Morgunblaðið - 13.12.1973, Qupperneq 12

\

t
I
i

12
MORC.UNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 13. DESEMBER 1973
Sigurbjörn Einarsson,
biskup:
UM ASATRU
Vojína fyrirspurna,
áskorana ojí annarra ti 1-
efna tel ég rétt að birta
nú umsöi'n mína. sem én
lét dóms- os kirkjumála-
ráðuneytinu í té skv.
beiðni þess. þejíar félají
ásatrúarmanna liafði sótt
um safnaðarréttindi.
Umsöjínin fer hér á eftir.
Ilún er dajfsett 2. janúar
1973.
Hiit háa dónis- kirkjuinála-
ráituneyti hefur mertbréfi <la”s.
14. f.m. sent mér til umsajtnar
tvii <><la}>.sett erindi frá nýleaa
stufnuíiu félayi mamia. er
kenna si” \ió ásatrú. Sækja
jieir uin Iii”uildin<4U á forstöilu-
manni <>e aó félaj; þelta fái þar
meé réttarstii<1u sem trúarsiifn-
u<1ur.
Ei; vil fyrst taka þa<1 fram.
sein sjálfsasjt er. a<1 þeir menn.
sem hafa stofnad þetta félat!.
eitta a<1 njóta þeirra réttinda til
skoóana- <>n trúfrelsis. sem
stjörnarskrá ríkisins vill
tryssja iillum landsþemnim.
Ilafa þeir <>e hamtýtt sér þau
réitindi ine<1 því a<1 stofna meil
sér félas sitt. auk þess sem Itver
einstakur lieftir óttmdeilanles-
an rétt til persönulejíra sko<T
ana i trúarefnum sem <><1rum <>"
frelsi til a<1 tjá þær <>y túlka.
meilan a<1fer<1 hans <>” háttsemi
i þvi sambandi rekst i-kki á
almenn liii>. ”<>tt siilfertli <>s alls-
herjarreslu.
I stjörnarskránni. (>3 sr.. er
laiKlsmiinnum iillttm veittur
rétlur til ail ..stofna féliiy til a<1
þj<>na <4ti<1i me<1 þeim hætli. sem
hezt á vi<1 sannfærinsu hvers <>u
eins".
Ilér er talad um jjuð i eintiilu
X’afasamt er. a<1 þetta ákvæili
”eti því náil til fleiruy<1islrtiar-
l>rau<1;i. Einar Arnörsson (Isl.
kirkjuréttur. par. ó d.) se”ir:
.. Flei reyösistnilélii”. siofini<1
hér á landi. mundu því ekki
njöta verndar samkvæmt
stjskr."
Þær upplýsingar. sem fyrir
lij!”ja í jíreindum erindúm um
triiarlej!an jtrundvtill þessara
s.ii. ásatníarmanna. eru a<1 vísu
næsta ófullkomnar. en þa<1 er
þö Ijösl. a<1 þeir telja sij! fleír-
j!\<1istrúar. Auk heldur taka
þeir fram. a<1 þeir bindi ekki
trú sína vi<1 æsí eina. <>j! voru
þeir þó allmarjjir. heldur sé
heimill a<1 vidurkenna fleiri
”u<1i. einnij! landvwttiroj! aðrar
máttujjar verur.
Edlilejit er a<1 benda á |)etta.
þ<> a<1 þa<1 skerdí ad mfnu áliti
ekkí rétt manna til ad bindast
samtökum í því skyni ad þökn-
ast oj; þjóna jjodmöjúium af alls
kyns taj;i. ef um sannfærinj!u
er ad ræda <>t! ödru er ftillnæjit.
sem löj; skilja til í þessu sam-
bandi. Samkvæmt þeirn rétti
Itafa menn þessir stofnad féla”
sitt. eins <>j! ádur sej;ir. oj; mtinu
öáreittir halda hontim. ef þeir
fyriruera honum ekkí sjálfir
med árekstrum vid ákvædi. sem
sett ertt til verndar mönnum
almennt. en þad lel éj» ekki
líklejít.
