Morgunblaðið - 02.12.1972, Blaðsíða 16

16
MÖRGUiISrBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. DESEMBER 1972

0*g«f*ncM hf Átvaikutv fVftyfcjavík
Prarrvkvsemdafrtjórí HareWur Sv«ms®on.
R'ítatíórör Mattihías Joharvweasen,
Eýfóífur Konréð Jönseon
Styrmir Gutvrveraeon.
Rftírtfómerfulttrúi Þíorbljönn Guðmundeson
Fréttastjóri Björn Jóharmeeon
Auglýsingasvjón Árni G-arðar Krlatjrwson.
Rítstjórn 03 afgreiðsla Aðolatrseti 6, sfml 1Ó-100.
Augi.'ysingar Aðataroati S, afmi 22-4-80
Áskriftargjal'd 226,00 kr á Trvánuði Inttanlefwte
I íeiusasöiTu 16,00 Ikr eintaklO
stjórna íslands og Bretlands
um landhelgismálið,
Blaðamaður Morgunblaðs-
ins tók öll orðaskipti, sem
fram fóru á milli blaða-
manna og ráðherra, upp á
segulband, enda tóku ráð-
herrarnir aldrei fram, að það
sem þeir segðu blaðamönnum
þarna í forstofunni væri
leyndarmál eða ekki til birt-
ingar opinberlega. Þar sem
blaðamenn, sem staddir
voru í ráðherrabústaðnum
umrætt síðdegi báru sig
eftir fréttum af landhelgis-
viðræðunum með ósköp
EINAR NUMER
að var ver af stað farið en
heima setið hjá ráðherr-
unum tveimur, Einari Ágústs-
syni og Lúðvík Jósepssyni,
ef þeir sendu frá sér yfirlýs-
ingu í fyrradag og sökuðu
Morgunblaðið um að hafa
birt ummæli, sem af þeirra
hálfu hefðu ekki verið skoð-
uð sem blaðaviðtal og í
þokkabót hefði í frásögn
Morgunblaðsins verið hallað
réttu máli. í Morgunblaðinu
í gær var skýrt frá því, að
blaðið hefði undir höndum
segulbandsupptöku með um-
mælum ráðherranna. Hefur
ráðherrunum tveimur verið
boðið að hlýða á þessa segul-
bandsupptöku, en þeir hafa
enn ekki þegið það boð. Þá
er Morgunblaðið að sjálf-
sögðu reiðubúið að gefa Rík-
isútvarpinu kost á að flytja
þessa upptöku, svo að ekki
þurfi að fara á milli mála í
áheyrn alþjóðar hvað ráð-
herrunum fór á milli.
Um það atriði í yfirlýs-
ingu ráðherranna, að ekki
hafi verið um blaðaviðtal að
ræða er rétt að vitna til þess,
sem Alþýðublaðið sagði í
gær en þar segir svo: „Þess
skal getið, að blaðamaður
Alþýðublaðsins var viðstadd-
ur, er umrædd orðaskipti
blaðamanns Morgunblaðsins
og ráðherranna tveggja fóru
fram í forstofu Ráðherrabú-
staðarins við Tjarnargötu síð-
degis mánudaginn 27. nóvem-
ber síðastliðinn að loknum
fundi viðræðunefnda ríkis-
venjulegum hætti og í sam-
ræmi við venjur frjálsrar
blaðamensku, hafði Alþýðu-
blaðið eftir ráðherrunum
svör við spurningum, sem
fyrir þá voru lagðar, daginn
eftir, þriðjudag og hefur
þeim ekki verið mótmælt.“
Þar sem segulbandsupp-
takan liggur fyrir og blaða-
maður Alþýðublaðsins hefur
staðfest það sem Morgun-
blaðið hefur sagt, að ráðherr-
arnir hafi enga ósk
sett fram um, að leynd
hvíldi yfir ummælum þeirra,
er ljóst, að í yfirlýsingu
þeirra Einars og Lúðvíks er
mjög hallað réttu máli. Þeir
hafa gefið frá sér opinbera
yfirlýsingu, sem ekki fær
staðizt. Það eru að vísu ekki
óvenjuleg vinnubrögð af
hálfu þessara tveggja ráð-
herra.
