Morgunblaðið - 21.09.1974, Page 12

Morgunblaðið - 21.09.1974, Page 12
X 2 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. SEPTEMBER 1974 fHiKgtitiHb&tfr Utgefandi Framkvæmdastjóri Ritstjórar Ritstjórnarfulltrúi Fréttastjóri Auglýsingastjóri Ritstjórn og afgreiðsla Auglýsingar hf. Árvakur, Reykjavík. Haraldur Sveinsson. Matthías Johannessen, Eyjólfur Konráð Jónsson, Styrmir Gunnarsson. Þorbjörn Guðmundsson. Björn Jóhannsson. Árni Garðar Kristinsson. Aðalstræti 6, sími 10 1 00. Aðalstræti 6, sími 22 4 80. Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuði innanlands. í lausasolu 35,00 kr eintakið. Samkvæmt skýrslu Efna- hags- og framfara- stofnunar Evrópu, OECD, áttu íslendingar Evrópu- met í verðbólguvexti síðasta ár vinstri stjórnar- innar, 44%. Er það marg- föld verðbólguaukning miðað við nágrannalönd. En það sorglega er, að hluti verðbólguvandans kemur ekki fram í þessum engu að síður óhagstæða saman- burði. Hann var einfald- lega falinn, svo sem hér verður nánar gert grein fyrir, til að leyna þjóðina stærð vandans, a.m.k. fram yfir alþingiskosningar. Á sama hátt var bankakerf- inu gert að halda gangandi atvinnurekstri, sem rekstr- argrundvöllur var ekki lengur til fyrir, fram yfir kosningar, sem síóan kall- aði á þær efnahagsráðstaf- anir, sem núverandi ríkis- stjórn er að framkvæma, til að rétta hlut atvinnu- veganna. Þannig mynd- aðist m.a. sú mikla skulda- söfnun, sem viðskipta- bankarnir eru í við Seðla- bankann. Verðbólguvöxturinn var falinn með ýmsum hætti. Hér verður aðeins bent á tvö augljós dæmi því til sönnunar. Ýmsum þjón- ustustofnunum, m.a. í eigu ríkis og sveitarfélaga, var meinað að selja þjón- ustu sína á kostnaðarverði, sem að sjálfsögðu þýddi stórkostlega skuldasöfnun þeirra. í því sambandi má nefna rafmagnsveitur, hitaveitur, rekstur al- menningsvagna og yfirleitt flestar stofnanir sveitar- félaga. Auðvitað kom að skuldadögum, að því að almenningur borgaði brús- ann. En vinstri stjórnar flokkarnir gátu veifað rangri mynd framan í kjós- endur sína í kosninga- baráttunni. Önnur hlið á þessu máli var hin stórfellda niður- greiðsla á landbúnaðaraf- urðum, sem vinstri stjórn- inni láðist að tryggja fjár- magn til að standa undir. Hún tryggði almenningi í orði hagstætt verð þessara nauðsynjavara, en auðvit- að kom að skuldadögum, að því að fólkið þurfti á borði að greiða raunvirði þessara afurða. En vandanum var frestað fram yfir kosning- ar og nýrri ríkisstjórn geymt að afla fjár til að borga kosningavíxilinn. En fólk er reynslunni ríkara. Það þekkir nú í raun afleiðingar af efna- hagsstefnu vinstri stjórn- arinnar. Þær hrannast nú upp við dyr fólks, skerð- andi hag og afkomu hverr- ar einustu fjölskyldu í landinu. Þannig er sá arf- ur, sem vinstri stjórnin lætur eftir sig, víti til varn- Flest bendir nú til þess að þær viðræður, sem átt hafa sér stað und- anfarið, milli ríkisstjórn- arinnar og launþegasam- takanna, um hliðar- ráðstafanir með efna- hagsaðgerðum, beri já- kvæðan ávöxt. Þessar hlið- arráðstafanir virðast hafa tvíþættan tilgang. í fyrsta lagi að tryggja hag hinna verst settu í þjóðfélaginu en jafnframt að minnka það launamisrétti, sem m.a. varð afleiðing síðustu heildarsamninga á vinnu- markaðinum. Þessar hliðarráðstafanir munu koma fram í sérstök- um láglaunabótum, hlið- stæðum hækkunum á bóta- greiðslum til aldraðra og öryrkja, áframhaldandi niðurgreiðslum á lífsnauð- synjum að einhverju marki og ef til vill á fleiri vegu. Megintilgangurinn er, að þær efnahagsráðstafanir, sem nauðsynlegar eru til að tryggja rekstur atvinnu- veganna, og þar með at- vinnu- og afkomuöryggi alls almennings, verði framkvæmdar með þeim hætti, að þær komi sem minnst við hag og afkomu þeirra, sem sízt mega við skertum hlut. aðar, sem nauðsynlegt er, að landsfólkið dragi réttar ályktanir af. Öll þjóðin gerir sér ljósa grein fyrir þeim vanda, sem við er að etja og vonar heilshugar, að þann veg takist