Morgunblaðið - 02.12.1972, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. DESEMBER 1972
Gagnkvæm aívopnun
og minnkun herafla
— er kjarninn í viðleitni
Atlantshafsbandalagsins til
þess að draga úr spennu
í Evrópu, segir Jóhann Hafstein
A FLFNDI Sameinaðs Alþingis sl.
fimmtudag var til umræðu þings
ályktunartillaga, er ailir þing-
menn Alþýðuflokksins flytja, um
öryggismái Islands. Tillagan ger
ir ráð fyrir að kannað verði,
hvort ísiand geti orðið óvopnuð
eftirlitsstöð í sambandi við At-
lantshafsbandalagið, en síðar
meir á vegum Sameinuðu þjóð-
anna.
Benedikt Gröndal mælti fyrir
tillögunni, sem allir þingmenn
Alþýðuflokksins flytja. Hann
rakti sögu öryggismáia ísJands
og sagði það í meginatriðum
skoðun allra Islendinga, að ekkd
aabti að vera her hér á felandi á
friðartiimum. Sambúð stórveld-
aima hefði aldrei verið betri
en nú og líkur á styrjöld aldrei
rnlnnd. Tæknibreytimgar hefðu og
valdið þvi að hemaðarlegt mik-
ilvægi Islands hefði minnkað, en
í stað þess hefði vamarstöðin á
Keflavlkurflugvelli orðið eins
konar eftirldtsstöð. Því legðu Al-
þýðuflokksmenn það til að rann-
sókn færi fram á því, hvort ekki
væri unnt að reka eftirlitsstöð
á Keflavíkurfluigvelii í samráðd
við Atlantshafsbandalagið og síð
ar ef tii vill Sameinuðu þjóðim-
ar. Þessa vopnlausu eftirlitsstöð
gætu Islendingar ef til vill starf-
rækt sjálfir. t>að yrði könnun að
leiða í ijós.
Einar Ágústsson, utanríkisráð-
herra sagðist geta lofað atkvæði
sínu við þessa tdillögu. Hann sagð
ist líta á hana sem eina leið til
þess að framkvæma stjómarsátt-
mála ríkiisstjómarinnar, en und-
iirbúningur að viðræðum við
Bandaríkjamenn væri þegar haf-
inn og sagðist Einar fara utan í
janúar til viðræðna við Banda-
Benedikt Gröndal.
ríkjastjóm. Einar kvað það góðs
viti, að Alþýðuflokkurinn væri
með þessari tiillögu að nálgast
skoðun rikisstjómarinnar í vam-
armálunum. 1 raun sagði hann
þó að tillagan væri óþörf, en mik
ils virði engu að síður og þess
vegna styddi hann hana.
Jóhann Hafstein vék að því í
upphafi ræðu sinnar, að bæðd
kenndi mótsagna í ti'llögu Alþýðu
flokksmanna og eins gæfu þeir
sér ákveðnar forsendur, sem
raunar væri ekki urnnt að hafa
vitneskju um fyrr en að undan-
genginni þeirri rannsókn, sem tdl
lagan gerði ráð fyrir.
1 tillögunni væri hemaðarleg
Jóhann Hafstein.
þýðing Isiands að langmestu leyti
talin felast í eftirliti með siigi-
ingum í og á hafinu milld Græn-
lands, Islands og Færeyja, og
þetta eftiiriit væri talið þýðdngar
mesti hluti af starfi vamariiðs-
ins. Það lægi í hlutarins eðli, að
ef eftirlit með hemaðaraðgerðum
og hreyfingum hernaðartækja tdl
tekinna rikja væri svo veigamik-
ið, þá ætti vamarmátturinn, sem
að baki byggi að vera enn vedga-
meiri. Varnarmáttur rikja Atl-
antshafsbandalagsins hlytd því
alltaf að vera aðalatriðið.
Jóhann Hafstein benti á, að í
greinargerð með tillögunni vseri
rætt um hina geysilegu stækkun
niorðurflotans svonefnda, sem
væri nú stærsti blutinn af fjór-
um, er mynduðu rauða flotann.
