Morgunblaðið - 04.10.1972, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. OKTÖBER 1972
Oitgaíandi fnf. Átvakut', Rey*k'javfk
Fr.am'kveannda atjóri Haraktur Svemaaon.
■Ritotíórar Matiihías Johannessen,
Eyjóífur KonréÖ Jónsaon
Aöstoðarritstfó'i Styrmir Gunrtarsson.
Ritsttór-narfuli'trúi horbijöm Guömundsson.
Fréttastjón Björn Jóhanns-son.
Augíýsingastjóri Ámi Garðar Kristinsspn
Rítstjórn og aifgreiðsla Aöalstræti 6, sfmi 10-100.
Augiiysingar Aðaistreeti 6, sftni 22-4-80.
Áskri'ftargjald 225,00 kr á 'mánuði innanlands
í faiusasöiiu 15,00 Ikr einta'kið
T|anir verða nú eina Norð-
^ urlandaþjóðin, sem geng-
ur í Efnahagsbandalag Evr-
ópu. Þjóðaratkvæðagreiðslan
í Danmörku sl. mánudag
sýndi, að fylgjendur aðildar
að Efnahagsbandalaginu eru
mun fleiri en gert hafði verið
ráð fyrir.. Úrslit atkvæða-
greiðslunnar eru því ótvíræð-
ur sigur ríkisstjórnarinnar
og þeirra flokka, sem barizt
hafa fyrir inngöngu í banda-
lagið.
Fyrirfram hafði verið gert
ráð fyrir, að afstaða norsku
þjóðarinnar myndi draga úr
stuðningi við aðild að Efna-
hagsbandalaginu í Dan-
mörku. Niðurstöðurnar í
dönsku þjóðaratkvæðagreiðsl
unni benda á hinn bóginn til
þess, að neikvæð afstaða
Norðmanna hafi ekki haft
veruleg áhrif á úrslitin.
Víst er, að Danir áttu mun
meira í húfi í þessum efnum
en Norðmenn. Helztu mark-
aðslönd Dana fyrir landbún-
aðarframleiðslu eru einmitt
lönd Efnahagsbandalagsins
og Bretland, sem gengur í
bandalagið nú ásamt Dan-
mörku. Þessi markaður hefði
lokazt að mestu leyti með
ófyrirsjáanlegum afleiðing-
um fyrir danskt efnahagslíf.
Ríkisstjórnin taldi t.a.m., að
gengisfelling væri óhjákvæmi
leg, ef aðild yrði hafnað. Ugg-
laust hefði reynzt mjög erfitt
að afla nýrra markaða fyrir
landbúnaðarvörurnar, og það
hefði sennilega tekið Dani
mörg ár að komast upp úr
þeim efnahagslega öldudal,
sem fylgt hefði í kjölfar neit-
unar.
Andstætt því, sem gerðist í
Noregi, voru andstæðingar
aðildar öflugastir í borgun-
um, en landsbyggðarfólkið
var eindregnara með aðild.
Það sýnir einkar vel, að land-
búnaðarframleiðslan hefur
skipt verulegu máli um af-
stöðu dönsku þjóðarinnar.
Afsögn Jens Otto Krag
hefur á hinn bóginn komið
mönnum á Norðurlöndum í
opna skjöldu, enda voru úr-
slit atkvæðagreiðslunnar sig-
ur fyrir stefnU ríkisstjórnar-
innar. En þrátt fyrir afsögn
Krags mun stjórn jafnaðar-
mana sitja áfram við völd.
Innganga Dana í Efnahags
bandalag Evrópu mun vafa-
laust setja mark sitt á sam-
vinnu Norðurlandaþjóðanna
á næstu árum. Svo kann vita
skuld að fara, að aðildin ein-
angri Dani í norrænni sam-
vinnu. En á hinn bóginn er
á það að líta, að Danmörk
verður nú tengiliður Norður-
landaþjóðanna við lönd hins
stækkaða Efnahagsbandalags.
Að þessu leyti er aðild Dana
mikilvæg fyrir hin Norður-
löndin, enda líklegt að hún
greiði fyrir auknum sam-
skiptum þessara ríkjaheilda.