Þej;ar hiiis vejiar er um ad
ræda stadfestinjtu trúfélass
med þeim hætti. sem I. nr. 4
lS8f> jjera rád fyrir. eru mála-
vexlir í þessu lilviki slikir. ad
éJ! set ekkí mælt med umsökn
þessari.
Skal fyrst á þad bent. ad um-
sóknin fullnæjtir ekki lás-
marksskilyrdum til lössildins-
ar.
1. Ilenní fyljíir ekki yfirlýsinj;
ákvodins manns iim þad. ad
hann ætli ad taka ad sér safnad-
a rforstödu.
2. Skilríki li.usja enjíin fyrir iim
kenniit”u þessa trúfélass.
3. Ekkert jtudsþjónustuhús er
fyrir liendi.
Utn þessi 3 atridi vísa éj; til
Kirkjuréttar Einars Arnórsson-
ar I\'.. par. 41.
A hitl vil éj! ekki lejíjíja
áherzlu. ad jjildandi löj; tala alls
stadar um kirkjufélög oj! eru
þau vafalaust samin med tilliti
til kristinna trúfélaj;a. er ;if
einhverjum ástædum eijía ekki
samleid med þjódkirkjtinni.
Reyndin hefur ojí ordid sú. ad
adeins kristnir söfnudir hafa
fenjíid xtadfestinjíli hér á landi.
þej!ar frá eru taldir Bahaiar.
sem erti múhammedskur sér-
trúarflokkur. oj! Vottar Jehova.
sem verda ad teljast á mörkum.
Ej; hef mæll med því. ad þessir
trúflokkar fenjjju Iöj!giltan for-
stödumann. því í bátdtim tilvik-
nm ei' um alþjódleua flokka ad
ræda. sein hafa þrátt fyrir allt
þad skýr ntörk í trúarskodun og
kenninj!ti. ad unnt er ad gera
sér jirein fyrir þeim.
Sú ásatrú. sem hér á í hlut.
verdur hins vejjar a<1 teljast
frernur óljöst fyrirbæri <>g tel
éj! óhjákvæmilejít. ad þa<1 skýr-
ist mtin betur ádur en hið háa
rádune.vti veitir henni þá rétt-
arstödu. sem stadfestinj! felur í
sér.
Ad skodun fræditnanna er
marjíl á huldu um Itina fornu
ásatrú. I vorri samtíd hefurver-
id ,uerd ein eftirtektarverd til-
raun til þess ad endurvekja
hana og j»era hana ad nýju afli.
Þadgerdist á Þýzkalandi á döji-
um nasismans. Naut sú tilraun
mikillar samúdar þýzkra stjörn-
arvalda á þeint tíma og ruddi
þessi átrúnadur sér til rúms í
þjódlífinu med eftirminnilegu
ofstæki <>j! árangri. Sú sannfær-
ing, setn bar hann ttppi. var
fullvissa utn yfirburdi hins ger-
matiska kyns. er m.a. hlutu ad
hafa komid fram i fornum
átrúnadi Germana. ádur en
hinn júdski kristindömur
spillti.
.Eskílegt væri ojí raunar
naudsynlegt ad l'á upplýst, ad
hve iniklu leyti hin nýja.
íslenzka ásatrú. telur sig um
lífsvidhorf standa nærri þess-
unt átrúnaöi. sem er hin eina
ásatrú frá sídari títnum. sem
takandi er ntark á. En ferill
þeirra vidhorfa, sem beint og
óbeint voru undir hennar
merkjum. og kom fram í dags
Ijösid eftir heimsstyrjöldiiia
sídari, er slíkur ad fáir myndu
öska þess kyns áhrifa med þjód
vorri.
I þessu felst engin addróttun
til þeirra manna. sem hér eiga
hlut ad rnáli. Þetta er adeins
sagt til áréttingar á því. a<1 ekk-
ert liggur fyrir. er geri neinum
fært ad meta skodanir þeirra
eda kenningar.
Jafnframt er öhjákvæmilegt
ad bettda á, ad undirskrifendur
umrædds erindis hafa hingad
til talid sig Nýalssinna. en í
Nýal eru því midur ærttar
heimildir urn satns konar óra-
kennda afstödu til germanskrar
fortídar og gætti f Þýzkalandi á
nefndu skeidi. samfara fyrir-
litningu og fordæmingu á ödr-
ttm kynþáttum. einkanlega
...Júdutn". en þessi afstada var
kveikjan ad þeirri ásatrúar-
vakningu, setn vard þar í landi.