Þessi floti hefði ekki verið tii,
þegar Islendingar gerðu vamar-
samninginn 1951. Talið væri, að
hlutverk þessa flota væiri að
rjúfa samgönguleiðir og sigling-
ar Atlantshafsbandalagsins, veita
flotastyrk við sovézkar hemaðar-
aðgerðir á íslandi, sýna sovézkt
vald og draga úr trú á ábyrgð
Atlantshafsbandaiagsins.
Þingmaðurinn gerði síðan
grein fyrir ráðherrafundi Atlants
hafsbandalagsins í Reykjavík
1968. I yfiriýsingu þess fundar
hefði verið lögð áherzla á að
reynt yrði að nálgast Austur-
Evrópuþjóðimar og skapa þíðu
mdlii þessara aðiia með gagn-
kvæmum aðgerðum.
Síðan vék þinigmaðurimm að ó-
Ijósum yfirlýsimgum rikisstjóm-
arinnar um, að stefnt skyldi að
þvi, að varmariiðið hyrfi af landi
brott. Það hefffii tekið marga
mánuði að fá svör ráðherranna,
hvað þetta ákvæði þýddi í raun
og veru. Svör þeirra hefðu hins
vegar verið með sitt hvorurn
hætti og þanmig vseri augljóslega
ágreimimgur inman ríkisstjómar-
innar. Mestu máli skipiá þó, að
utanrí'kisráðherra hefði að lokum
tekið af öll tvímæli um það, að
málið yrði athugað, og á grund,
velli niðurstöðu þeirrar endur-
skoðunar yrðu tillögur byggðar
og ákvörðun tekin í samráði við
Alþingi. Ráðherrann hefði sagt í
sjónvarpi, að vamariiðið yrði á-
fram, ef niðurstöður yrðu þær,
að það yrðd talið nauðsyndegt.
Jóhann Hafstein vék síðan að
yfirlýsingu flokksráðs- og for-
mannafundar Sjálfstæðisflokks-
Hestomenn - Hestnmenn
Tökum hesta í vetrarfóður í nágrenni borgarinnar.
Mjög skemmtilegt umhverfi til útreiða. Einnig
verður rekin tamningastöð á sama stað frá 1. jan.
Upplýsingar í síma 83621.
ins, þar sem segir, að kjaminn
i viðleitni Atlantshafsbandalags-
ins til þess að draga úr spennu
í Evrópu sé gagnlkvæm afvopn-
un og minnkun herafla. Binhliða
aðgerðir raski vamarmættd lýð-
ræðisríkja og spilli þeim árangri,
sem þegar hefur náðst.
Ragnar Arnalds sagði að þessd
tillaga væri fulirar athygli verð,
þar sem hún boðaði breytingu á
stefnu Alþýðuflokksins, sem aug
sýnilega væri að nálgast stefnu
rikisstjómarinnar í varnarmál-
um. Óskaðd hann flokknum til
hamingju með að hafa endur-
heimt fyrri stefnu sína. Hann
sagði að það gæti verið áhyggju-
efni einhverra hemaðarsérfræð-
inga í Bandaríkjunum, að Sovét-
ríkin væru með herskip um allt
Atlantshaf, en hann sagðist ekki
geta skilið, hvers vegna Islend-
ingar ættu að hafa áhyggjur af
slíku. Islendingar ættu ekkd að
láta hræða sig frá því að búa
einir í laindi sínu og bezta vöm
þeirra vaari að flækja sdg ekki í
hernaðarstríð stórveldanma. Hið
Einar Agústsson.
eina, sem honum fannst vera
ógeðfeiilt við tillögu Alþýðuflokks
miannanna var að þeir skyldu
gera ráð fyrir því að sú óvopn-
aða eftiriitsstöð, sem þeir ræddu
um í tiilögunni ætti að vera rek-
in í samráði við Atlantshafs-
bandalagið.
Benedikt Gröndal tók þá aftur
tál máls. Hann fagmaði því að
í grundvaliaratriðum vseru 4
stærstu flokkamir sammáia um
megininntak tiillögunn'ar, þ.e. að
íslendingar ættu að búa í lamdi
sínu án þess að þar væri her.
