Morgunblaðið - 04.10.1972, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. OKTÓBER 1972
— Grænland
Framh. af bls. 12
wm, sem er dkkar eina tekju-
liind. Þaunig geta þeiir kippt
nimtan okkiuir þvi sem liggur
til grundvallair efnahagslifi
okikar.
Græniliendinigair hafia lagt
Itram kröfiu uim að fisikveiði-
lögsagan við lajndið verði faarð
út í 50 sjómíliuir. í þessu feist
ósik uim að fá að venrada fisk-
stofiraana og sú staðreynd að
íiiSkiimið Græinílendinga eru ut-
an 12 milina lögsögiunnar.
Grænlenzlka laTiidstjórinin styð-
uir þessa kröfu einhuga, m. a.
mieð titliti til þetss að verein-
aindi lioiftslag hefur sýmt firam
á nauðsyn slíkra aðgerða svo
og annarira ráðistaifana aí
þeirn söikum.
Möguleilkannir fyrir því að
fá þesisairi kröfu framgengt
eiru nú orðnir að engu með
aðildinmi að EBE.
Niðurstöður ýmissa jarð-
fræðiirannsókma hafa á umdan-
förnum árum vakið nýjar
vomir í brjóstum Grænlend-
lemdinga vegna hugsaniegra
náttúruauðæfa, sem hægt
væri að vinma úr jörð og af
hafsbotmi. Hætt er við að
Mutur Græmliemidiiniga af nýt-
iinigu slíikra auðæfa verði æði
lítill, er hiniir fjársterku aðilar
frá EBE-löndunum halda inn-
reið sína hingað. Lamdsstjóm-
Danmörk
og EBE
in kemur ekki til með að ha-fa
mikið að segja um hver fær
að nýta þau. Það er því eng-
inm vafi á því að miklir erfið-
leikar oru í vændum fyrir okk
ar atvimmuvegi.
Hvað menminiguna snertir
verður ástandið emn alvar-
legra. Tun-ga okfkar mun ekki
eiga miklia möguleiika á að
varðveitast í svo risastóru
þjóðabandalagi. Ástæðan fyr-
ir því að Grseniendingar eru á
móti EBE er ekki einanigrunar
stefma eða þjóðemisofstæki,
heldur og hlutlægt mat á
möguleikum smáþjóðar innan
hiras stóra bandalags.
Margir munu segja, að nú
sé enigin leið til baka, straum-
urinn liggi í þessa átt. Aðrir
munu segja, að þróumin á við-
skipta- og tæ'knlsviðinu krefj-
ist stænri markaða. Eins og
gengur og gerist eru ekki a-11-
ir á einu miáli um þessar rök-
semdiir, en það er enigimni, sem
getur sanmað að lífsskilyrðin
séu betri í gtórum samfélögum
en litlum.
— Langar að...
Framh. af bls. 3
amniarra þjóða og verk hanis
haifa verið ltedkin víða um
lönd.
Hér á lamidi mun fynst hafa
hey-rzt opiniberlega lieilkið verk
eftir Nordheim á nanræmu
tón-] i starhátí ðinm-i í Reykjavlk
1967. Vair það „Respomise",
verk, sem upþhaiflega va-r sam
ið fyrir tvær sveitir sfa-g-
hljóðfæna og segulbaind, síðar
bætt við orgelrödd og ar nú
fyrirhugað að gera að baltett
verki, þar sem hireyfiragar
Mtjóðfæmaleikaranma verði
þáttur í kóreognaifíunm-i.
Svo sem getið var í upp-
hafi er þetta önnur heimsókn
Nordheims til Islands. Hann
var hér síðast á ferð fyrir
tveimur árum, kom þá ásamt
Trio Mobile, sem hélt tónleika
í Norræna húsinu í tengslium
við Musica Nova. Þá voru ein
göngu flutt verk eftir Nord-
heim, m.a. tónsmíðarnar „Soli
taire“, elektrónisk músík, sér
staklega samin fyrir opnun
Henie-Onstad listasafnsins við
Osló, „Partita 11“, þar sem
Ingolf Olsen lék á rafmagns-
gitar, ,,Dinosauros“ fyrir
harmonikú og segulband, þar
sem Mogens Ellegaard annað
ist harmóllikkuleikinn — og
Response, sem áður hafði ver
ið flutt hérlendis.
