Morgunblaðið - 14.02.1974, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14, FEBRUAR 1974
31
ROSE-
ANNA
31
Stýrimaðuririn hafði verið yfir-
heyrður á ný og hann taldi sig
hafa selt farmiða manni, sem líkt-
ist manninum á myndunum.
Hann mundi ekki hvenær og ekki
einu sinni með vissu hvort það
hefði verið f fyrrasumar. Hann
hafði mjög óljósa endurminning
um þennan mann. Hann gat hafa
verið með hjól með sér og veiði-
stöng. Það var svo algengt, að
sportveiðimenn fengju að vera á
ferðamannaplássi einhvern hluta
áætlunarleiðarinnar.
Ahlberg hafði sjálfur yfirheyrt
hann og reynt að komast með
hann eins og hægt var. Afrit af
þeirri yfirheyrslu var f skjala-
tösku Martins Beck.
Ahlberg: Er algengt að far-
þegar fái að vera á þessu ferða-
mannaplássi hluta leiðarinnar?
Vitnið: Það var eiginlega meira
um það áður fyrr, en það er þó
alltaf slangur af slíkum far-
þegum.
A: Hvar koma þeir um borð?
V: í öllum höfnum, þar sem
skipið leggst að. En við höfum þó
ekki nema takmarkað rými fyrir
þá núna og það er ekki ætlunin að
þeir ryðji öðrum frá, sem hafa
borgað fulltgjald.
A: Er nokkuð, sem mælir á móti
því, að slíkur farþegi hafi komið
um borð í Söderköping?
V: Alls ekki. Hann gæti hafa
komið nánast alls staðar. Við kom-
um mjög víða við.
A: Hvað hafið þið marga far-
þega, sem ferðast svona um borð?
V: Sjaldan eru þeir fieiri en tíu.
Oftast ekki fleiri en tveir eða þrír.
A: Hvers konar fólk er það?
Einvörðungu Svíar?
V: Nei, nei. Oft útlendingar.
Það geta nánast verið hverjir sem
er, en oftast fólk, sem hefur gam-
an af að ferðast með skipi.
A: Og þeir eru ekki skráðir á
farþegalistann?
V: Nei.
A: Geta þeir fengið að borða um
borð?
V: Já, hæglega, ef þeir greiða
sérstaklega fyrir það. Og borða á
eftir hinum.
A: Þe'r hafið sagt, að þér munið
ekki eftir konunni á myndunum,
sem um ræðir, en nú segist þér
halda, að þér munið eftir þessum
manni. Ég vænti þess, að þér fylg-
ist talsvert með farþegunum
meðan á ferðunum stendur?
V: Eg tek við farmiðunum, þeg-
ar farþegarnir koma og ég býð þá
velkomna. Að öðru leyti læt ég þá
í friði. Það er ekki meiningin með
þessum ferðum, að við séum með
einhverja ferðamannafræðslu. Af
slfku fá þeir nóg annars staðar.
A: Er það ekkert einkennilegt,
að þér skulið ekki kannast við
þetta fólk? Það er þó um borð í
þrjá sólarhringa.
V: Allir farþegarnir eru ósköp
keimlíkir í minum augum. Og auk
þess ferðast um tvö þúsund með
okkur á hverju sumri. Það eru
tuttugu þúsund á tíu árum. Og
þegar ég er i vinnu er ég uppi í
brú. Við erum ekki nema tveir,
sem getum tekið þær vaktir, svo
að það er tólf tima vakt fyrir
hvorn.
A: En þetta ætti nú að hafa
verið dálitið sérstæð og eftir-
minnileg ferð vegna bilunar-
innar.
V: Eg hef brúarvakt tólf tíma
sólarhrings. Og auk þess var kon-
an mín með i þessari ferð.
A: Hún er ekki á farþega-
skránni.
V: Nei, því skyldi hún vera það.
Yfirmenn hafa leyfi til að taka
ættingja með i ferðirnar.
A: Þær upplýsingar, sem hljóða
upp á, að áttatíu og sex manns
hafi verið um borð í skipinu í
þessari ferð, eru sem sagt ekki
réttar. Með þilfarsfarþegum og
ættingjum skipshafnar gætu vel
hafa verið hundrað manns um
borð, er það ekki rétt til getið?