En hann bað menn gæta sín
að setja tillöguma ekki í sam-
band við tillögur ríkisstjórniarinn
ar. Hann sagði að rétt væri hjá
Jóhann Hafstein að töluverð
mótsögn gerði vart við sig í
greinargerð fyrir tillögunni, en
það væri vegna hlákumnar i Evr-
óþu, en þess bæri að gæta, að
slík hláka hefði ekki gert vart
við sig á h eimsh ö funum, þar sem
Sovétríkin vígbyggjust af kappi.
Harnn mótmælti því að Alþýðu-
flokkurinn vseri á sama máli og
ýmsir stjómarflökkannir. Þeir
vildu samstöðu með NATO og
táMagan f jallaði aðeins um athug
un á þessum málum með ákveð-
in matkmið í huga. Um Samein-
uðu þjóðimar sagði hann að um
draumsýn væri að ræða í framtið,
en hann kvaðst á öndverðrd skoð-
un við þá menn, sem héidu að
Isíiandi væri það fyrir beztu að
verða einhvers konar tömarúm í
hernaðarmyndinni á Norður-Atl-
antshafi.
Ingólfur Jönsson sagði, að
Ragnar Arnalds hefði halddð því
fram, að með þessari tillogu
væru Alþýðuflokksmenn að nálg
ast stefnu ríkisstjórnarinnar í
vamarmálum. Þegar þetta væri
sagt, væri geirt ráð fyrir, að rík-
isstjórnin hefði aðedns eina
ákveðna stefnu í utanrikis- og
vamairmiálum. En svo væri ekki,
eins og heyra mætti á málfflutn-
i'ngd Ragnars Arnalds og Einars
Ágústssonar, utanríkiisráðherra.
I orðum Ragmars Arnalds hefðd
falizt sú hugsun, að bezt væri
fyrir Islendinga að binda fyrir
augun og skipta sór ekkert af
því, sem gerðist i krintgum land-
ið. 1 þessum orðum fælist ábyrgð
arieysi, sem byði heiim hættum
og öryggisleysi fyrir þjóðina.
Utanríkisráðherra hefði allt
aðra stefnu í vamarmálum en A1
þýðubandalagsmenn. Sjálfstæðis-
menn gætu tekið undir með ut-
anrikisráðherra, að endurskoðun
varn'arsamindngsins væri í sjáifu
sér eðlileg. Utaniríkisráðherra
hefði sagt opinberiega, að varnar
liðið yrði hér áfram með sam-
þykki íslendinga, ef endurskoð-
un leiddi í ljós, að þess væri
þörf áfraim. Þetta væri skynsam
leg og ábyrg afstaða.
Rangt að ganga á
V erð j öfnunar s j óðinn
— segir Magnús Jónsson
A FUNDI efri deildar Alþingis sl.
miðvikudag urðu talsverðar um-
ræður um frumvarp ríkisstjórn-
arinnar um Verðjöfnunarsjóð
fiskiðnaðarins. Frumvarpið ger-
ir ráð fyrir, að Verðjöfnunarsjóð
urinn standi undír fiskverðs-
hækkun fram til áramóta.
Magnús Jónsson vitnaði til
bréfs frá L.Í.Ú., þar sem greint
er frá viðræðum fulltrúa þess
við sjávarútvegsráðherra 22. sept
ember sl. 1 bréfinu kæmi fram,
að þeir hefðu mótmælt þessari
ráðstöfun og bent á, að ekki væri
ástæða til að taka fé úr Verð-
jöfnunarsjóðnum, því að ekki
væri um neitt verðfall á sjávar-
afurðum að ræða. Lúðvík Jóseps
son hefði gengið á svig við það,
hvort hér væri um ósannindi að
ræða.
Engin deila væri um það, að
nauðsynlegt hefði verið að taka
þetta fé einhvers staðar. Það
væri gott, að það kæmi staðfast-
lega fram, að ráðherrann segði
L.l.Ú. fara með ósannindi. Þing-
maðurinn sagði síðan, að jafnvel
þó að L.Í.Ú hefði beðið um þetta,
hefði hann verið á móti þessu.
