Morgunblaðið - 15.04.1973, Blaðsíða 17
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. APRÍL 1973
17
Lárus Jónsson alþm.:
Stórfelldur viðskiptahalli
og erlendar lántökur
FRAMKVÆMDA- og fjáröíluinar-
áætlun rikisstjórnarinn'ar er nú til
umræðu á Aiþingi. Þitnigimenn neðri
deiildar fengu í henduir skýrsliu fjár-
málaráðherra, seim fylgjia ber frum-
varpimu, 1 til 2 dögum áður en þaö
vair aifgreitt af stjómarliðinu úr
deildinini. Þessi siöbúna skýrsla, þótt
sturtt sé, hefur að geyma fróðleik,
sem á erimdi til alþjóðar.
SXÓRFELLDUR
VIÐSKIPTAHALH
1 skýr.stu fjármáiaráðherra kemur
í ljós, að viðskiptahalli við útlönd
nemur nálægt 2500 núUjónnm króna
árin 1971 og 1972, þegar dregin eru
frá innflutt skip og flugvélar. Tii við-
miiðunar var hamn hagstæður um
1550 milljónir króna 1970, ©f tekið
er á sama háitt tilllit tffi skipa og flug-
véla. Þesisar tölur aifhjúpa alligerlega
þá marg itrekuðu fuiiyirðámgu Lúð-
viiks Jósepsisomar og fteiri ráðherra,
að v iðiskiptahallinin undamtfarim ár
statfi af iminfliutmingi skipa og flttg-
véta, h'amn er 2500 miiljómir króna
uimfram inmifliutt skip og fiuigvéiar
árim 1971 og 1972. Við höfum með
öðrum orðum slegið framfærsluvíxia
erlendiis á þessum valdatima núver-
andi ríikiisstjámar, þ.e.ajs. í naun hag-
að okkur eins og eimstakMingur, sem
drýgir kaupið siitt með þvi að siá
mámaðarlega vixil í bankia til eyðslu.
Auðvitað getum Við hækkaið „kaui>-
mátt iauma“ með þessu ráðslagi í
biii, en hvað verður, þegar kemur að
skuldadögumum og þarf að borga
víxlama? Anmars er það svo, að fuil-
yrðimgar stjórnarsinma uim að kaup-
mábtur lauma hafi aldred hsekkað
meira en á árimu 1972 eru alramgar,
bæði vegna þesis, að sá „kaupmáttur
liavna" er fatekur sem þeir miiða við
árið 1972 og svo hiitt, að kaupmátt-
ur raumveruilegra launa hækkaði
meira árið 1970 heldur en föteku töl-
unnar fyrir 1972.
„GlFURLEGAR ERLENDAR
LÁNTÖKUR“
Framkvæmdaáætfliumim bólgnar i
höndum rikis&tjórmarimnar engu að
síður en fjárlögim. í skýrsliu fjár-
máiaráðherra stendiur orðrétt um
þertta: „Svo sem væmta má, leiöir
hin miifcla aulining áætliunarinnar
fyrst og fremst til aukinnar lántöku
erlendis, þótt ekM liggi enin að fuillu
fyrir hvemig sumar heimiidanna
verða notaðar." Hér er um að ræða
ekki siðri ófögnuð en upplýisimgamar
um viðskiptaihailanm, þegar þetta er
tesið í samhemgi við aðra skýrslu,
sem ríikisstjórniim hefur gefið út og
„valkostanefndim“ saimdi í nóvember
sd. Þar stendur orðrétt: „Lántökur
íslendinga erlendis hafa verið gífur-
lega miklar á árunum 1971 og 1972,
og hafa heildarskuldir við útlönd
aukizt á þessum tveimur árum um
nærri 6000 milljónir króna eða um
53%.“ Siðan segir uim iámtökur á ár-
inu 1973: „Þegar teMð er tilflit ttfl
annarra erlendra lána, sem tekijn-
verða á árimu 1973, þar á meðal
vegna togarakaupa, er ekki rúm
nema fyrir 700 milljón króna lán-
töku tiil að mæta umræddri fjárvönt-
un vegna opinberra framkvæmda og
fjárfesrtimgalámasjóða, ef skulda-
auknimgin á ekki að fara út fyrir him
serttu mörk.“ Markið var, að skulda-
auknimgin færi ekM yfir 70% á ár-
unum 1971 til og með 1973. í frv.