Hitt er svo alvarlegt mál,
að ráðherrarnir tveir hafa í
yfirlýsingu sinni í hótunum
við Morgunblaðið og hafa
uppi ógnanir um að veita
ekki blaðinu upplýsingar. í
þessari hótun ráðherranna
tveggja felst vísir að vinnu-
brögðum, sem um langt skeið
hafa verið tíðkuð í einræðis-
EITT
ríkjum, að gerð er tilraun til
þess að kúga fjölmiðil til þess
að sinna ekki því hlutverki,
sem honum ber.
Starfsaðferðir af því tagi
eru velþekktar í þeim ríkj-
um, sem Lúðvík Jósepsson á
mest samskipti við og vafa-
laust hefur hann lært þær
vandlega þar. Hingað til hafa
þær ekki verið tíðkaðar á Is-
landi en vafalaust er að verða
breyting á því eins og öðru.
Það er til marks um uppgjöf
Framsóknarmanna gagnvart
kommúnistum, að Einar
Ágústsson lætur hafa sig til
þess að skrifa undir beinar
hótanir í garð íslenzks dag-
blaðs um að stjórnvöld sinni
ekki sjálfsagðri skyldu sinni
gagnvart því, sem öðrum fjöl
miðlum að veita upplýsingar
um málefni, sem þjóðina
varða miklu. Það er skylda
blaðamanna að segja sann-
leikann, jafnvel þótt hann sé
óþægilegur. Það hafa blaða-
menn Morgunblaðsinis gert
og það munu þeir gera.
Innan Framsóknarflokks-
ins er nú vaxandi óánægja
vegna þess hve ráðherrar
Alþýðuhandalagsins hafa ger
samlega kúskað framsóknar-
ráðherrana og hafa þá nú
eins og hunda í bandi. Fram-
sóknarmenn gera sér ljóst,
að ef svo heldur fram sem
horfir verður niðurstaðan
sú, þegar að kosningum kem-
ur, að kommúnistar reita tii
sín fylgi á kostnað Framsókn
arflokksins. Ástæðan fyrir
reiði Tímans í gær vegna
fréttafrásagnar Morgunblaðs
ins er sú, að ekkert sem fram
hefur komið opinberlega
sannar í jafn ríkum mæli og
þessi frásögn, að kommúnist-
ar hafa öll tök í ríkisstjórn-
inni, Lúðvík svífst einskis og
lítilsvirðir Einar Ágústs-
son þegar honum sýnist.
En eitt hefur þó Einar feng-
ið að gera. Hann fékk að
skrifa fyrstur undir yfirlýs-
inguna. Og þá er hann ánægð
ur. Þar var hann númer eitt.
Björn Bjarnason - Þróun evrópskra öryggismála III:
KOMIÐ TIL FUNDAR
Engum, sem komið hefur til Dipoli
skammt fyrir utan Helsinki, gleymist
það hús. Þetta er griðarstórt
stúdentaheimili í háskólahverfinu
Otaniemi og veglegur vitnis-
burður um finnska byggingarlist.
Stúdentarnir hafa nú orðið að hverfa
úr funda- og veitingasölum hússins,
og í stað þeirra koma þangað dag-
lega um 3000 manns: stjórnarerind-
rekar, tæknimenn og blaðamenn, sem
sækja undirbúningsfund undir ör-
yggismálaráðstefnu Evrópu.
Fulltrúar 34 ríkja sitja fundinn.