Þessi stadreynd getur ekki leg-
id í þagnargildi. þö ad höfundar
Nýals Itafi verid göfugmenni og
þeir. sem hér eiga hlut ad máli.
séu þad sjálfsagt lika.
I þessu sambandi sker þad úr.
ad þad er næsta öljöst, hver þau
meginatridi eru. sem talizt geti
trúarleg sannfæring þessara
s.11. ásatrúarmanna. Utn Itelgi-
rit er ekki ad ræda. adeitts er
þess getid í þeirri ófullkomnu
greinargerd, setn umsökninni
fylgir. ad höfd sé hlidsjön af
Snorra Eddu og ödrum helgiril-
uin (ótilgreindum) um þad
helzta inntak þess sidar, adein-
staklingurinn beri ábyrgd á
sjálfum sér. Af þessu mætti
draga ýmsar ályktanir. eins <>g
af ödru. sem er öljósl ordad <>g
getur búid yfir hinum tnargvís-
legustu hugmyndum. Ekki vil
ég leggja þá merkingu i þessi
ummæli utn helzta innlak þessa
sidar. ad um sé ad ræda þá
fornu einstaklingshyggju, ad
hver skyldi leita réttar síns á
hendur annarra eftir því setn
hatin hafdi tnegin til. En laiig-
sótt er þad ekki ad álykta, ad
ordtitn þessum sé stefnt gegn
því sidgædisvidhorfi. sem er
grundvallaratridi í kristnum
dömi og hefur mötad félagslög-
gjöf vora. en þad er. ad hver
beri ábyrgd á ödrum. A ég ad
gæta bródur tnins? er spurning
á einu fyrsta bladi Biblíunnar
og henni sjálfsvarad. Berid
hver annars bvrdar og uppf.vll-
i<1 þannig lögmál Krists. segir
postulinn.
Þad verdur adgera þá kröfu til
maniia. sem vilja teljast ásatrú-
ar. a<1 þeir geri greiit fyrir þvi.
hvad þad er í þekktum grund-
vallarvidhorfum hins forna
átrúnadar, sem þeir adhyllast
og vilja láta virda sem raun-
verulega trúarsannfæringu. Ég
nefni adeins i þvi sambandi
mannhelgina. svo og fleir-
kvæni (sbr. E.A.: Isl. kirkjur..
par. 5b.)
Af því. sem þegar er sagt. er
Ijöst. ad ég tel mig verda ad
mæla gegn þvi. ad umrætt félag
fái stadfestingu sem sjálfstæd-
ttr söftntdur. Fyrir utan þad.
setn þegar er greint. er og á þad
ad líta. ad hér er um fámennan
hóp ad ræda. adeins 21 mann,
sem hefur gefid upp. ad hann sé
skráður í þetta ásatrúarfélag.
Þá ber og ad hafa í httga. ad
löggilding forslödumanns fyrir
trúarsöfnudi. er hád mati á þvi
hverju sinni, hvort vidkomandi
madiir sé Itæfur. því löggiltur
forstödumaður er löghæfur til
ad vinna verk með sama gildi
og embætti.smenn landsins
hefdu unnid þau. Honum ber og
ad færa bækur. gera skýrslur.
gefa vottord o.s.frv. Þegar utn
er ad ræda löggildingu safnad-
ar, hlýtur þvf ad atliugast vand-
lega. hvort söfnudurinn hafi ad-
stöðu til ad sjá sér fyrir þeirri
forstödu ad fulinæjoandi geti
talizt út frá þeirri ábyrgð. setn
löggilding felttr í sér.
Hrafn Gunnlaugsson skrifar frá Stokkhólmi:
FJÖLMIÐLUNARSKÓLI
Á ÍSLANDI
„Þar ed áhugi f.vrir leiklist og leikrit er að ræða) eiga bara ekk-
DÓMÉSTO
eftir Jökul
Jakobsson
DO.MINÖ, hid kunna leikrit
Jiikuls Jakobssonar. er nú komið
út hjá Almenna bókafélaginu
i nýjum leikrital lokki sein lorlag
i<1 hefur í hyggju a<1 senda frá sér.