Nordhei-m sagði fréttamönn
um aðspurður, að hann gæti
lifað á list sinni án þess að
kenna; hann fengi jafnan
greitt frá tónskáldasamband-
inu (norska STEFI) fyrir
flutning verka sinna og þau
væru flutt nokkuð oft — og
hann fengi prósentur af sölu
hljómplatna með verkum sín-
um. Mikilvægur þáttur í lífs-
kjörum hans væru pantanir
á tónsmíðum; tónverkið „EC
O", sem hann hlaut Norður-
landaráðsverðlaunin fyrir,
hafði til dæmis sænska út-
varpið pantað — og hann hef-
ur samið tónlist fyrir sjón-
varp. Tækniháskólinn í Þránd
hei-mi sagði hann, að hefði
greitt götu sína á margan
hátt, — eins og fleiri lista-
manna, en það hefði lengi ver
ið stefna og sjónarmið ráða-
manna skólans að stuðla að
því að gera tæknina mann-
eskjulegri m.a. með stuðningi
við listamienm, sem tælkju niú-
tím-atæikini í þágu listsköpumar
siraniar.
Aðspurður um áhuga á elek
trómískri tómlist sagði Nord-
heim, að hanon færi mjög vax-
aradi, ekiki sízt meðal unga
fólksins. Þær hugmyindir, sem
fyrst hefðu komiið fraim í Evr-
ópu upp ú-r heimstyrjöldimmi
síðari, rraeð hinni svomefndu
„Busiqui concréte“ hefðu haft
geysileg áhrif á „poptómiist"
og þaðan hefði áhugi umga
fólksins aftur beinzt í átt til
þeirra, sem semdu niútímatóm-
list, skólaðir í hinmi sígildu
tónlistarhefð.
Fyrirhugað er, að Nord-
heim dveljist hér til föstudags.
Haran kvaðst hafa hug á að
komast til Þin-gvalla og gera
sér vonir um að komast í f.ug-
ferð: „Mig laragar að fljúga
lágt yfir la-ndið til þess að sjá
sem bezt form þesis-, liti og
líraur,“ sagði Ame Nordheim.
BSF F
Til sölu 5 he,rb. íbúð í 1. byggingaflokki.
Upplýsingar í síma 37315 milli kl. 2—4.
N auðungaruppboð
Að kröfu Útvegsbanka Islands og Guðmundar Ingva Sigtirðs-
sonar, hrl., verður jarðýta, af tegundinni International T.D. 9,
eígn Festarfells hf., seld á opinberu uppboði, er haldið verður
í malarnámu í landi Hrauns í Grindavík í dag, miðvikudaginn
4. október 1972, kl. 14.00.
Greiðsla fari fram við hamarshögg.
Sýslumaðurirm í Gullbringu- og Kjósarsýslu.
Kristján Torfason, e.u.
— Krag
Framh. af bls. 1
í landstjó-m og þinigflokki f-okks-
ins.
FÁIR VISSU
Stjóm Jörgensens kæmist í
miinin'ihluta á þiragi, ef SF styddi
haraa ekki. Takmönkuð brifming
SF á Jörgensera stafar a-f því að
h-arara, er eindregiran stuðn-irags-
maður aðildarinraar að Efnahags-
bandalaginiu. Krag sagði á blaða-
m-ann-afuindinum í dag, að ef ein-
hver maður í verkalýðs-hreyfinig-
urani styddi „100%“ stjómina í
steírauinini í markaðsmálum þá
væri það Jörgemsein.
Krag lætur jafnfram-t af þing-
men-n-sku og flokks-formieininsku,
o-g ge-gnir Brlin-g Dineæin verka-
lýðsmálaráðhérra formenrasku
þar til næsti flokksfundur verð-
ur h-aldifnm. K. B. Aradersera utan-
ríkisráðlherra gegnir samkvæmt
hefð emlbætti fors,ætis.ráðherra
þar til nýr maður tekur við.
