Morgunblaðið - 07.03.1973, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. MARZ 1973
21
— Grein
Matthíasar
Framh. af bls. 17
eða fimmti hver íslendingur, og hef-
ur hann einhverjar heimildir fyrir
því. Ég hélt ekki hlutfallið hefði ver
ið svo óhagstætt. Og samt er talað
um að gosið nú sé „mesta katastrófa
í allri sögu íslands". Höfundur minn
ir á að svo mikil hafi eymd Islend-
inga og fátækt verið á þessum ár-
um að talað hafi verið um að flytja
þá á Jótlandsheiðar. í siðustu grein-
inni fjallar Barúske, af mikilli vin-
semd í okkar garð, um landhelgis-
málið og er það ekki ónýtt í svo
virðulegu blaði. En annarri grein
sinni lýkur hann þó með þessum orð-
um: „Maðurinn lifir ekki á fiski ein-
um saman“. Hann veit betur. Hann
þekkir islenzkar bókmenntir miðalda
sem hann nefnir í sömu andrá og
heimsmenninguna. Og hann gleymir
ekki Grágás eða íslenzku löggjafar-
starfi, stórmerku á slnum tima.
Snorri Sturluson fær sinn skammt,
en mér skilst að einhverjir norræn-
ir blaðagagnrýnendur sem einhver
tók tali fyrir íslenzka útvarpið ný-
lega hafi þó þekkt hann, þótt öðr-
um hafi varla verið fyrir að fara.
Aumingja spyrillinn hefur alls ekki
hitt á þá, sem hafa skrifað af ein-
hverri þekkingu um íslenzkar nútima
bókmenntir í blöð, t.a.m. í Noregi,
Danmörku og Finnlandi, þar sem er
einn helzti og bezti túlkandi nor-
rænna bókmennta, ekki sízt ís-
lenzkra, Lars Hamberg sem skrifar i
Hufudstadsbladet (en þar er meira
um íslenzk málefni en í nokkru
sænsku blaði öðru, enda gefið út í
Finnlandi!). Loks má geta þess að
Baruske rifjar upp stríðið um nafn-
giftina á Surtsey, minnist á Eddu
og einkum Völuspá auðvitað, „das
grosse Gedicht von der Scherin Ge-
sicht“, og man eftir þvi að Vest-
mannaeyingar lentu 13. des. 1963 á
Surtsey og hugðust skira hana Vest-
urey: „Das sollte nach ihrer Mein-
ung der neue Name sein“ („Það átti
að þeirra áliti að vera hið nýja
nafn“). Ég var búinn að gleyma þess-
ari nafngift, en væntanlega man
Barúske þetta rétt, þvi að allt ann-
að er rétt i greinum hans.
Nú finnst mér að Vestmannaeying-
ar — og þeir einir — eigi að fá að
skira sinn nýja „fellsfjanda"; enda
þótt nafngiftin Surtsey beri af Vest-
urey sem hefði Verið orðskrípi á svo
merkilegu fyrirbæri.
Barúske minnist á ferðir víking-
anna til íslands og byggð þar og í
Vestmannaeyjum fyrir 1100 árum;
ennfremur að Vestmannaeyingar hafi
haldið þjóðhátíðina frá 1874 heima í
Eyjum vegna þess þeir komust ekki
til Þingvalla.
XXX
Annar ágætur höfundur, Jan Her
chenröder, sem ég hef áður minnzt
á vegna þess hann er að skrifa ferða
bók um Island í samráði við Flugfé-
lag íslands, ritar skemmtilega grein
og athyglisverða í sunnudags-
blað Lúbecker Nachrichten, 11. febr.
s.l. Grein hans heitir „Feuer auf Is-
land“. Hann skýrir frá dvöl sinni í
Vestmannaeyjum í fyrrasumar, getur
um „stóru víkingahendurnar“ sem
kvöddu hann, þegar hann fór frá
þjóðhátíðinni. Greinarhöfundur á
Eyjamann að góðvini, Gísla Baldurs-
son. Hann vitnar í bréf frá þessari
öldnu kempu. Gísli segir m.a., að
sögn Jan Herchenröders: „Þetta get-
ur ekki verið í neinu húsi,“ hugsaði
ég (þegar Gísli leit út um gluggann
hjá sér í upphafi eldgossins nóttina
23. jan. sl.). Það var ekki heldur
neitt hús, allur logaði himinninn
austur af bænum, sírennurnar vældu
i hvössum suðvestan vindinum, til
allrar hamingju blés hann af suð-
vestri . . . glóandi steinar sprungu
í margra kílómetra hæð, hefur grein
arhöfundur eftir Gisla Baldurssyni."