Það væru fyrst og fremst verð-
breytingar, sem kæmu til álita,
þegar greiða ætti fé úr sjóðnum.
Aflabrestur gæti komið til álits
sem aukaatriði.
Jón Ármann Héðinsson vitn-
aði til skýrslu, sem lögð var fram
á aðalfundi L.l.Ú. um viðræður
Jón Ármann Héðinsson.
Einiair Ágústsson fceldi Isdamdi
fyrir bezfcu að vera áfram í Atl-
an fcsh a f sbandalaginu, en Alþýffiu-
bandal agsmenn villdu fyrir alla
muni, að ísland segði sig úr
bandalaginu. Óskiljanlegt væri,
hvernig mönnum dytti í hug að
fcala um eina sbefnu rikisstjómar-
tanar í utanrikis- og varnarmál-
um. Tilliaga Alþýðufflokksmanna
yrði væntanlega athuguð, en
margir spyrðu, hversu fjöimennt
slikt Mð þyrfti að vera og hvort
Islendtagar hefðu mamnafla tál
sliks. Ýmsum dytti í hug, að það
gæti orðið of setat að kalla eftir
varnarliði, sem væri víðs f jarri,
þegiar hættumerki væri gefið og
naiuðsynlegt reyndist að snúast
tii vamar.
Þegar það hefði komið til tais
á Bandaríkjaþtagi að skera þyrfti
niður fjárvedttagar til vamariiffis
í Evrópu, hefði WiMy Braindt ósk
að eftir þvi, að það mætti vera
áfram í landinu. Þannig virtist
Willy Brandt, þrátt fyrir þá þíðu
sem nú virtiist ríkja í samskipt-
um stórveidanna, ekki vera ör-
uggur um varanlegan frið. Hann
virtiist gera sér grein fyrir þvi,
að vamir og jafnvægi í hemaðar
málum þyrfti til að tryggja frið-
tan. Islendingar hefðu genigið í
Atlantshafsbandaiagið till þess að
tryggja öryggi sitt og styrkja
samfélag þetara þjóða, sem væru
okkur skyldastar að hugarfari,
stjómarfari og menndnigu.
Það væri von allra frjálst hugs
andi manna, að utcunríkisráðherra
ynni að endurskoðun vamarsamn
tagstas og öryggisimálum lands-
iins af festu og eftir sannfæringu
stand og beztu samvizku. Væri
þá ekki að efa, að þessi mál yrðu
leyst á farsælan hátt.
Bjarni Guðnason fagnaði tnl-
lögunni í upphafi máls stas, en
hann sagðist lesa hana edns og
aðrir stjómarstonar sem breyt-
tagu á viðhoríi Alþýðuflokksins
fcil varnairmálanna. Htas vegar
fannst honum tiliagan vera óraun
hæf, þar sem í gretaargerð fyrir
henni væri því haldið fram að
hernaðarieg þýðirug Isiands vaari
meiri en áður. Þá spurðd Bjami,
hvort unnt væri að ætlast ti'l
þess að NATO-sérfræðingar féll
ust á breyttagu á þessum miál-
um, ef svo væri. Hann varaði við
því að taka of miikið mark
á hernaðarsérfræðingum í sam-
bandi við athugun þessara mála,
einnd'g yrði að hlýða á islenzkar
röksemdir fyrir því að herinn
ætti að hverfa á brott.
Magnús Jónsson.
fulltrúa veiða og vinnslu við sjáv
arútvegsráðherra 22. september.
Þar kæmi fram, að ráðherrann
hefði sjálfur lagt til, að fé yrði
tekið úr Verðjöfnunarsjóðnum.
FuUtrúarnir hefðu talið mest um
vert að ná samkomulagi, þó að
þeir hefðu talið þessa ákvörðun
brjóta í bága við anda laganna
um Verðjöfnunarsjóðinn.
Þingmaðurinn sagði, að ljóst
væri, að fulltrúar útvegsms
hefðu verið knúnir til þess að
ganga að þessu tilboði. Hér væri
farið út á hættulega braut. Hann
vildi vara við því, að fé væri
tekið úr Verðjöfnunarsjóðnum,
þegar svona tímabundnir erfið-
leikar steðjuðu að.