V: Jú.
A: Jæja, maðurinn á þessum
myndum, hvenær haldið þér að
hann hafi farið i land?
V: Þar sem ég er ekki einu sinni
viss um, að ég hafi séð hann, veit
ég ekki hvernig ég ætti að geta
sagt um, hvenær hann fór i land.
Sumir farþeganna, sem þurftu að
halda áfram til að ná lestum eða
flugvélum, fóru í land um nóttina
þegar við komum til Lilla Bomm-
en. Aðrir sváfu út og fóru ekki
fyrr en komið var fram undir
hádegi.
A: Hvenær kom kona yðar um
borð?
V: Hér i Motala. Við eigum hér
heima, eins og þér vitið.
A: I Motala. Um hánótt?
V: Nei, á fyrri leiðinni til Stokk-
hólms.
A: Hvernig er yður innan-
brjósts, þegar yður verður hugsað
til þess, sem gerðist í þessari
ferð?
V: Eg held ekki það hafi gerzt
eins og þér haldið.
A: Hvers vegria ekki?
V: Það hlyti einhver að hafa
tekið eftir því. Þér getið rétt
ímyndað yður það. Næstum
hundrað manns um borð og þetta
á að gerast inni í klefa, sem er
varla stærri en músarhola.
Martin Beck hélt áfram að
blaða í pappírum sínum og meðal
annars tók hann fram lista yfir
starfsfólk á Díönu síðustu fimm
árin. Hann hvarflaði augum yfir
listann, tók fram blýant og merkti
við eitt af þessum nöfnum. Þar
stóð:
Göta Isaksson, þjónustustúlka,
Polhelmsgatan 7, Stokkholmi,
Starfar á S . . i gistihúsinu frá og
með 15. september 1964. Á
„Diönu" 1959—61, „Juno“ 1962,
„Diönu“ 1963 og „Juno“ 1964.
Það var ekkert merkt við þetta
nafn að öðru leyti og hann álykt-
aði því sem svo, að hvorki Kol-
FRAMHALDSSAGA EFTIR
MAJ SJÖWALL OG
PER WAHLOÖ
JÓHANNA KRISTJÓNSDÓTTIR
ÞÝDDI
berg né Melander hefðu yfirheyrt
hana.
Hann fékk engan leigubil og
varð að taka lestina. Móttöku-
stjórinn á S . . . gistihúsinu var
úrillur og önnum kafinn, en hann
vísaði honum þó til sætis við eitt
af borðum þeim, sem Göta sá um.
Martin fékk matseðilinn og síðan
fór hann að svipast um.
Næstum öll borð voru setin, en
hann veitti því athygli, að konur
voru fámennar i þessum ’hópi.
Við mörg borðanna sátu karl-
menn einir sér, flestir komnir
yfir miðjan aldur. Hann þóttist
vita, að langflestir væru fastagest-
ir.
Martin fylgdist með þjónustu-
stúlkunum, sem voru á þönum
fram og aftur og velti fyrir sér
hver myndi vera Göta. Það liðu
næstum því tuttugu mínútur, áð-
ur en hann komst að þvi.
Hún hafði kringluleitt, viðfelld-
ið andlit.ekki var hún sérstaklega
vel tennt og hárið var stutt og
úfið.
Hann pantaði samloku með
buffi og Amstelbjór og hann borð-
aði hægt og rólega. Þegar hann
hafði borðað og drukkið fjóra
bolla af kaffi höfðu flestir af gest-
um Götu lokið snæðingi og voru
farnir og hún kom að borðinu til
hans.
Hann sagði henni, hvers vegna
hann væri kominn og sýndi henni
myndir af manninum með der-
húfuna. Hún horfði á hann og
sagði að bragði:
— Já, ég kannast vel við hann.
Ég veit ekki hver hann er, en
hann hefur oft verið með bát-
unum. Bæði „Juno“ og „Díönu",
held ég áreiðanlega.
Martin Beck rak myndina alveg
upp að nefinu á hénni.
— Eruð þér alveg vissar? sagði
hann. — Myndin er ekki sérlega
skýr. Gæti ekki verið að þér fær-
uð mannavillt.