Þannig eru meiri líkur til,
að þessi breyttu viðhorf geri
hlutverk Dana í norrænni
samvinnu mikilvægara en
áður hefur verið.
Viðbrögð ráðamanna hjá
Efnanagsbandalaginu í Brúss
el við niðurstöðum þjóðarat-
kvæðagreiðslunnar, benda ó-
tvírætt til þess, 'Sð sú verði
raunin. Þannig hafa þeir
lýst yfir því, að innganga
Dana muni auðvelda Norð-
mönnum að ná fríverzlunar-
samningi við Efnahagsbanda-
lagið innan ekki langs tíma.
En áður hafði verið gert ráð
fyrir, að erfitt myndi reynast
fyrir Norðmenn að ná við-
unandi fríverzlunarsamning-
um við bandalagið.
Eftir að Norðmenn höfn-
uðu aðild í þjóðaratkvæða-
greiðslu fyrir rúmri viku,
létu ýmsir stjórnmálamenn á
Norðurlöndum í ljós þá skoð-
un, að nú myndi á ný rnynd-
ast grundvöllur til þess að
ræða um efnahagssamstarf
Norðurlanda. Sérstaklega
lagði forsætisráðherra Finn-
lands áherzlu á, að tími væri
til kominn að efla samstarf
þjóðanna á þessu sviði.
Aðild Dana að Efnahags-
bandalaginu hefur það auð-
vitað í för með sér, að þeir
verða ekki þátttakendur í
slíku samstarfi á næstunni.
Hitt er þó engan veginn úti-
lokað, að Norðmenn, Svíar og
e.t.v. Finnar taki höndum
saman í þessum efnum. Við
verðum að fylgjast gaum-
gæfilega með þeirri þróun,
þó að viðskiptahagsmunir
okkar hjá þessum þjóðum séu
ekki verulegir.
Jóhann Hafstein, formaður
Sjálfstæðisflokksins, sagði í
viðtali við Morgunblaðið,
eftir að afstaða Norðmanna
var ljós, að hann teldi það
ríkjandi skoðun meðal stjórn
málamanna á Norðurlöndum,
að hvernig sem afstöðu Norð-
manna og Dana til Efnahags
bandalagsins yrði háttað, yrði
það eitt brýnasta verkefnið
að styrkja efnahagssamstarf
Norðurlandanna.
Nú þegar nokkuð ljóst virð
ist vera, hvernig tengslum
Norðurlandaþjóðanna við
Efnahagsbandalagið verður
háttað á næstu árum, er ekki
ólíklegt, að þessár þjóðir geti
komið efnahagssamstarfi sín
á milli í fastar skorður.
DANIR TENGJA
NORÐURLÖND OG EBE
Barizt um fylgi vietnamskra þorpsbúa
HINIR hörðu bardagar sem
háðir hafa verið í Vietnam
undanfarna þrjá mánuði hafa
dregrið huga okkar frá því
sem striðið raunverulega
stendur um og hefur alitaf
staðið, en þar er baráttan um
fylgi þjóðarinnar og holliistu
stórum mikiivægari en hern-
aðarleg átök á vígvelli.
Upphafs stríðsins er að
finna þegar hópur mennta-
manna, lærðra í Frakk-
landi og gagntekinna af
kommúnisma, taldi viet-
namska bændur á að sam-
einast í uppreisn og reka
Frakka á brott og koma á fót
nútíma ríki í Vietnam. En lok
þess — Vietnam mun að lok-
um verða friðað, — nást ekki
fyrr en bændur hafa vísað frá
sér sjónarmiðium Vietcong, og
sætt sig við það líferni sem
þeir þegar hafia kynnzt undir
Saigon-stjóm.
Ég heimsótti þorp nokkuð
sunnan við Saigon með tvær
spumingar í huga: Hvað
bjóða Saigon og Vietcong íbú-
um sveitaþorpanna? Og hvers
konar auigum Mta þorpsbúar
þeirra boð?
Ekkert þorp er auðkennandi
fyrir heildina og bændur opna
sig ógjaman fyrir spurulum
Vesturlandabúum, en öJlum er
það sameiginliegt að þeir veita
manni ýmsan lærdóm annan
en þann sem fæst af atburð-
um á vígvellinum.
