlað að á
þessu ári færu um 10 mi'Ujónir
ávisana um bankana og væri
heildarumsetninig þeirra talsvert
á annað hundrað mi'Hjarða króna.
Aðrar helzru breytingar á
gjaldskrá bankarana eru þessar:
Heimilt er að ta'toa 1% lánsheim-
ildargjald af yfirdrátitarheimjld-
um á hlaupareiknin'gum, sem
standa leragri tima en eitt ár. Þá
má taka 0,15% þóknun af öLhím
keyptum vixlurn, en þóknun af
viðsikiptavíxlum (kvótavíxium)
er óbreytt. Bjöm Tryggvasora
sagði að saarahliða þessu hefði
Seðlabantoiran bætt kjör innláns-
stofnana (þ. e. baraka og spari-
sjóða) í viðskiptum þeirra við
Seðlabanka'nn og hækikuðu vextir
af bundnu fé til dæmás og 1%
vaxtahækk’ura yrði af almennum
innistæðum baraka og sparisjóða
við Seðlabarakanra.
Nýr forstöðumað-
ur Námsflokka
NÝR forstöðumaður hefur verið
ráðinn við Námsflokka Reykja-
víkur. Er það Guðrún J. Hall-
dórsdóttir og tekur húra við starf
inu 1. septerraber nk. af Jónasi
Eysteinssyni. Jónas hefur gegnt
starfi forstöðurraanns sem hálfu
starfi, en nú verður það gert að
fullu starfi, en áformað er að
auka starfsemi námsflokkanna
verulega árið 1973. Guðrún J.
HaJildórsdóttir tók kennarapróf
frá Kennaraskóla íslands og síð-
an BA-próf frá Háskóla Islands.
Hún hefur verið kennari við
Lindargötuskólann sl. 10 ár,
bæði við gagnfræðaskólann og
framhaldsdeildina.
Kristniboð
á Selfossi
KRISTNIBOÐSFÉLAGIÐ Ár-
geisli, sem er félag áhiigafólks
um kristniboð, hefnr ákveðið að
liitlda samkomur í Selfoss.kirk.ju
um þessa helgi. 1 kvöld kl. 21.00
og á sunmidag kL 16.00.
Samikoman í kvöld verður
sniðin við hæfi ungs fólks, en á
samikomunni á suraniudag verður
m. a. fjallað um kristni'boð.
Sérstök barraasamkama verður
í dag kl. 16.00. Messað verður
í SeMosskirkju kl. 11.00 á sunnu-
dag.
(Fréttaitiilkynniinig.)
HÍ7KLENDIS dveljast um þess-
ar mnundir á vegum Kristjáns
Ó. Skagfjörð h.f. Grönningsæt-
er, forstjóri og ivnnar teigandi
Bolsönes Veift Kkipasmíðastöðv
arinna.r í IMoIde í Noregi, og
Frosted, sölustjóri saina fyrir-
tækis. Norðmennirnir ea-u 'hing-
að Ikoninir li viðskipta/vrindum,
en fyrirtæki þeirra liefui- tþegar
smíðað 13 iskip fyrir íslendinga.
Bolsönes Verft var stofnað
1892 og hefur á þeim tírara sem
siðan er liðinn smíðað um 230
skip, aðallega fiskiskip en einn-
ig litil odíuskip og isbrjóta. Stöð
in hefur nú ve-rið stæktouð tii
muma og getur nú byiggt skip
allt að 25000 tonn að stærð. Eiinn-
ig smiðar stöðin hin svonefndu
RSW (Refrigerated Sea Water)
geymsiukæl i tæk i, sem au'ka
mjög á geyrrasluþol íisks og hafa
þegar náð nokkurri útbreiðslu,
en tæki þessi komu fyrst á mark
að fyrir nokkrum áiru'm. Þá rek-
ur fyrirtækið viðgerðarþjómustu
fyrir skip og slipp. Hjá fyrir-
tæikinu starfa. 230 manns, en í
Moíde búa 18.000 manns og mun
fyrirtækið vera hið staarsta í bæn
bróður sinum, Arne Grönnings-
æter verkfræðiirgi, frá árinu
1951, en áður sá fað'r þeliTa um
reksturinn.
Kristjára Ó. Skagþjörð h.f. hef-
ur umboð fyrir- Bolsönes Verft
og hefur samstarf fyrirtækjainna
verið mjög gott.
Gjafir til
hjarta-
bílkaupa
1 GÆRMORGUN barst skrif-
stofu Mbl. 20 þús. kr. gjöf frá
Starfsmannafélagi Strætisvagna
Reykjavíkur, til söfnunar Blaða-
manraafélagsins til kaupa á
,,hjartabil“.
Fyrir nokkru barst einnig í
sama sjóð 25.000 kr. frá starfs-
fóiki Utvegsbanka Islands og
Fisveiðisjóðs.
>essi mynd var tekin nm helgina í BlómavaH við Sigtún á sýn-
Ingu á Mazdabil'reiðnm með svonefndum Wankel-vélnm, en þess-
tr bílnr ern þeir fyrstu sem hingað koma, sem eru ir.eð þessa
mengnnarKtHi vélar. (Ljósm. Mbl. Ól.K.M.).
um.
Odd Gröniningsæiter lögfræðing
ur hefur rekið fyriirtækið með
Söfnunarfé er veitt móttaka
hjá öllum dagbiöðunum, en söfn-
unarfé nemur nú um 1,1 milljóni
I króna.