að framkvæmda- og fjáröflumaráætl-
uninmi er á hinn bóginn gert ráð fyr-
ir nálægt 1350 miUjón króna heim-
ildum til erlendrar lántöku í stað
700 milljóna króna, sem sérfræðimg-
arnir töldu algert hámark, ef ekki
ætti að stefna út í ófæru á þesisu
miiMilvæga sviði. Þvi er sýnt, að er-
tendar lántökur, m.a. vegna eyðslu,
hækka alflt að 80% á eimumgis þrem-
ur árum og greiiðslubyrðin fer að
nátfgast 15% af útfiutniingi okkar á
vörum og þjónustu.
Lárus Jónsson
DÆMIGERÐ FJÁRMÁLASNILLI
Það er mál út af fyrir sig, hvemig
ríkiisstjórniin mær saman endum í
fraimikvæmdaáætlun sinni fyrir 1973.
EkM er nóg að gert sé ráð fyrir
mikflu hærri ertendum lántökum ttil
fjárfestimgaflánasjóða en nokkru
sirnní fyrr, né heldur að spariskírteimi
©igi að selljast fyrir hærri fjárhæðir
en nokkur von er til, heldur er
Seðflabamkamum ætlað að prenta 160
milljómir króna í nýjum seðflum tiil að
ná endum saman! Þetta er dæmigert
fyrir tök rikiisstjórnarinmar á efna-
hagsmálum og ekki von að vel fari,
þegair þcunmig er á málum hald'ið.
Cr skýrslu fjármálaráðherra (millj. kr.) :
ViðsMptajöfnuður
Imnflutninigur skipa og fflugvéla
1970
+ 651
900
1971
-^3860
2252
1972
-f-2000
1120
Jöfnuður án skipa og fflugvéla
+ 1551
-f-1608
880
islenzka flotann, Bjarnarey YE
ureyri. Skipið er 150 lestir að
ar í Reykjavík h.f. Skipstjóri er
aldsson.
ustu samningar um fiskverðið
skýrt dæmi.“
Mælirinn fullur
Þetta sýnishorn af hugleiðing-
um Jónasar Haralz ætti
að nægja til að vekja forvitni á
Eimreiðarviðtalinu i heild, enda
er það öllum mönnum holl lesn
ing, ekki stfzt þeim lýðræðissinn-
um, sem s.l. tæp tvö ár hafa
starfað með kommúnistum að
því að efla miðstjórnarvald, en
þrengja hag einstaklinga, stofn-
ana, fytrirtækja og sveitarféiaga
og verið svo stórvirkir, að á
tveim árum hefur hlutdeild rík-
isins í heildaraflafé landsmanna,
þjóðartekjunum verið aukin úr
20% i 30%, eins og Geir Hall-
grimsson, varaformaður Sjálf-
stæðisflokksins, vék að í útvarps
umræðunum s.l. fimmtudags-
kvöld.
Raunar er ekki að furða,
þótt kommúnistar séu ánægðir
með þessa rikisstjórn og gangi
lang lengst í vörn og sókn fyr-
ir hana, og telji flest til heilla
horfa, sem hún hefur aðhafzt.
Við Islendingar erum nú
á hiraðferð þráðbeint út i of-
stjórnarfenið, og sem betur fer
gera fleiri og fleiri sér grein
fyrir þessu. Borgararnir þola
ekki lengur ofríki miðstjórnar-
valdsins, hvorki hér á iandi né
í öðrum þeim ríkjum, sem vel-
ferðajrríki eru nefnd. Þess sjást
nú hvarvetna merki, að hinn al-
menni borgari er að gera upp-
reisn gegn því fargi, sem ríkis-
valdið er orðið. 1 Danmörku og
Noregi brjótast þessi átök út í
stofnun nýrra flokka, sem hafa
á stefnuskrá sinni stórlækkun
skatta, en í Bretlandi hef-
ur þetta tekið á sig kát-
legt form.