Krag sagði á blaðamannafurad-
inum að hann hefði sagt Erlrrag
Dinesen fyrslum manna frá á-
kvörðun sinni þegar þeir fóru úr
stjórnarráðinu kl. 2 í nótt eftir
sigurinn í þjóðaratkvæðagreiðsl
unni. Dinesen sagði K. B. Ander
sen síðan frá ákvörðurainni, en
Arakar Jörgensen og Orla Möller,
formanni þingflokksins, var ekk
ert sagt fyrr en í morgun. Jörg-
ensen bað um einnar klukk-u-
sturadar -umhugsunarfrest áður
en hann tæki boðinu um starf for
sætisráðherra.
EINN HNEIG NIÐUR
Klrag var nýbúinn að flytja há
sætisræðuna við setningu þings
ins á hádegi þegar hann bað for
seta þjóðþingsins aftur um orðið
og sagðist vilja bæta við nokkr-
um athiuigasemdum: „Ég stend
við þau orð sem ég lét falla í gær
kvöldi,“ sagði Krag.
„Ég sagði að stjórn sósíaldemó-
kirata yrði áfiriam við vöiid. En
það jafngildiir því ekki að f-or-
S'ætisiriáðiheirranin verði -áfraam við
völd. Ég miura síðidiegis í daig til-
ikynraa henlnaŒ■ hátiign Mairgré'tu
dirottningu að ég hyggisit diraga
-mig í hlé.“
Tiilkynnáinig Kirags liaiusit raiður
eins og sjw’engju oig á suima kom
hún eins og neiiða-rsliag. K-riaig hef-
ur að maingra dóimi sýnt mikla
stjóirnviztkuihæfileifca í ko-sninga-
barátitunni, segir fréttariitari
Mbl., Gunnar Rybgaaird, oig álit
manna á homum haifði am'kizit til
muina. Vinsælidir haras hafa náð
um, siem er oka-r eina tekjra-
iamgit inn í raðir borgara-floikk'
anna sem hafa oft gagnrýnt hann
óvægið. Nokkrir þiraigmenra voriu
á lieið út úr þingsalnum og réð-
herna sem va-r nýsitaðiinin á fætur
settist aftiur niiður néfödiur af
uradirun þegar Krag tilkynnti
ákvörðun sína.
• B.IARTSÝNI
Kra-g haf ði áður lýst yfir því
í bás'ætisræðiuinrai að úrslit þjóð-
aratkvæðagreiðslunnar séu sögu
leg ákvörðun og að aðilidin
að Bfnahagisban'daliaginiu m-und-i
mynda grauindvölil áfiramihaildandi
uimbótstefniu, en eikki sízrt skap-
aðist -grumdvöLliur fyrir fuli-ri at-
vinniu. Hainra sagði að innan
banidlálagsins yrðu eragar ákvarð-
anir teknar seim miumd'u stríða
ge-gn villja Daraia og að mieð aðillid
Dana yrði brúað bilið milli Norð
urlanda og bandalagsins. Hann
sagði að talkaist mœtti að dnaiga
úr gireiðsliuhaila og kvað stöðu
kráraumnar óvenju siterka þirétt
yrir óróleika á alliþj'ó-ðaigjaldeyris-
maiTkaði.
Forvextiir voru l'æikkaðir í
morgun úr 8 í 7% og gjalideyris-
viðskipti telkin upp að mýju eftir
vikuhlé. Geysiimúkiil viðsikipti
voru í kauphöliinni og eiftirspum
meiri en dæmi eru til, siðan
heimsstyrjöldiinn-i lauik.
— Svíþjóð
Framh. af bls. 12
símum, og harmar að tveir af
helztu foriragjum sós’íalde-mó-
krata á Norðurlöradum hafi
iagt heiður s-inra að veði fyrir
kapitalískt gróðab-anidalag.