Þeir eru frá eftirtöldum Evrópuríkj-
um: Austurríki, Austur-Þýzkalandi,
Belgíu, Bretlandi, Búlgaríu, Dan-
mörku, Finnlandi, Frakklandi, Grikk
landi, Hollandi, írlandi, Islandi,
Italíu, Júgóslavíu, Kýpur, Liechten-
stein, Luxembourg, Möltu, Monaco,
Noregi, Póllandi, Portúgal, Rúmeníu,
San Maríno, Sovétrikjunum, Spáni,
Svíþjóð, Sviss, Tékkóslóvakíu, Ung-
verjalandi, Vatíkaninu og Vestur-
Þýzkalandi. Á ráðstefnunni eru einn
ig fulltrúar frá Bandaríkjunum og
Kanada. Af þessu má sjá, að öll
Evrópuríki senda fulltrúa á undir-
búningsfundinn nema Albanía, sem
hafnaði þátttöku, og Andorra, sem
ekki var boðið, þvi að landið ræð-
ur ekki sjálft utanríkismálum sínum.
Sagt er, að þetta sé i fyrsta sinn í
150 ár, sem fulltrúar Vatíkansins
taka þátt í alþjóðlegri ráðstefnu.
Þótt Finnar hafi lagt mikið á sig,
til þess að ráðstefna þessi yrði hald-
in í Helsinki, munu þeir vafalaust
leggja sig jafnmikið fram um, að hún
dragist ekki mjög á langinn, því að
talið er, að það kosti finnska skatt-
borgara um eina milljón dali að
standa straum af ráðstefnunni hvern
mánuð, sem hún starfar.
Hér á landi er yfirleitt aðeins tal-
að um öryggismálaráðstefnu
Evrópu. Rétt heiti á þeirri ráðstefnu,
sem verið er að undirbúa í Helsinki
þessa dagana, er hins vegar Ráð-
stefna um öryggi og samvinnu í
Evrópu. Og eins og flest annað hef-
ur þetta heiti verið skammstafað til
notkunar í yfirlýsingum diplómata
og skrifum blaðamanna og er skamm
stöfunin CSCE fyrir Conference on
Security and Co-operation in Europe.
Og líklega verður meira fjallað um
samvinnu en öryggi á fundinum í
Helsinki. Litum á helztu við-
fangsefni fundarins.
Ákveða þarf dag öryggisráðstefn-
unnar. Almennt er talið, að
hún verði haldin fyrri hluta árs
1973. Vesturlönd hallast að júní-
mánuði, því að þau vilja, að viðræð-
ur um jafnan og gagnkvæman sam-
drátt herafla í Evrópu verði komn-
ar á nokkurn rekspöl, þegar örygg-
isráðstefnan hefst. Könnunarviðræð-
ur fyrir þær viðræður munu að öll-
um líkindum hefjast 31. janúar 1973.
Austur-Evrópuríkin vilja að örygg-
isráðstefnan hefjist i apríl 1973;
þeim er ekki jafn umhugað um niður
skurð heraflans.
Ekki hefur enn verið ákveðið, hvar
sjálf ráðstefnan um öryggi og sam-
vinnu í Evrópu fari fram. Helsinki
er ofarlega á blaði, en einnig koma
til greina borgir eins og Genf, Vín
og Berlín. Inn í umræður um stað-
arvalið blandast ólík sjónarmið um
það, hvernig öryggismálaráðstefn
unni skuli háttað. Austur-Evrópurík
in eru þeirrar skoðunar, að efna
beri til margra ráðstefna um örygg-
ismálin, því að vandinn verði ekki
leystur í eitt skipti fyrir öll á einni
ráðstefnu. Þau eru sögð hlynnt þeirri
tilhögun, að þessar ráðstefnur flytj-
ist á milli höfuðborga Evrópuríkja.
Nauðsynlegt er að samræma ósk-
irnar um það, hvaða tungumál skuii
nota á ráðstefnunni. Þegar er ljóst, að
þar munu verða jafnrétthá, sem
vinnumál: enska, franska, italska,
rússneska, spánska og þýzka. Verð-
ur mikið pappírsflóð á þeim fundi,
og þess vegna kannski ekki að ófyr-
irsynju að efna til hans í návist
finnsku skóganna.