Jiikiill Jakobsson er almennt vid-
urkennt eill okkar fremsta leik-
skálda. enda hefur hann lagt hvad
inesta rækt vid þad bókmennta-
form af íslenzkum rithöfunduin.
Bökin er 7(> bls. ad stærd. prentud
í Odda hl'. en útlit annadist Vug-
lýsingastofa Torfa Jónssonar.
I tilkynningu frá Almetina
bókafélaginu segir ttm þessa út-
gáfu:
Sennilega hafa Isletidingar
verið flestum b<)kmenntaþj<><1um
seinni til a<1 átta sig á þeirri stad-
reynd ad leikrit eru ad formi til
mjög þægilegl lestrarefni. A þad
ekki sfzt vid á okkar tfmum. þegar
fólk eryfirleitt nijögönnum kafid
— vi<1 sjiínvaridsitt. útvarpid sitt.
bílinn sinn og jafnvel vinnutia
sína. Þvf leikrit ganga ad öllu
jöfnti hradara yfir <>g hafa þar ad
atiki iirvandi áhrif á ímyndunar-
aflid. vegna þess ad þar ketnur
gjarna sítlhvad fyrir. sem túlka
iná á fleiri en einn veg og gefur
Jökull Jakobsson.
þannig hverjum og eintim sitt vid-
fangsefni.
Nú hefur Almenna bókafélagid
rádgert að Itefja útgáfu á flokki
leikrita. fruinsömdum og þýdd-
utn. í stnekklegri gerd <>g jafn-
fratnt eins ödýrri og framast er
fært. Fyrsta bókin f þessum
flokki er DOMÍNO. leikrit í 3 þát-
um eftir Jökul Jakobsson. Leikrit
þetta var frumsýnt 4. júnf 1972 í
tilefni Listhátídar í Reykjavfk. <>g
sýningar á því teknar upp aftur
þá utn haustid. Þar sem hvort
tveggja er. ad höfundurinn er <>I1-
um lesendum kunnur. og svo
margir leikhú.sgestir hafa séd
leikritid. ætti ad vera öþarft ad
kynna efni þess inörgum ordum.
En í fljótu bragdi tná segja. ad þad
sé eins konar þverskurdur af
mannlegu hversdagslífi. setn
framar vekur mönnuin
spruninguna um þad, hvad sé
raunveruleiki og hvad sé sjón-
hverfing eda draumur.
104* u ti* 14 'l' U U'
leikhúsfrædum er í örum vexti
hér á landi telja stúdentar þörf á
að Iláskóli Islands komi til móts
við þann áhuga og gefi stúdentuin
kost á ad nema leikhúsfrædi vid
Háskölann." — Þessi ord er ad
finna í upphafi dreifibréfs sem
Menntamálanefnd SUidendaráds
Iláskóla islands sendi frá sér síd
astlidid sumar. I bréfinu eru síðan
settar fram ýmsar hugmyndir um
væntanlegt fyrirkomulag þessar-
ar kennslu. — en lokaord bréfsins
gera rád fyrir fundi með leikhúsá-
htigafóli um efnid í tniðjum ágúst.
Það skal tekid fram. að undirrit-
aður var farinn utan ádur en til
fundaritis kom. og hefur hann
ekkert af honum frétt En þar
setn mtil þetta virdist liggja i lág
inni. en margt er athyglis- og
athuguilarvert vid brél' Mennta-
tnálaneftular. þötti tnér ekki úr
vegi ad taka þadtil íhngunar.
Menntamálanefnd bendirá ..að
innan nokkurra greina heim-
spekideildar er lesid nokkuð af
leikbókmenntum". Þá eru rakin
þau leikrit, sem lesin eru f al-
niennri bókmenntasögu <>g fs-
lenzku. Síðan segir:
..Ef stúdentar, sem leggja vilja
stuiid á leikhúsfrædi, fengju tæki-
færi til ad sitja þá tíma þegar
i'arid er í þessi verk og nokkur
stundakennsla yrdi ad aúki. væri
þegar kominn vfsir að leikhús-
frædinánii veturinn '73—'74."