— Nei, ég er alveg viss. Þó ekki
væri annað, þá man ég, að hann
VELVAKAIVIDI
Velvakandi svarar i sima 10-100
kl. 1 0 30 — 11 30, frá mánudegi
til föstudags.
% Vill hafa Lands-
horn á öðrum degi
Guðjón Kristinsson skrifar og
leggur til, að fréttaskýringaþætt-
inum Landshorni verði sjónvarp-
að á einhverjum öðrum degi vik-
unnar en föstudegi. Guðjón telur,
að margir missi af þættinum, m.a.
vegna þess, að á föstudagskvöld-
um eru sumar búðir opnar til kl.
22.
Hann telur, að flestir vilji fylgj-
ast sem bezt með stórmálum inn-
anlands og því eigi sjónvarpið að
taka þessi tilmæli til athugunar.
% Afgreiðslutímar
sölubúða
Þetta minnir Velvakanda á ann-
að, þ.e. hina margbreytilegu af-
greiðslutíma sölubúða hér í borg.
Af einhverjum ástæðum hafa
kaupmenn, verzlunarfólk og neyt-
endúr ómögulega getað komið sér
saman um þennan tíma, og afleið-
ingin er svo óskiljanleg ringul-
reið, öllum til ama og óþæginda.
Sem dæmi má nefna það, að
sumar búðir eru lokaðar á mánu-
dagsmorgnum, en aðrar ekki. Ein-
hvern tíma var gert ráð fyrir því,
að kaupmenn gætu haft opið til
kl. 22 tvisvar í viku, þ.e.a.s, á
þriðjudögum og föstudögum.
Reyndin hefur orðið sú, að ein-
staka búðir hafa haft þennan hátt
á, en enginn veit, hvaða búðir
þetta eru, nema hann hafi fyrir
því að kynna sér það i einstökum
tilvikum.
I seinni tíð hefur það sifellt
færzt í vöxt, að vinnandi lýður hér
eigi frí á laugardögum og sunnu-
dögum, en enn sem komið er hef-
ur afgreiðslufólk í verzlunum
ekki fengið þessu framgengt.
Þegar minnzt hefur verið á
þann möguleika, að þessi stétt
eigi fri á laugardögum eins og
langflestar stéttir hefur jafnan
verið rekið upp ramakvein mikið
í ýmsum áttum, og þá ekki sízt hjá
sumum neytendum.
En er þessi hugmynd raunveru-
lega svo fjarstæðukennd, eða
jafnvel „tilræði við hagsmuni
hins almenna neytanda", eins og
það hefur verið fjálglega orðar?
Mætti til dæmis ekki hugsa sér, að
verzlanir yrðu opnar frá kl. 9 til 6
frá mánudegi til föstudags, að
fimmtudeginum undanskiidum.
Þá væri hugsanlegt að opna búð-
irnar kl. 1 og hafa þær opnar til
kl. 9 eða 10.
Áreiðanlega yrðu margir
fegnir því að geta verzlað eitt
ákveðið kvöld i viku, og þvi er
fimmtudagskvöldið nefnt hér, að
nú til dags byrjar helgin eiginlega
á föstudagskvöldi, a.m.k. hjá flest-
um stéttum.
% Lokað á laugar-
dögum á Akranesi
Við fréttum, að á Akranesi væri
sá hátturinn hafður á, að þar
væru verzlanir lokaðar á laugar-
dögum, og þess vegna höfðum við
samband við Einarsbúð. Fyrst
varð þar fyrir svörum afgreiðslu-
stúlka, og ságðist hún vera mjög
ánægð með þessa tilhögun á
Akranesi, og vissi hún.ekki annað
en viðskiptavinir væru einnig
þeirrar skoðunar.
Þá fengum við samband við
kaupmanninn, og sagði hann, að
þetta hefði verið tekið upp fyrir
rúmum tveimur árum og hefði
gefið góða raun. Allar matvöru-
verzlanirnar hefðu samræmdan
afgreiðslutíma og lokað á laugar-
dögum, en einstaka sérverzlun
hefði opið á öðrum tímum.