Hverjir eiga að sækja ráðstefnuna
um samvinnu og öryggi? Hvort eiga
það að verða utanríkisráðherrar eða
stjórnarleiðtogar, þ.e. forsætisráð-
herrar og forsetar? Um þetta eru
skiptar skoðanir. Austur-Evrópurík-
in eru sögð vilja, að á síðari stig-
um a.m.k. skuli stjórnarleiðtog-
ar sitja ráðstefnuna, því að þar verði
gert út um viðkvæmustu mál álfunn-
ar. Vesturlönd eru ekki jafn eindreg
ið þessu fylgjandi og hafa verið treg
til að fallast á annað, en að utan-
rikisráðherrar viðkomandi landa
sæki ráðstefnuna og þá jafnvel ekki
fvrr en á síðari stigum hennar.
Um tilhögun viðræðna á ráðstefn
unni hafa komið fram ýmsar hug-
myndir eins og m.a. sést af framan-
sögðu. Innan Atlantshafsbandalags-
ins eru skoðanir skiptar um það,
hvort sjálfa öryggisráðstefnuna beri
að undirbúa svo vel á undirbúnings-
fundunum, að ekkert sé eftir annað
en ganga frá einhverjum sameigin-
legum yfirlýsingum. Ráðstefnan yrði
þá ekki annað en samkunda utanrík-
isráðherra, þar sem þeir kæmu sam-
an og skiptust á hátíðlegum yfirlýs-
ingum um öryggi og samvinnu. Aðr-
ir eru þeirrar skoðunar að öryggis-
ráðstefnan skuli hefjast á fundi ut-
anríkisráðherranna, sem kysu þá
starfsnefndir, er störfuðu að lausn
sérgreindra vandamála, en síðan
kæmu utanríkisráðherrarnir sam-
an að nýju og gæfu sameiginlega yf-
irlýsingar. Austur-Evrópuríkin líta
á öryggisráðstefnuna sem margþætta
fundaröð, er gæti staðið um árabil.
Þetta er hin formlega hlið máls-
ins. Ekki er síður fróðlegt að kynn-
ast þeirri efnislegu. Á fundi utan-
ríkisráðherra Atlantshafsbandalags-
ins, sem haldinn var í Brussel í des-
ember 1971, settu ráðherrarnir fram
tillögu um fjóra dagskrárliði á ráð-
stefnu um öryggi og samvinnu
Leonid Brezhnev.
í Evrópu. Samkvæmt yfirlýs-
ingu þeirra eru liðirnir þessir: a)
öryggisvandamál þ. á m. grundvallar
atriði í samskiptum ríkja og ýmsar
hernaðarlegar hliðar öryggis; b)
frjálsari hreyfing fólks, upplýsinga
og hugmynda og menningarsam-
skipti; c) samvinna á sviðum efna-
hagsmála, vísinda og tækni og d)
samvinna til að bæta umhverfi
mannsins.
Á fundi sínum i Búdapest i júní
1970 settu utanrikisráðherrar Var-
sjárbandalagslandanna fram eftirfar
andi tillögu um dagskrá öryggisráð-
stefnu Evrópu: a) trygging evrópsks
öryggis og afnám valdbeitingar eða
ógnana í þá veru í gagnkvæmum sam
skiptum Evrópuríkja; b) víðtækari
viðskipta-, efnahags-, vísinda-,
tækni- og menningartengsl á jafnrétt
isgrundvelli í þeim tilgangi að auka
pólitíska samvinnu Evrópuríkja og
e) allsherjar evrópska ráðstefnan
komi á fót stofnun til að fjalla um
evrópskt öryggi og samvinnu í
Evrópu.
Ekki hafa komið fram jafn ákveðn
ar tillögur um dagskrá ráðstefnunn-
ar frá löndunum, sem standa utan
við bandalögin tvö. Um tima var bú-
izt við þvi, að níu aðildarlönd
Efnahagsbandalagsins mundu setja
Framliald á bls. 31.