Tiunda febrúar s.l. flutti Har-
old Wilson, leiðtogi brezkra
jafnaðarmanna, mikla stefnu-
ræðu, þar sem hann réðst af
hörku gegn miðstjórnarvaldi rík
isins, sem fiokkur hans hafði
raunar áður átt hvað drýgstan
þátt í að byggja upp. Hann taldi,
að brýnasta verkefnið i brezk-
um stjómmálum væri að dreifa
þessu valdi, auka frjálsræði og
umsvif héraða og sveitarstjórna
með margvislegum hætti og
fá fólkinu meiri völd til áhrifa
á framgang eigin málefna en
hugsanlegt væri í þjóðfélagi mik
ils miðstjórnarvalds.
Öðru vísi mér áður brá, hef-
ur sjálfsagt einhverjum dottið í
hug. En forimgjar brezkra jafn-
aðarmanna eru sýnilega sniðug-
ir stjórnmálamenn, þeir sjá hvar
skórinn kreppir, og skilja, að
brezkur almenningur er í upp-
reisnarhug gegn miðstjórnar-
valdinu. Þess vegna venda þeir
sínu kvæði í kross og saka nú
íhaldsmenn um, að þeir beri
ábyrgð á óheillaþróuninni.
Skerum upp
herör
Frá fyrstu tíð hefur það ver-
ið stefna Sjálfstæðisflokksins,
að umsvif ríkisvaldsins bæri að
takmarka og borgurunum og sam
tökum þeirra ætti að eftirláta
þau verksvið, sem þeir gætu
sinnt. Jafnframt hefur ver-
ið lögð áherzla á sjálfstjóm
sveitarfélaga og sjálfstæði stofn
ana og fyrirtækja.
Það má þvi kannsM segja, að
ekki sé um neina stefnubreyt-
ingu af hálfu Sjálfstæðisflokks
ins að ræða, þegar hann nú sker
upp herör gegn því ofurvaldi
ríkisins, sem borgaramir eru
staðákveðnir í að brjóta á bak
aftur. — Og þó. Sannleikurinn
er sá, að svo gífurlega hefur
verið þrengt að frjálsræði þegn-
anna með skattpíningu, nefnda-
fargani og fjármagnstilflutning-
um, að miklu róttækari aðgerða
er nú þörf en nokkru sinni áð-
ur.
Það er þess vegna sem sjálf-
stæðismenn vinna nú kappsam-
lega að þvi að marka í einstök-
um atriðum þá heildarstefnu að
hverfa af braut ofstjórnarvalds
og skattpíningar og til meira
sjálfræðis þegnanna, héraðanna
og fyrirtækja.
Á landsfundi Sjálfstæðis-
flokksins í byrjun maí mun án
efa verða gerð samþykkt um þá
heiidarstefnu, sem fylgja beri í
þessu meginmáli, og síðan mun
hún nánar túlkuð í undirbún-
ingi þeirra þingkosninga, sem
væntanlega eru á næsta leiti, og
loks framkvæmd, er Sjálfstæð-
isflokkurinn fær á ný tækifæri
til að ráða mestu um framvindu
þjóðmálanna. Eftir þessari
stefnumörkun bíður fólkið, og
þá stefnu mun það bera fram
til sigurs.
Lögfræðingur
eða framsóknar-
maður
Mönnum er það enn í fersku
minni, er Ólafur Jóhannesson
lýsti því fjálglega, að smáþjóð
yrði ætíð að halda þannig á mál
um, að hún væri reiðubúin að
leggja þau undir dóm alþjóða-
dómstóls. Þar talaði lögfræði-
prófessorinn Ólafur Jóhannes-
son, en síðan kom pólitíkusinn
upp í honum og hann hélt fram
þveröfugri skoðun. Lærisveinn-
inn, lögfræðingurinn Jón
Skaftason, virðist ætla að feta í
fótspor meistarans. Eftir honum
hefur Tíminn eftirfarandi um af
stöðuna til Haagdómstólsins:
„Alveg sýnist mér ósannað, að
það að senda málflytjanda til
Haag þurfti að leiða til lengri
frests á dómsuppkvaðningu en
hin aðferðin að senda engan mál
flytjanda."