Flj<>tt á litid virdist þetta ekki
svo galid. en bókmennt alegar
skýringar frædimanna á texta
( hvort sem um skáldsögu. I jóð eda
' M ’f* MM’f1 M 'ý-'M'É’ UMM?
ert skylt vid hugtakíð leikhús eða
leikhúsfrædi. Sá. etn hefur lesid
bæði bókmenntir og leikhús við
sama háskólanna. veit bezt sjálfur
hvílikur regiti tnutiur er hér á
ferdinni. Bókmenntasagan lítur á
leikritid sem bókmenntaverk og
bökmenntir. en leikhúsfrædin lít-
ur á leikritið sem sviðsverk. al-
höfn og hreyfinu. Þadyrdi enguin
gerdur greidi med því ad kokka
upp einhvern hrærigraut úr ýms-
utn áttum og kalla hann leikhús-
frædi. Slíkt yrði aðeins ttl að tefja
fyrirréttri þróun á þessu svidi.
En er þá naudsyn fyrir leikhús-
frædikennslu á íslandi og hvernig
yrdi þeirri nauðsyn helzt full-
næjjt? Trúlega væri audveldast ad
koma þessari kennslu á samhlida
leiklistarskóla, — eda fjölmiðlun-
arskóla. setn hefdi sem flestar
hlidar leikhúss, útvarps. sj<> n-
varps. kvikmynda. balletts <>g
sötigs innan sinna vébanda. Þann-
ig væri hægt á gera náttnid líf-
rænt og í beinum tengslum
víd handverkid sjálft. Þess vegna
má geta ad leikhúsfrædideild
Stokkhólmsháskóla starfar í sama
húsi og sænski fjölmidlunarskól-
inn (Dramatíska Institutet).
Flestir sjá eflaust fyrir sér gíf-
urlegar fjársummur þegar minnzt
er á fjölmidlunarskóla — en trú-
lega mætti setja á stofn vísi ad
þessari stofnun án mikils tilkostn-
adar, ef fjölmidlarnir og leikhúsin
hlypu undir bagga.
Útvarpið gæti t.d. leyft skólan-
um ad hafa adgang a<1 upptöku-
herbergjum sínum þegar tæki-
færi b.vðust; og skólinn þá eflaust
lagt fram útvarpsefni í staðinn.
Sjónvarpid gæti leyft nemend-
um ad fylgjast med upptökum og
þáttagerð, og leikhúsin opnað
æfingar sínar.
A þennan hátt mætti tengja
námið fjölmidlunum, en hlutverk
skólans sjálfs yrdi f fyrstu að auka
<)g efla þá reynslu, sem nemehd-
urnir fengju utan veggja hans, og
örva þá til nýsk'öpunar. Tilrauna-
starfsemi. sem ekki er hægt að
stunda f atvinnulífinu sjálfu,
mætti hins vegar reka innan
veggja skólans og þá undir hand-
leidslu frædimanna. Leiklistar-
námið sjálft yrdi ad mestu í sk<>l-
anum, en stefnt yrði ad því ad
brjóta upp hina vidteknu hugsun:
tæknimaður, leikstjöri, svidsmað-
ur, leikari — en þess í stad reynt
ad mennta hvern tiemanda nteira
alhlida og veita honum innsýn f
flestar hliðar fjölmiðlanna. Einn-
ig er hugsanlegt að allir nemend-
urskólans sæktu fyrirlestra f leik-
húsfrædum og yrdi sá þáttur
kennslunnar i höndtim Háskól-
ans. — Þetta gæti ordid fyrsti
raunhæfi vfsirinn ad fjölmidlun-
ar- og leiklistarskóla á Islandi, en
takmark skólans yrdi ad s.jálf-
siigdu ad koma sér ttpp eigin tækj-
um er tímar liðu; og attka sjálf-
stædi sitt gagnvarl fjölmidlunum.
Eg hef hróflad hér upp nokkr-
um hugmyndum ttm fjölmidlunar-
sköla sem ég byggi að mestu á
sænskri fyrirmynd og þeirri
reynslu er ég hef fengid innan
veggja fjölntidlunarskólans í
Framhald á bls. 24.