Gísli skrifar (bréf sitt til greinar-
höfundar) í myndrænum, hug-
myndaauðugum stil Islendingsins:
„Það var engu líkara en sá gamli,
bölvaði Surtur . . . hefði sprungið
og leyst sjálft helvíti úr læðingi.“
Og ennfremur: „Við misstum ekki
stjórn á okkur, en urðum þó ótta-
slegin. Hverjum hafði getað dottið í
hug að slíkar náttúruhamfarir gætu
gerzt á eyjunni okkar? En það leið
ekki á löngu þar til allir íbúamir
voru komnir um borð í bátana og
skip sem áttu leið um, samkvæmt ósk
um lögreglu og hjálparmanna. Bát-
urinn minn fór einnig til Reykjavík-
ur með fjölskyldu mína og nokkra
nágranna. Nú sofum við í skóla ein-
um, þar sem ferðamenn eru á sumr-
in. Hvað ég læri í þessum skóla?
Þolinmæði. Á morgun fer ég aftur á
sjóinn, en veit enn ekki hvar ég get
landað . . .“ Og loks: „Við lifum,“
skrifar Gísli, „án allrar byltingar, í
mjög órólegu landi, eins og þú veizt.
Skelfilegir töfrar eldsins í Heimaey
geta logað vikum, mánuðum eða ár-
um saman. Ég er nú 75 ára gamall.
Vona þó með sjálfum mér að ég kom-
ist aftur heim með fjölskyldu mína.
Við eigum bæði bjúikkinn og píanó-
ið ennþá. Hvoru tveggja hefur ver-
ið bjargað. Guð gefi að elzti sonur
minn, Þórður, geti bráðlega leikið á
það aftur í Heimaey: „An der sehön-
en blauen Donau“.
Ekki hef ég séð betur skyggnzt
inn í hugskot Eyjamanna en í þess-
um bréfköflum sem því miður eru
ekki nákvæmlega þýddir vegna
skorts á orðabók.
En Donau er Dóná og Geduld þol-
inmæði.
M.
— Ræða Bjarna
Guðnasonar
Framh. af bls. 12
koma í sama stað niður, hvort
hér situr að völdum hægri
stjórn eða vinstri. Þegar
rekstrargrundvöllur fiskiðn-
aðarins er brostinn að sögn
eigenda, verður rikissjóður
eða almenningur að hlaupa
stöðugt undir bagga. Aldrei
virðist hvarfla að ríkisvald-
inu að gera gagnkröfur um
endurskipulagningu fisk-
vinnslustöðva. Og svipuðu
máli gildir um togaraflotann,
sem hefur nú legið margar
Vikur bundinn við bryggjur.
Það virðist nokkurt öfugmæli,
að hið opinbera lánar 90%
við kaup nýrra skuttogara
og skuli síðan þurfa að
greiða að einhverju leyti
rekstrarkostnað þeirra. Hér
er eitthvað í meira lagi að.
Það dugir ekki lengur að
gripa til devfilyfja, hér verð-
ur að grípa til hnífsins og
skera á meinið. Ég á t.d. bágt
með að sjá hvernig isl. iðnað-
ur og einkanlega sá hluti
hans, sem ekki er samkeppn-
isfær á erlendum mörkuðum,
komi til með að standa undir
þeim rekstrarkostnaði, sem af
þessu leiðir. Og hið sama
gildir að sjálfsögðu um aðrar
atvinnugreinar. Vil ég t.d.
minna á hækkandi rekstrar-
vörur bænda o.s.frv. Hið öm-
urlega er, að þegar allar þess
ar verðhækkanir eru komn
ar inn í verðlagið, má ætla
að útflutningsatvinnuveg-
irnir standi það illa að vígi,
að gengisfellingaröflin knýi
þá fram enn eina gengisfeil-
ingu.
ÓÐAVFRÐBÓLGA
SKOIiLIN Á
íslenzkur almenningur hef-
ur nú fengið smjörþefinn af
þessum hækkunum með
hækkun búvöru 1. marz, þar
sem m.a. nýmjólk hækkaði
um tæp 44% og aðrar algenig-
ustu matvörur eitthvað
minna. Kemur þetta harka-
lega niður á barnmörgum fjöl
skyldum. Og þessar hækkan-
ir verða reglulegar á þriggja
mánaða fresti, þótt misjafnar
verði. Óðaverðbólga er skoll-
in á og ríkisstjórnin virðist
láta reka á reiðanum.
Og þá er aðeins eftir að
skerða kaupgreiðsluvísitöl-
una og þá höfum við nýja
viðreisn.
