Morgunblaðið - 04.10.1972, Page 17

MOROUN'BLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. OKTÖBER 1972
17
Foryat-urmairmasikipti haía
orðið í leiikhúauirn höfuðibarg-
ariirumair í haust. Það er touimn-
am en svo, að imörg orð |>urfi
að hafa þair um. Sveiinm Eitn-
arstson hefuir ntú tekið við
storfi í>j óðleiklvú s'Stjóra eJBtir
ndu ána sbairf hjá L.R. Af því
tiJieftm ræddi bliaðamaður
Moirguinbliaðsiins við Þjóðieik-
hússitjóra.
— Hver er að þíoum dórni
sikilgireiiniiinig á starfsigruind-
velli og hluitverki þjóðlieik-
húsis, Sveinin?
— Ekki er ég viss um, að
ég kuruni að svam þessari
spumimgu til hlií'tair. Sérstok-
iega þegar þess er gætt, að
nú er ríkjandi eirns konar
m i Uib ilsástaind. Starf sgrund-
völliur hússiims miuin gjörbreyt
ast við nýja löggjöí um þjóð-
Mitóhús, sem rædd var lítil-
lega á þiragi í fyrra og verð-
ur vonamdi tekiin upp aftur i
vetur og afgreidd. Þegar í
væradum er ný lagiasetning,
er kararaski út í blá'imn að
reyraa að koma á uindan at-
burðuraum. Bg hef huigteitt
með sjálfum mér, hverju ég
myndi svaira, væri ég spuirð-
ur ál'iitis um þessa löggjöf o>g
held mig hafa fiundið svör við
s’umuim þeirra sipumiiniga. Ég
var ekki alls kositar sáttur
við frurravairpið í þeirri
mynd, sem það var. En það
genigu.r m.a. í ei-na átft, 'sem é.g
álíit jákvæða. Það gerir ráð
fyriir meiri þát'btöku
starfsfólksiinis í stefrniumó'tiun
teikhússiiras, bæði hvað smert
ir frumkvæði og ábyrgð. Því
fagraa ég. Ég hef s'torfað við
leikhús, sem hefur að viissu
ieyti verið rekið á lýðræðis
leguim gruindvelii. Af þvi
fékk ég margvíslega reynisíl'U
og mesit góða. Ef velja skal
milli eiravaldsfyrirkomu-
lagsiras ó'g þess að þeir sem
verkiin viraraa, fái allir að
leggj.a orð i belg og koma sér
sama.n um starfið, kýs ég síð-
ari kositimin. Hins vegar er
það gömul keraniinig, að í Leik
húsi þurfi á'kveðið eintræði að
ríkjia. 1 leiksiými'ragu er leik-
stjóri til dæmis ábyrgur.
Haran er l'iistræran mót-
andi sýniimgar simnair. Þegar
margar sýraiinigar eru og með
ólíkum stjórnendum hljóto að
komia fram fjölþætt sjómr-
mið í viramubrögðum og túlkuin
um. Um það er flest gott að
segj'a. En við getum ekki
leitt hjá okkur þá staðreynd,
að þessi starfsgrein er svo-
lítið grimmileg; þó að umindð
sé að ákveðrau verki geta
leikara.r ekki allitaf fenigizt
við það, siem þeir kysu helzt.
Sl'íkt eir hæg't í hópvinmiu —
og það form er skemmtilegt,
en það leysir ekki allam
vanda. Og í hópviininiu verð-
ur reyndin eimmig sú, að þar
eru alltaf einhverjir, sem
hafa meira frumkvæði en aðr
ir. En ég áliít tvim'ælaliaust að
það verði til bóta að þeir sem
stiarfa samarn í lieikhúsi fái að
hafa sin áhrif, hve.r og einm
og velja sér þá sem séu i
skutmum, þegiar listræn
stefna er mótuð.,
Gömlu lögiin uim Þjóðleik-
húsið voru mótuð af hug-
mynduim, sem raú eru á und-
amhald'i. Nú er reyirat að
vinraa af meiri samábyrgð en
áður. Það er vitaskuld ekki
ný huigs'un í sjálfu sér. Við
búum við lýðræðislegt þjóð-
skipuitag, og það ætiti að ná
til sem fiest.ra greiraa þjóðfé-
lagisinis.
Aö taka þátt
í umræðu
samfélagsins...
Hvað viðvík'Uir hlutverki
ieikhúss — hvort sem um er
að ræða þjóðHeiikhús eða ekki
— hlýtur það að vena að
taka þátt í þeirri umræðu,
sem fram fer á hverjuim tima
í samfélagirau. Varpa fram
spurniinigum, sem skiipto mál’i
og eru ofariega á baugi fyr-
ir samtíðiina. Og halda jafn-
framt í heiðri sögulegum hefð
um þeirrair fortíðair, sem hef-
ur verið undanifari þróuraar
raútlmans,
— Eru fyriirhugaðar breyt
iragar á rekstri og verkefraa-
vali?