í fyrsta lagi þá er for-
tíðin þorpsbúum jafn mikil-
væg og nútíminn. Hér er um
gamalt þorp að ræða á suður-
vietnamskan mælikvarða, og
á tilveru sína að rekja til
þess tíma er keisarinn sam-
einaði Vietnam, fyrir rúmum
eitt hundrað árum. Mörg hús-
anna hafa hellulögð þök, í
hefðbundnum stíl, studd
þykkum bjálkum. Forfeðurn-
ir liggja undir stórum leg-
steini á hrisgrjónaakri fjöl-
skyldunnar og helgiathafnir
frarridar í hofi verndaranda
þorpsins tryggja góða hrís-
grj ónauppskeru.
Vietminh naut samúðar
þorpsbúa í stríðinu gegn
Frökkum, þrátt fyrir það að
Frakkar réðu því á daginn en
eftir að skyggja tók höfðu
skæruliðar tögl og hagldir og
áhrif Vietcong (þorpsbúar
gerðu lítinn greinarmun á
þeim og hinum fyrrnefndu)
voru sterk, þar til 9. her-
deildin bandariska kom í lok
sjötta áratuigarins. í dag er
þorpið álitið vera undir áhrif-
um stjórnarinnar.
Margt af 'því sem kommún-
istar buðu féll vel að fortið-
inni. Þeir kröfðust meinlæta-
lifnaðar, andstætt dygðum
þeim sem Cönfucius kenndi
og sem haldið var uppi af
kieisaranum. Vietminh var á
móti fjárhættu'spilamennsku
— (þjóðarsjúkdómurinn), —
drykkjuskap og saurlífi,
hvers konar.
Gamall bóndi minnist þess
að undir stjórn Vietminh þorði
enginn að spila, jafnvel ekki á
daginn, þegar Frakkar réðu
þorpinu. SkæruHðar drápu
t.d. háttsettan embættismann
fyrir að drekka og daðra við
kvenfól'k, á meðan annar sat í
fleiri ár, þó að hann væri skip
aður af Frökkum, því hann
var hreinlífuir.
f dag heldur Vietcong í
sömiu meinlætahefð. Embætt-
ismenn Saigon-stjórnar fá
hins vegar engin fyrirmæli
um að halda sig frá spilum,
víni eða konum, né er þess
krafizt af þorpsbúum.
Kommúnistar skiptu einnig
landi fyrir framan nef-
EFTIR MARK
FRANKLAND
ið á Frökkum. Þeir neyddu
ifnaðar fjölskyldur tii að af-
henda landlausum akurskika,
þó að þeir leyfðu þeim að inn
heimta einhver leigugjöld.
Hin nýlegu lög Saigon-stjórn-
arinnar um landareign smá-
baenda, lögfesta að mestu
leyti skiptingu þá, sem
kommúnistar gerðu fyrir
tuttugu árum síðan.
Þegar Vietminh hóf upp-
reisnina árið 1945, voru þeir
ekki hinir einu sem innræta
vildu bændum þjóðernis-
kennd. And-franskar trúar-
hreyfingar risu upp, sem nú
hafa hundruð þúsunda áhang-
enda i þorpum Suður-Viet-
nams, en það voru ekki þær
heldur Vietminh, sem sigr-
uðu Frakka.
Eftir Genfar-samkomulagið
1954, sem skipti Vietnam í tvo
sjálfstæða hluta, sneru marg-
ir skæruliðar heim til þorps-
ins. En varla var árið liðið,
fyrr en Ngo Dinh Diem, for-
seti, fyrirskipaði handtöku
gama'lla Vietminh-liða, sem
„cong san“-kommúnista.
Vietminh (sem um þetta
leyti var að þróast yfir í Viet-
cong) leituðu fylgsna. í einu
áróðursritanna sem þeir
smygluðu til þorpsins, réðust
þeir gegn Diem, „sem mann-
inum, sem drekkur vatnið, en
kærir sig ekki um lindina11.
Þorpsbúinn, sem sagði mér
þetta, skýrði fyrir mér hvern-
ig Diem hefði notfært sér sig-
urinn sem Vietminh hefði
unnið.