Og síðar:
„Þá er því haldið fram, að við
munum vinna efnisdóm í málinu.
Engin fullmægjandi rök fylgja
þessari fullyrðingu, og mér
finnst a.m.k. lítið samræmi vera
í því að halda þessu fram og
jafnframt því, að einn aðalávinn
ingur okkar við að mæta fyrir
Haag felist 1 þvi að fá sem lengst
an frest. Hví skyldu þeir, sem
trúa á efnisdóm okkur hagstæð-
an í málinu, vilja fresta honum?“
Haagdóm-stólilinn hefur ákveð
ið, að Bretar eigi að skila skrif-
legum málflutningi i ágúst-
mánuði n.k., en við í janúar
1974. Ef við tilkynnum, að við
ætlum hvorki að sinna skrifleg-
um né munnlegum málflutningi,
verður málið tekið til dóms strax
í ágúst. Samt segir þessi lög-
fræðingur, að það sé „ósannað",
að tengri frestir fáist með því,
að við tökum þátt i málflutn-
ingi.
En svo þykist Jón Skafta-
son vera sniðugur. Hann spyr:
Hvers vegna að fresta efnisdómi,
ef við getum unnið málið?
Auðvitað er Jón ekki svo
skyni skroppinn, að hann viti
ekki mætavel, að þróunin vinn-
ur með okkur, og þess vegna
fer það saman að æskja frests
og treysta á sigur. En hann er
meiri framsóknarmaður en lög-
fræðingur, þegar út í stjórnmál-
in er komið.
Stóra hættan er einmitt sú, að
Alþjóðadómstóllinn télji sig knú
inn til að kveða upp dóm, áðuir
en hafréttarráðstefnan er hald-
in, vegna þess að ekki er óskað
neinna fresta. Að vísU standa til
þess miklar vonir, að við vinn-
um málið, án þess að úrslit ráð-
stefnunnar liggi fyrir, einkum ef
við sækjum það af þrótti. En
hins vegair er eima áhættan sú,
sem ríkisstjórnin virðist stað-
ákveðin í að taka af þrákelkni,
að halda þannig á málinu, að
dómur verði upp kveðinn fyrir
hafréttarráðstefnu og það án
þess að okkar málstaðar sé gætt.
Þetta veit Jón Skaftason jafnt
og allir aðirir, en engu að síður
telur hann sér, eftir því sem Tím
inn upplýsir, sæma að vera með
stráksskap á borð við þann, sem
að framan getur að líta.
Leikurinn
að lækkun —
og síðan hækkun
Eins og kunnugt er lækkaði
rikisstjórnin landbúnaðarafurðir
í janúarmánuði með því að auka
niðurgreiðslur. Þetta var gert,
vegna þess að Hagstofan miðar
útreikninga visitölu hinn 1. marz
við verðflag 1. febrúar, og nú
átti að „falsa“ visitöluna.
Siðan kemur visitalan 1. marz
og um leið dregur rikisstjórnin
á ný úr niðurgreiðslum, sem verð
ur til þess, að landbúnaðairvör-
ur hækka gifurlega. Spurningin
er nú sú, hvort sami leik-
ur verði leikimn á ný, að niður-
greiðslur verði auknar um
næstu mánaðamót, þannig að
áhrif hafi á vísitöluna 1. júní
og síðan lækkaðar strax
og fram í maímánuð er komið.
Reynt hefur verið að halda
því fram, að mótmæli húsmæðra
byggðust á andstöðu við hags-
muni bænda. Samnleikurinn er
auðvitað sá, að þau byggjast á
andstöðu við verðbólgustefmu
rikisstjórnarinnar og þær aðferð
ir, sem hún notar til þess að
„falsa vísitölu". Með þeim að-
gerðum hefur verið vegið jafnt
að hagsmunum neytenda sem
bænda, og þess vegma eiga þeir
nú sem fyrr samleið, en hafa
ekki andstæðra sjónarmiða að
gæta.