Við ræddum næst við Kristján
Sveinsson í verzluninni Öðni. Þar
er verzlað með leikföng og bús-
áhöld, auk þess sem þar er happ-
drættisumboð DAS, en Öðinn er
ein fjögurra verzlana, sem hafa
opið á laugardögum. Kristján
sagðist ekki verða var við það, að
fólk verzlaði meira þar á laugar-
dögum en aðra daga, en það kæmi
sér betur að hafa opið á laugar-
dögum vegna happdrættisins.
Kristján var á þeirri skoðun, að
neytendur á Akranesi hefðu van-
izt breytingunni og væru nú al-
mennt ánægðir með afgreiðslu-
tima sölubúðanna.
0 Hvað segir
neytandinn?
Þá lá næst fyrir að leita álits
neytendanna. Af handahófi völd-
um við fjögur símanúmer, og þar
kom fram eftirfarandi:
Ölína Jónsdóttir sagðist vera
mjög ánægð með núverandi af-
greiðslutima verzlananna. Hún
sagðist vera fegin þvi að komast
ekki í verzlanir á laugardögum,
vegna þess að þá yrði helgin
drýgri og helgarfriið byrjaði fyrr.
Hún sagðist hafa góða aðstöðu til
að geyma þær matvörur, sem
keyptar væru fyrir helgar, en þó
gæti verið nokkrum erfiðleikum
bundið að kaupa mikla mjólk til
nokkurra daga í einu eins og
nauðsynlegt væri fyrir barn-
mörg heimili, sérstaklega þar sem
mjólkurbúðir væru ekki opnaðar
fyrr en kl. 10 á mánudagsmorgn-
um.
Gróa Gunnarsdóttir sagði, að
sér líkaði núverandi afgreiðslu-
tími verzlananna ágætlega, — nú
væru góðar geymslur á flestum
heimilum, þannig að engin vand-
kvæði væru á því að gera innkaup
til nokkurra daga í einu.
Næst var rætt við Bjarna Guð-
mundsson. Hann sagði, að sér
heyrðist yfirleitt á fólki, það hefði
ekkert við laugardagslokunina að
athuga nema síður væri. Hann
sagðist búast við því, að húsmæð-
urnar væru dómbærari á þetta, en
sagðist jafnframt oft gera inn-
kaup fyrir heimili sitt, og gerði
hann þá helgarinnkaupin á föstu-
dögum.
Að siðustu höfðum við tal af
Halldóri Sigurjónssyni, sagðist
hann kunna ágætlega við þennan
afgreiðslutíma verzlananna.
Þessar símhringingar okkar eru
að sjálfsögðu engin sönnun þess,
að þetta sé almenn skoðun neyt-
enda á Akranesi, en óneitanlega
má taka nokkurt mark á þessu.
Þarna höfum við rætt við sjö
aðila, sem allir eiga einhvern hlut
að máli, og í ljós kemur, að þeir
eru allir á sama máli.
Það væri ánægjulegt ef ein-
hverjir létu i sér heyra varðandi
málið, en vitað er, að afgreiðslu-
fólk alls staðar á landinu sækir
það fast að eiga frí á laugardög-
um.
0 Endurtekning
óskast
María Markan hafði samband
við Velvakanda, og bað hann um
að koma þeirri ósk sinni á fram-
færi, að endurtekinn yrði þáttur
Elinar Pálmadóttur, „Það eru
komnir gestir", sem sjónvarpað
var sl. sunnudag. María sagðist
hafa haft sérstaka ánægju af að
hlusta á samræður Elinar og Sig-
urðar Karlssonar, og nú hefði hún
orðið vör við, að margir, sem
misst hefðu af þættinum, óskuðu
eftir, að hann yrði endurtekinn
og er þvi hér með komið á fram
færi.
— Vinnubúðir
Framhald af bls. 16
rifna og skituga poka, sem þeir
fylltu með hálmi. Við komu
fanga var honum úthlutað
gömlu teppi og tveim koddum,
sem hann varð að notast við
allan þann tfma, sem hann
dvaldist í búðunum. Koddana
og teppin varð hver og einn að
þvo sjálfur, mánaðarskammtur-
inn af sápu var átta únsur á
mánuði og tannbursta og
greiður varð að kaupa i fangels-
isverzluninni.