Sænska dagbladet ræðir út
slitin ítarlega og segir orðrétt
m.a.: „1 Noregi eru líklega
bæði andstæðingar og áhang
endur EBE bitrir vegna
dönsku úrslitanna. Sigurveg-
ararnir í Noregi höfðu vissu-
lega vonað, að Danir myndu
fylgja fordæmi þeirra. Hins
vegar bendir ailt til þess, að
óhug hafi sett að mörgum
Dönum vegna óreiðunnar, sem
ríkir í Noregi eftir úrslitin
þar. Bitrastir eru þó norskir
áhangendur EBE og eflaust
eklki sízt fráfarandi stjóm I
Noregi. Ef danski forsætis-
ráðherrann Krag hefði búið
að nægri framsýni og látið
kosningarnar í Danmörku
fara fram á undan þeim
norsku er trúlegt að ástandið
í Noregi væri anraað í dag. Alla
— Danmörk
Framh. af bls. 12
stöðum kosrairaganna. f Kaup-
höllinni tóku menn þegar á
mánudag út forsikot á „já-ið“,
v-arð vart afleiðin-ga af raið-ur-
því að þar hækkuðu hlutabréf
og skuldabréf verulega í
verði. Skriðuriran í þessa átt
jókst í dag, en gen-gið á verð-
bréfum hafði láka verið mjög
Jágt allan septembermán uð
sökum óvissunnar um afstöð-
una til EBE. Heniy Grun-
baum, fjármálaráðherra, var
einn þeirra, seim gaf í skyn,
hvaða efinahagsiáhrif sam-
þykkið við aðild að EBE
myndi hafa: — Það verður
ekki guill né græn-ir skógar,
en við komuimsrt hjá skatta-
hækkunum.
Jeras Otto Krag sagði eftir
úrsht atkvæðagreiðsluranar,
að með hen-ni hefði verið tek-
ira söguleg ákvörðun. Dan-
mörk gengi inn í EBE ekki
einuragis til þesis að fá af því
eintöman hag, heldur eiranig
til þess að taka þátt í upp-
byggiragu Evrópu. Krag harm
aði, að Noregur hefði ekki
gerzt aðili, en hét því, að
Dan-mörk yrði Noregi brúar-
sporður yfir til Evrópu. —
Við finnum öll til ríkrar
skyidu og au-ðmýktar gagn-
vart sögunni, eftir það sem
gerzt hefur hér í kvöld, sagði
Krag.
Umrnæli annarra stjórn-
málamanna gengu í svipaða
átt. Poul Hartlinig, leiðtogi
Venistre, sagði, að þetta hefði
verið eirastakur sigur fyrir
flokk sinn, þar sem flokkur-
vega hefði slífet aukið sig-
urmöguleika EBE-áhangenda.
Þetta leiðir til þess, að dönsku
úrslitin munu herða fylgjend-
ur EBE í Noregi og ef að lík-
u-m lætur hafa þeir ekki sagt
sitt síðasta orð ennþá. Leiðin
liggur til samevrópsks mark-
aðar.
Særasika dagbladiet segir síð-
an, að al'lt tal u:m Norde-k sé
raú hrein-n fyrirsláttur. Hins
vegar verði að vinna að efraa-
hagslegri sEumeiniragu Norð-
urlarada eiras mikið of hægt
sé. Þaranig standi löndin sterk
ust gegn Evrópu.
Expre-s-sen, sænsika kvöld-
blaðið, segir orðrétt í leiðara
sínum: „Danmörk mun að
sjáJfsögðu halda fast við no-rr
æna samviranu. En nú hafa
Danir byggt brú á milli
fræn-dþjóða sirana og Evrópu,
og 1-agt þanniig grundvöllinn
að þeim vegi, sem bæði Nor-
egur og Svíþjóð murau fyl'gja
í fyM-ragu tim'ams. Hvorki Nor-
egur né við getum einan-grað
okkur frá umhei-m;inum.“
Expressen bgetir síðan við:
inra he-fði óskiptur verið fylgj-
andi aðiH Danmerkur allt frá
því að umræður um haraa
hófust á síðasta áratug. Haran
lagði áherzlu á það sem meg-
inatriði, að dyrunum yrði
haldið opnum mi'ili Norður-
landa og Evrópu. Samvinnu
Norðurlanda yrði að halda
áfram og treysta.
1 þiragsetningarræðu sirani
í dag við s-etningu þjóð'þings-
ins ítrekaði Kra.g mikilvægi
þess, að Daramörk tekur nú
að sér sérstakar skyldur
vegna Norðurlarada., se-m yrði
til gagns Islaradi, Firanl'aradi,
Noregi og Svíþjóð.