Ríkisstjórnin hefur m.ö.o.
ekki staðið við sum megin-
stefnuskráratriði í stjórnar-
samningnum. Hún hefur fellt
gengið, hún ætlaði að koma í
veg fyrir háskalega verðlags
þróun, sem leitt hefur til sí-
endurtekinria gengisfellinga
og óðaverðbólgu. En samfara
þessu hefur verið lögð of
þung skattabyrði á herðar
lágtekju- og miðlungstekju-
fólks, skattalögum verður að
breyta. Furðu margir kunna
enn á því lagið að koma sér
undan þvi að greiða eðlileg
opinber gjöld til almanna-
þarfa. Loks vil ég minna á,
að þau ákvæði stjómarsamn-
ingsins um að gera ráðstaf-
anir til að lækka óhóflegan
húsnæðiskostnað almennings
og hafa forgöngu um að
byggt verði leiguhúsnæði, er
lúti félagslegri stjóm, hafa
verið vanrækt, en einmitt
þetta atriði hlýtur að vera
eitt meginverkefni vinstri
stjórnar.
LÉLEGIR RÁDHERRAR
Fáir munu hafa verið ákaf-
ari stuðningsmenn þessarar
ríkisstjórnar og fáir munu
hafa átt meiri þátt i mynd
un hennar en ég. Því er ekki
að leyna, að félagsleg vinnu-
brögð ráðherra SFV eru með
þeim hætti, að það er ábyrgð-
arhluti að styðja slíka menn
til setu í ráðherrastólum.
Þeir eru og lélegir ráðherr-
ar og hlutdeild þeirra i þvi
að grafa undan stjórninni
með gengisfellingarkröfu
sinni er ekki lítil. Að öllu at-
huguðu styð ég aðeins rikis-
stjórnina í þeim málum, sem
eru í samræmi við málefna-
samning hennar og stefnu-
skrá þeirra samtaka, sem ég
er í, en greiði vitaskuld at-
kvæði gegn þeim málum, sem
brjóta i bága við þær. Ég er
staðráðinn í því að standa við
þau fyrirheit, sem ég gaf kjós
endum mínum í alþingiskosn-
ingunum — hvort sem það
snertir SF, en allir vita til
hvaða átaka það hefur leitt
— og gagnvart stjórninni.
Vantrauststillaga sú, sem
hér er til umræðu, er borin
fram af flokki, sem engin já-
kvæð úrræði hefur, sbr. feril
hans í fyrri ríkisstjórn.. Ttl-
lagan er því tóm sýndar-
mennska og því ekki ástæða
til að taka hana alvarlega,
enda virðist mér Sjálfstæðis-
flokkurinn flytja þetta van-
traust á núverandi ríkis-
stjórn vegna svipaðra eða
sömu vinnubragða og úr-
lausna í efnahagsmálum, þ.e.
gengisfellinga og verðbólgu
og hann beitti sjálfur i við-
reisnarstjórn.
Ég mun því sitja hjá við at
kvæðagreiðslu um þessa van-
trauststillögu.
— Ræða Pálma
Framh. af bls. 14
ajr telji sjállfsiaigt máil og jafn
vel hælli sér aif því, aið veirð-
hækkamiir af vö'Jduim geng'is-
breytiinigairininiar komá jatfinóð
um fram í verðCiaigii og víisi-
tölu, sem þýðir það, að hin
jákvæðu áhinltf henimar étaisit
upp á ötrsköimimiuim tima,
og eftiir steimd'ur aiðeiims, aið
oMu hefuir venið kastaið
á verðibóllguibálliið.
Er þetitia kammslki „hiin lieið-
in“, siam Framsiókn haifðii boð-
að? Sé svo er visit, aið hún
lágguir út í ófænu.
AMr ættu að sjá að gripa
verðuir ti'l mwirkvi'ssiia að-
gerða tíl að hefita verðbóligu
flóðiið, sem veirður því óvið-
ráðanlegra sam lieinigra lliðiur.
Meðal þesis, sietm mér sýmiist
niú brýmaisit að vitnmia að, er i
fyirtsta llagi — að enduirsikoða
og miimnlka áhrilfiaimátt vísá-
'tölluikerfiisiiinis. Það hefur
hvort sem er ekkl reynzt
tryggja hagsmuni láglauna-
fóllks. Þvert á mióti eyk-
ur það á miisrétti mállM Iiauma-
filiokka.
1 ammam sitað veirður að
draga samrnam segMin í rifcis-
kerfiimiu. Rétt er þó að gera
sér gneiin fyrir því, að hækk
un ríkisútigjaildannia hef-
uir koniið mjög miisjieifnílegia
niiðuir. Á meðan útgjöld fjár-
liaga hatfa hækkað um miáliasgt
100% hafa t.d. útgjöltí
til teindbúoaöainmiália ekki n/áð
því að hækka uim 40% og hlluit
deiltí lanidbúmaiðairinis í heiidl
arútgjöldiuim riki'slinis í tíð niú
veraimdi vailldhaifia Iiækkað uim
1/3 tiil 1/4 frá sSðuisitu fjár-
liöguim viðireiBmar. Með þeim
22 miilfljörðuim, sem þjóðim
greiðiir mú t:i,l 'rífcisiiims er sam-
timís sikaittiheimitiuimnii verið að
safima vaMiniu siaimam hjá rík
iniu, þessiu valtíi tiil sjállfræð-
iis, sem að siairma skapi er skert
hjá eins'takilinigum og svei'tiar
féKVgum um tamd allt.