— Tæplega er timabært að
fara raákvæmlega út í það.
Eiras og ég segi verður þetta
varia ljós't, fyrr en nýja lög-
gjöfiin hefur tekið gildi. 1
herani er meðal anraars gert
ráð fyriir að ekki sé eiwvörð-
un.gu Heikið á aðalisviði leiik-
Að taka þátt
í umræðu
samfélagsins
og varpa
fram spurn-
ingum, sem
máli skipta
Blaðamaður Mbl. ræðir við Svein Einarsson Þjóðleikhú sstjóra.
hefur ónieitanilega gefið góðia
raun. Ég iit svo á að leikrita
höfundar éigi að vera heima-
meran í ileilkhúsiwu og ekki
gestkomaradi. Hvermiig búa
eigi betur i ha.giinin fyrir is>-
lenzka höfunda er svo aran-
að mál. Það má eflmist gera
m,eð ýmsu móti. Það má til
dæmis fastráða höfunda. Er-
lendis hefur þó orðið mis-
jafn áraragur af slxku. Hiran
svokal'laði iran'blásibur kemur
ekki alltaf yfir höfu.nda, þó
svo þeir séu fastráðrair. Ea
ýmsar hugmyndir þessu lút-
andi koma fraim í nýja frum-
vai'pirau. Og við verðum að
finraa leiðir, sem geto stuðl-
að að því að meran geti slit-
ið sig frá hversdagrslegu
basli og uraraið að sínium hug-
verkum.
— Ballefctsikóli leikhúss-
iras hefur verið umdeillduir.
Hvað viltu segja um hanra?
— Skóliinn hefur búið við
erf.iða aðstöðu. Ég hef i raura
og veru hugisað mér, að hér
verði aillis ekki rekinm síllíkur
skóli iinin'an vébanda leikhúss
ins. En við eygjum raú von-
aradi nýjan rikisleiklist-
arskóla. Ballettskód'iran gæti
verið iranian haras ramima eða
sjálfstæður í ten.gslum við
haran. Þá gæti ver'ið sam-
virania mfflli leiikhússdinis og
skólaras, svo að raeimerad-
ur feragju að koma fram í
sýraingum. Dn uraz aðrir kost-
iir eru fyrir heradi rekum við
skólann hér í lelkhúsiirau.
í kjöl'far nýrra l'aga um
þjóðleikhús hlýtur eininig að
koma reglugerð fyrir leiklist
ars'kóiianm. Þvi sjáum við
ekki ástæðu til að taka nýja
niemendur iran í Þjóðteikhúsis
skólamn mú. En það fer a8
Verða ótrúlega aðkaliiandi að
ieysa þessi mál, svo að við
missum ekki úr eiraa kynslóð
leikaira.
hússiins; eirasitakir hópa-r geti
jafravel leikið utanhúss. Til-
rauraastarfseimi verði meiri en
áður og fHeira mætti nefna.
Þetta opnia,r alllt möguteikia,
í samræmi við mairgt, sem er
verið að gera ertendis. Þar
með er elcki sagt, að við eig-
um að eltast við erlendar
tízkustiefraur í eirau og öiliu.
Bn hrærin.gar umheimsins
hljóta að berast til okk-
ar. Og við hvorki getum xié
viljuim leiða umheiminm hjá
okkuir — allira sizt í ieikhúsi.
Gegmum alla leiklistarsög-
uraa sjáum við, að reynd hafa
verið ýmis form, hrinigisviðið,
ieikur á auðu sviði og allt
mögulegt. Þar mieð er ekki
sagt að eibt form sé öðru rétt
ara, heldur skal hvert form
þjóraa siinrai samtíð. Nú eigum
við Islendinigar þetta Þjóð-
leikhús og við eiguim að
nýta það til góðs.
— Meðan Þjóðleikhúsið var
í byggimgu voru miklair von-
ir við það bundniar, bæði af
hálfu leikara og áhorfenda.
Það -varð eiras konar
óskabarn þjóðarinmiar. Heifur
þette leik'hús öðlazt þaran
sess i hugum aimeraraiirags og
þá hyili, sem öll efni virbust
standa til á siraum timia?
Þegar ieikararnir
horfðu fraim til þjóðleikhúsis
var þeim senmitega efst í
huga sá mikli aðsitöðumiuraur,
sem yrði við tilkomu þess.
Hvað aðstöðu lei'kairarana
snertir hefur draumurinin
rætzt. Á því er eragiran vafi.