Diem og arftakar hans í
Saigon bættu ekki um með
oftrausti sínu á Bandaríkja-
fnön num. Þó að þorpsbúar sj ái
Bandaríkjamenn sjaldan nú-
orðið, breytir það ekki þeirri
sannfæringu þeirra, að það
séu þeir en ekki Saigon-stjórn
in, sem stjórni landinu. Þann
ig urðu þeir lítið varir við
Frakka á sínum tíma, enda
stjórnuðu þeir gegnum viet-
namska embættismenn.
Það sem merkilegast er i
þorpinu, er einnig arfur frá
Vietminh-tímanum. Bændurn
ir kalla það „drauga-markað-
inn“. Hér er um venju'legan
markað að ræða, utan þess, að
hann hefst að miðnætti og lík
ur fyrir sólarupprás.
Áóur var hann hluti af und
heimium Vietminh, en er enn
starfræktur — þrátt fyrir tll-
raunir Bandaríkjamanna og
embættismanna í héraðinu til
að koma i veg fyrir það —
þar sem hann hefur öðlazt
fjárhagslega þýðingu. Afurð-
ir bændanna í nágrenninu
fara á Saigon-markað en þang
að er um klukkuistundar ferð.
Þær eru seldar kaupmönnum
á „drauga markaðnum“ og
sendar til höfuðborgarinnar
til sölu um morguninn.
Þannig hefur þorpið orðið
hluti af nútíma fjármálakerfi,
sem, ásamt endurskiptingu
jarða, hefur aukið félags-
lega velmegun.
Kommúnistar buðu einnig
upp á frama. Gakktu i lið
með skæru'l'iðum, berztu vel,
náðu valdi á marx-te’ninisma
og bóndasonuririn gæti orðið
mikilvægur maður. En þau
tækifæri sem þorpsbúum gef-
ast í dag (aðaWega tilorðin aÆ
bandarísku fjármagni) eru
ekki síður freistandi en bylt-
ingarsinnanna.
Gamall maður, sem átt hafði
yfir 400 ekrur — sem þykir
mjög mikið — gaf góða mynd
af aðstæðum. Laglegt hús sem
faðir hans hafði byggt fyrir
rúmri öld var í niður-
niðslu og lá við hruni og
sjálfur hafði hann miklu
meiri áhuiga á grafhýsi, sem
hann hafði byggt sér og gam-
alli veikbyggðri eiiginkonu
sinni. Aðspurður hvaða
breytingar hann teldi mestar
hafa orðið í þorpinu, svaraði
hann án þess að hika: „Þeir
ríku eru orðnir fátækir og hin
ir fátæku ríkir.“
Það hvarflar að manni að
þorpsbúar séú reiðubúnir að
fylgja hverjum þeim sem sig-
ur bera úr býtum. Stjórnin
hefur byggt upp mikið fylgi,
en þorpsbúar eru þó langt frá
þvi að fallast á það sjónarmið
að Vietcong séu hættuilegir
kommúnistar, sem ganga beri
af dauðum.
Ungir menn úr þorpinu
berjast með báðum aðilum, þó
að nú orðið gangi flestir í lið
með stjórnarhernum.
Ef vopnahlé yrði, yrði heim
komu skæruliða fagnað jafnt
sem hinna. „Það yrði ekkert
hatur, engin hefnd,“ sagði
einn bóndinn mér.
Einfeldni eða vizka? Gam-
all maður var hinn ánægðasti
með ferð Nixons til Pekinig.
Kvað hann forsetann fylgja
dæmi heilags manns nokkurs
í þorpinju, kókoshnetumiunks-
ins svokalilaða, sem eitt sinn
hafði fariS á fund Henry
Cabot Lodge, þegar hann var
sendiherra Bandaríkjanna í
Saigon, og fært honum körfu,
sem innihélt stóram kött og
tylft músa.
Ef köttur og mýs geta lifað
í vinsemd, því þá ekki Viet
namar? Þessi líking er þorps-
búum mjög að skapi, en þvi
miður óaðgengileg bæði
kommúnistum og Saigon-
stjóminni.