Að skaðteusiu mœtti t.d.
teyma buntiu ýmsa af þeim
gæðiniguim, sem rikrsstjónnnin
hefuir verið srvo ötull við aö
na'ða á jötumia að uirad-
amförniu,.
En nýrma ráfta er ekki að
væmta hjá þessairi rúfciisstjóm.
Hún viirðiist liáta írainwimdu
efnahags- og verðlagsmála
lömd og leið án mokkurna till-
buirða og flýtur sofaimdi að
feigðarósi.
Ríklsstjómin er fangi
sinna eigin verka í verð
bólguferainiu. Hún hefur
brugðizt fjölmörgum þeim fyr
irheirbum, seirn hún gatf í önd-
verðu. Og í flestiuim greinium
hefuir verið breytt þveröfiugt
við orð forysituiimanna henn-
ar fyrir siðusitu kosm’imgar.
Forserad'uinmar, sem leiddu
till valdaitöku ríkiissitj'ómeriinin
ar eru bros'tmiar. Hún ætti
því þegar að fara firá. Rúm-
liega þriiggja máisisera
reynisiia er þjóð'nnií niægilegia
dýrkeypt.
— Auglýst eftir
úrræðum
Framh. af bls. 15
fljótiega liggja nærri, að þessar
kauphækkanir væru að engu
orðnar. Þær kjarabætur, sem
launþegar hefðu fengið á fyrsta
valdaárinu, væru óðum að
hverfa í hít verðbólgu og ó-
stjómar.
Stefna ríkisstjórnarinnar hefði
beðið skipbrot. Loforð hennar
fyrir kosningar og í málefna-
samningi hefðu verið brotin, og
þvi bæri henni að fara frá. Hún
hefði tekið við traustu atvinnu-
lífi en nú blöstu alls staðar við
erfiðleikarnir, svo að nálgaðist
öngþveiti.
Magnús Torfi Ólufsson sagði
að vantraust mætti filytja af
tveim ástæðum. Annaðhvort af
þvi að talið væri að ríkisstjóm
in styddist ekki lengur við meiri
hiuta á þingi, en hims vegar til
þess að fá auka eldhúsdagsum-
ræður. Tillaga Sjálfstæðisflokks
ins væri af siðari gerðinni.
Þá rakti Magnús Torfi nokkuð
átökin innan Samtaka frjáls-
lyndra og sagði, að Bjarni Guðna
son hefði ekki mætt á þingfund
um samtakanna
þegar þær efna
hagsaðgerðir
voru til umræðu
sem síðar urðu
til þess að
Bjarni sagði sig
úr samtökun-
um. Síðan sagði
ráðherrann á þá
leið, að Bjarni
Guðnason gæti ekki firrt sig
ábyrgð á efnahagsmálaþætti
þeirrar ríkisstjórnar, sem hann
styddi.
1286 starfsmenn
STARFSMENN Loftleiða hér á
landi og erlendis voru í árslok
1972, 1286 að tölu, einum færri
en í árslok 1971. Voru starfs-
menn á íslandi 703 talstns og
erlendis 583 talsins.
Af stairfsmönnium á Islandi
unmu 210 í .S'krifstofunni í Reykja
vík, 140 á Keftevíkurflugvelli,
164 í Loftieiðahótóliinu og í á-
höfinum flugvéla voru 189 mamns.
Af starfsmömnumum erleindis
voru 262 starfandi i sjö sfcrif-
Stofurn félaigsins í Bandaríkjun-
um og á Kenmedyfl'Ugvelli, 26 í
skrifstofum í Mexikóborg, Bog-
ota og Caracais í Suður-Ameríku,
242 í 11 sfkrifstofum á miegiiniandi
Evrópu, 30 í fimm skrifsitofum á
Norðurlöradum, 19 í Lomdon og
Glasgow og 4 í Beirút í Líbanom.
ENGIN AHRIF A
FISKIGÖN GUR
EKKl er ásta'ða til að óttast, að
áhrifa gossins á Heimaey gæti í
sjónum til áhrifa á fiskigöngur
segir í fréttabréfi frá Hafrann-
sóknastofnuninni.
Rannsóknir
umhverfis Vestmamnaeyjar
sýndu, að áhrifa gossins á sjó-
inm gætti aðeims í næsta má-
grenni við land af völdtiim
hrauns, en áhrifin hverfa skjótt
vegna blöndunaráhrifa vinda og
á ástandi sjávar j strauma.