Strax á kosmiinigakvöl d i ð
hófustt umræðuir urn það
milll leáðrtoga stjórnmálafiio'kk
aniraa, að hve málclu lieyti líta
bæri á n-iðuirsitöðuir aitkvæða-
greiðsiluranar sem bneytit við-
horf i Þjóðfþimigiwu, sökum
þess að stuðnáinigsflokkur rik-
isstjórnarinnar, Sósíalistíski
þjóðarfloífckuriran (SF) kyrani
ef tiil vill að fella sitjánniiina,
sem hlyranit h-efði veráð EBE-
aðild. Ninin-Hairasein, lieiðtogi
Ihiaidsiflioikksiiinis taldi, að rííkis
stjórnin gæti ekki stuðzt við
SF, sö-kum þesis að sá flok-k-
ur hiefði beðið mikiran ósiigur
með atefniu siinini gagravart
EBE. Hilm-ar Baunisgaiard,
Mðtogi Rad-ikale V-erasrtire bar
f.ram sivipaðar hiugmyndár, etn
Poul Hantiinig firá Venisitire
tialdi það skipta mesitu máli
fyrir siran fiofek að srtyðja rík
isst jómima váð setrairagu þeiinra
laga, sem væru nauðsynleg við
inngöngu í EBE. Krag kom
í vag fyrir frekairi uimræður
uim þetta á fundi með fréttia-
„Nú hefur Dianmörk tryg.gt
útflu-tnin-g sinn og aukinn hag
vöxt og iíklega munu atvinnu-
möguieifear auka-st stórlega.
Ef að Mkum lætur munu
raorsk og sænsk fyrirtæki
flytja sig yfir sundið tál Dan-
merfeur og njóta þar skjó-ls
inn-an tolamúrainn.a.“
Þestsá aitlh'uigaisiemd Expriesis-
en er rrajög athyglisiverð og
ekki gripin úr lausu lofti. 1
kvöldfiréttum sjónrvairpsdnis,
sem var að Ijúka, var hafit
eftir forysitumöniraum í a-t-
virnrau'lífiiin'u sænisika, að nokk-
ur fyrirtæki hefðu þeg'ar haf-
ið unidiirbúniiinig að flutniinigi
til Daramerkur. Þess má llífea
igeta, að alffit si. ár haia dörask
siveita- og bæjarfélög boðið
saaraskuim fyrirtækjum gull
og græraa skóga, ef þa-u vilöu
flytja yfir suradið. Þesisii áróð-
ur hefur vaitdið rraikiium ugg
hé-r í Svíþjóð og venið neynit
að þaig'gia hiamn raiður án áirarag
urs. Ótti Svía við au'kiran
flótta atviranufyrirtækja úr
laradinu virðist raú hins vegar
vera orðin bláköld s'taðreyind.
möraniuim, þar sieim hiaran saigði,
að sér fyradisit það ekki við-
eigandi á sögulegu kvöldi að
hefja þegar pólitiskar smá-
þrætuir.
Eftir neitun Norðmanna við
EBE-aðild, hefur þjóðarat-
kvæðagreiðslan í Danmörku
vakið sérstaka athygli út um
allan heim. Bandarískar sjón-
varpsstöðvar og blöð, sem að
jafnaði skipta sér ekki mik-
ið af Danmörku, hafa látið frá
sér fara umfangsmiklar út-
sendingar og birt stórar grein
ar um Danmörk. í löndum
EBE hefur samþykkt Dana
verið tekið með fögnuði. í Nor
egi hefur Halvard Eika, vara-
formaður Venstre og andstæð
ingur EBE-aðildar komizt svo
að orði, að Danmörk ætti að
beita áhrifum sin-um tii þess
að Norðmenn næðu góðum
viðskiptasamningum við EBE.
Olof Palme, forsætisráð-
herra Svíþjóðar hefur látið
svo um mælt, að hann trúi eft
ir sem áð-ur á samvinnu Norð
urlanda og hafi vissa trú á
þvi, að Danmörk geti unmið
að því að leysa vandamál
Norðurlanda í Brussel, án
þess að hann vildi Mta á Dan-
mörk sem verðandi sendi-
herra Norðurianda í EBE.
Haft hefur verið eftir for-
manni Framkvæmdaráðs EBE
Sicco Mansholt, að hin góðu
úrslit í atkvæðagreiðsliunni í
Danmörku, þýddu, — að við
varðveitum áfram góð tenigsl
við Noreg og Svíþjóð og ég
vona, að ákvörðun Dana eigi
einnig eftir að hafa áhrif á af-
stöðu Norðmanna í framtáð-
inni.