„í hverjum svefnskála var
arinn og til að hita upp, fengu
fangarnir 22 pund af kolum og
2 pund af eldiviði á dag.“
Hreinlætisaðstæður voru nær
engar, til dæmis höfðum við
sjaldan vatn til þess að þvo
okkur uppúr eftir að vinnu
lauk á daginn. Á morgnana
hafði enginn tíma til að þvo sér.
Fyrir hverja 120 fanga var einn
vaskur, sem sex eða sjö manns
gátu staðið við í einu. Við feng-
um að fara í bað einu sinni á
hverjum tiu dögum, hálftíma i
senn. Vatn til fataþvotta
fengum við einu sinni á hverj-
um tíu dögum. Mikið var um
lús og þann tíma, sem ég dvald-
ist i fangabúðunum sýktust
margir af blóðkreppusótt.
Fangarnir máttu taka á móti
ótakmörkuðum fjölda bréfa, en
mörg þeirra, sem mér voru
send, komu aldrei fram. Pakka
máttum við fá einu sinni á
hverjum þrem mánuðum, en
ekki máttu þeir vera þyngri en
ellefu pund. Á fjögurra mánaða
fresti máttum við fá heimsókn
vina eða ættingja, og máttu þeir
dvelja hjá okkur í fjórar
klukkustundir. Makar máttu
hins vegar aðeins koma í heim-
sókn á sex mánaða fresti, en
fengu þá að dveljast hjá okkur í
allt að þrjá mánuði."
Peter Reddaway, brezki sér-
fræðingurinn um sovézk
fangelsismál, segir, að þegar
makar komi í heimsókn í fang-
elsin, leyfi yfirvöld fúslega
kynferðislegt samræði, en hins
vegar noti þau sviptingu slíkra
leyfa gjarnan í refsingarskyni.
Raiza Palatinik sagðist hafa
unnið átta stundir á dag í fata-
verksmiðju fangabúðanna. Það
sem eftir lifði sólarhringsins
gat hún notað til svefns,
lesturs, skrifta, eða þá til þess
að rölta um. Fangarnir voru
Iokaðir inni í tuttugu og þrjá
tíma á sólarhring, en fengu að
fara út undir bert loft eina
klukkustund.
Ýmislegt var gert til skemmt-
unar, spilað og teflt, bókasafn
var í fangabúðunum og hafði
það fram að bjóða sovézkar
bækur og dagblöð. Ekki fengu
fangarnir að hafa útvörp eða
sjónvörp, en hátalari var á
staðnum og um hann útvarpað
fyrstu dagskrá Moskvuútvarps-
ins. Fangar héldu stundum tón-
leika og kvikmyndasýning var á
hverjum sunnudegi. Á sunnu-
dögum voru haldnir pólitískir
fyrirlestrar, en ekki kvaðst
Raiza hafa veitt þeim mikla at-
hygli.
í vinnulaun fékk Raiza
greiddar 60 til 65 rúblur á mán-
uði, það er jafnvirði u.þ.b. 700
króna. Helmingurinn af kaup-
inu rann til viðhalds vinnubúð-
anna og á hverjum mánuði varð
hún að greiða 15 rúblur í fæðis-
kostnað. Ef fangi áfrýjaði máli
sinu, varð hann að greiða allan
kostnað sjálfur, en það, sem
eftir var af kaupinu, þegar
fastir liðir höfðu verið greiddir,
rann til verzlunarinnar, i auka-
matarskammta. Þegár Raiza
var látin laus, átti hún inni 108
rúblur og fékk hún þær
greiddar skilvíslega.
Raiza var í fangelsi nr.
308/34 í borginni Dneprodz-
erzhinsk í Ukraínu. Reynsla
hennar af fangelsisvistinni er
mun betri en margra þeirra,
sem sendir eru til fangabúða í
Mordvinianhéraði i rússneska
lýðveldinu, en þangað fer enn
sem komið er meirihluti póli-
tískra fanga. Þetta er þó
nokkuð að breytast, þar sem æ
fleiri pólitiskir fangar eru nú
sendir til Permhéraðsins í Ural-
fjöllum.