Þá voru ieikarar einmig við-
urkenindir af • samfélaginiu;
þeim var nú gert kleiift að lifa
af list sinrai. Þeir urðu hlut-
gengir í þjóðféiagirau. Fyrsbu
árin var áreiðaniega mikið
kapp í leikhúsirau. Þá biómsitr
uðu mairgir þeirna leikaira,
sem gátu nú siranit teiklistiinrai
einini samain. Bn sumt af
þessu fó'llki hafði unnið tvö-
fulda vinirau árum samian og
við það óheyrilega álag beð-
ið tjón á heilsu sinrai. Og það
hlaut að segja til sin. Ég er
svo eininig þeirrar skoðuraar,
að þei.r sem eiga að veita lisrt
ræraa forysbu og þeir, sem
virana heimilisverkin, verði
að virana mei.ra saman. Sam-
vinna er okkur ölium nwuð-
syn. Þá verður uppskeran
mest og bezt. Ég hef þá brú,
að það sé um margt heppi-
leo'ra að hafa á reksibri og
stjórraun hússiras lýðræðis-
iegra form, en gömlu lögin
gerðu ráð fyrir.
íslenzk verk fá
meiri hijómgrunn
—- Hefur Þjóðteikhúsið
rækt skyidur siraair við ís-
lenzkar leikbókmenratir og
hlúð að herani, eiras og því
var ætlað ?
— Á þeim árum, sem þjóð-
leikhús var að rísta dreymdi
menn uim að blómaskeið í ís-
lenzkri leikriituin hæfist þeg-
ar það tæki tii starfa. Bn það
gerisit ekki á svo eirafaldan
hátt. Kamraski hefur Þjóðleik-
húsið heldur ekki borið
gæfu til þess eran að vera
grundvöllur þeiiir'air öldu,
sem efni stóðu til. Marga
dreymir enin þetto blórraa-
skeið. Og ég tel það eitt af
höfuðhlutverki þjóðleik-.
húss að eflia af öluim mæbtd
íslenzka teikritun. Þau verk,
sein eru sprottin úr okk
Rætt við
Svein Einars-
son, Pjóöleik-
hússtjóra
ar samféiagi, eigin umhverfi,
eiga iðulega meira eriindi til
okkair og fá meiri hljóm-
gruran hjá áhorfendum en er-
lend verk, hversu ágæt sem
þau eru. Stundum gerasit
ölduhreyfiniga,r í þessu sem
öðru. Ég álit til að mynda
að mun mieiri gróska sé raú i
islenzkri ieikritun en fyrir
éinium ára.tug. Síðustu
ár hafa að því leyti verið
mikliu meira spenraandi en
tugurinin þa,r á uradan. Fleiri
höfuradar fást við leikritun
en áður og sumir hafa máð
hærra en nokkrir síðan þeir
Jóhanm Sigurjónission og Kamb
an voru og hétu. Era i naura
og veru Skrifuðu þeiir ekki
fyrir íslenzkt leikhús. Þeir
liöfðu erlenda leikhúsmenra-
iragu í öðru augan'U að
miinin,s'ta kosti. Ég sé ekki
ástæðu til anraars en við get-
um eiignazt mjög frambærileg
íslenzk leikskáld; það er
ekki fámenrai eða margmeinni
sem úrsl'itum ræður. Við eig-
um þe.gar nokkra góða tei'k-
ritahöfunda og ég tel áikaf-
lega brýrat að Þjóðteikhúsið
virani fyrir íslenzka höfura'da
og með þeim. Ég legg mjög
mikia áherziu á náraa sam-
viraniu höfunidar og leikstjóra.
Þamni'g hef ég unrnið og séð
urandð undarafarin ár. Og marg
ir mínir sbarfsféiagar. Og það
Samkeppni áfram
- en meiri
samvinna
— Hvað með samikepprai
leikhúsawraa tveggja? Stund-
um hefur andað köldu mill-
um þeirra. Býsibu við að þar
verði breyting á?
— Samkeppni verðrar auð-
vi'tað eftir sem áður. Hún er
sem slík holl og örvaradi. En
voraandi verður meiri sairn-
v'innta. Það er ekki fjarri lagi
að hugsa sér að leikarair
verði hreyfanlegri en áður,
þar á ég við að þeir flari
k'awraski mil'li leiikhúsiarana ár
í senra. Slíkt gæti verið grabt
fyrir alla aðila. Sama máli
gegndi þá eiinmiig um aðra
starfstmenra leilkhússiras, svo
sem teiksitjóra og leiikmyndia-
teiknara. Kanmski leikhúsin
gætu komið sér meirta samara
og forðázt að leita á sömu
mið samtimis.
— Hvað vill fól'k sjá í leik-
húsi, Sveiran ?
— Hve.rni,g á ég að svara
því? Ég saigði áðan að ísienzk
verk fenigj'u að ölium ja'fraaði
meiri hljómgrunin en erlend
— af þjóðfélagi þírau ertu
kominra og þaraigað skaifcu aft
ur leita. Uragt fóLk, sem kem-
ur í leikhús teitar eftir þvi
að verkið segi þvi eitthvað,
veki það til umihingsiuniair,
Það er ekki eiinhl'ítt að halda
því fram, að ákveðinm hópur
sæki gaimanileiki og awnair
dramaití'skiaini verk. Ég hygg
að hjá okkur komi breiðari
hópur áhorfenda í leiikhús
en víða aniraars staðar. Stund
um finrast mér líka of
lítið gert úr góðum gamiara-
Framhald á bls. 19