að halda á málum, að vinnufriður ríki og aðgerð- irnar beri tilætlaðan ár- angur, öllum til hags og heilla. Það er því sérstakt fagnaðarefni að umræddar viðræður við verkalýðs- hreyfinguna benda til sátta og samstarfs, þó of snemmt sé að setja fram nokkrar beinar fullyrðingar. Ljóst er þó að einn aðili, Alþýðubandalagið, gerir allt, sem það getur til að spilla samkomulagi, til að egna til ófriðar, bæði á vinnumarkaði og innan verkalýðshreyfingarinnar. Viðleitni þess gengur jafn- vel svo langt, að ráðizt er með hótunum að forseta og stjórn ASÍ f leiðara Þjóð- viljans. Þannig tekur Alþýðu- bandalagið beina afstöðu gegn þeirri viðleitni að tryggja rekstur atvinnu- veganna og bægja frá vofu atvinnuleysis. Þannig tek- ur Alþýðubandalagið beina afstöðu gegn því, sem er brýnasta hagsmunamál alls vinnandi fólks bæði í bráð og lengd. Vinstri stjórnar ávöxtur V argar í véum Nútímatónlist Efnisskrá. Johan Kvandal: Tre Slattefantasi- er Q Finn Mortensen: Fantasi og Fuge opus 13 [] Eric Gergman: Aspekter I tre satser Q] Jan Mae- gaard: 5 Pezzi Q Poul Rovsing Ol- sen: Sonate []] Sven-Eric Johanson: Sonate nr. 2 Q Göte Carlid: Mono- loger ■ tre satser [_] Ingvar Lidholm: Klaverstykke 1949 []] Antonio Bi- balo: Sonate 1974 Sú þróun í tónsmíði, sem tekið var að byrdda á í upphafi 20 aldarinnar í Evrópu og náði fræðilegri og listrænni festu i verkum Schönbergs, Strawinsk- ys og fleiri tónskálda, varð vegna póli- tískra sviptinga og styrjaldar að mestu útlæg úr álfunni á árunum 1925 — 1945. Rótgróin fyrirstríðs borgarastétt leit á þessa nýsköpun sem hættulega byltingu, sprottna upp úr fyrirlitningu á sigildum lögmálum, en aftur á móti töldu einræðisstjórnir slíka þróun hug- mynda vera dæmi um borgaralega úr- kynjun. Þannig urðu nýjar hugmyndir i listsköpun án friðlands og afrakstur þeirra listrænn lausaleikskrói, sem íhaldssamir listaskólar og menningar- stofnanir vildu ekki gangast við Á meðan Evrópa var vigvöllur og þjóðernisrembingur og hatur skiptu henni i stríðandi fylkingar, þróaðist alþjóðahyggja í marglitu mannlifi Bandarikjanna. Sú alþjóðlega list, sem á þessum tima þróaðist í Bandaríkjun- um, var að miklu ieyti list evrópskra útlaga, sem varð Evrópu eftirstríðsár- anna fyrirmynd nýrrar alþjóðlegrar list- ar. Hefðbundnar reglur um formgerð tónverka voru lagðar niður, samröðun tóna fylgdi ekki lengur eldri hugmynd- um um laglinu, og þrihljómurinn féll Tónllst eftir JÓN ÁSGEIRSSON sem grunngerð samhljómunar. Smátt Og smátt öðluðust þessar nýju hug- myndir viðurkenningu menningar- stofnana og eru nú, ef svo má að orði komast orðnar ..akademiskar", enda gætir áhrifa þeirra í nálega allri tónlist, meira að segja í alþýðu- og popptón- list. Á tónleikum Kjell Bækkelund s.l. laugardag gat að heyra verk nokkurra þeirra norrænu tónskálda, sem lagt hafa sitt af mörkum til þróunar i nýrri listsköpun. í heild sinni voru viðfangs- efnin nokkuð einlit og allt að þvi hefð- bundin. Fantasía og fuga, opus 13 eftir Finn Motensen, er dæmi.um 12 tóna raðtækni þá, sem Arnold Schön- berg setti fram um aldamótin síðustu. Verkið er allt að þvi rómantískt og i Ijósi nýrra hugmynda mjög hefðbund- ið. Síðasta verkið á efnisskránni var Sónata 1974 eftir Bibalo, stórkostlegt og áhrifamikið verk, sem gerir miklar kröfur til flytjandans. Það er ekki of- sagt, að Kjell Bækkelund sé snjall pianisti. Hann er án efa í hópi beztu píanista heims á sviði nútimatónlistar og ræður yfir ótrúlegri tækni, sem virðist vera honum tiltæk án allrar áreynslu. Um leið og ég þakka Kjell Bække- lund fyrir frábæran leik, get ég ekki stillt mig um að bera þessa tónleika saman við nýafstaðna listaviðburði austur I Moskvu. Tónleikar Kjell Bækkelund og nýskipan á starfsháttum hreinsunardeildar Moskvuborgar er táknræn fyrir þróun hugmynda í list- sköpun. Það er ekki aðeins, að reynt sé að binda hendur róttækra listamanna, heldur er einnig þrengt um valkosti þeirra, sem íhaldssamir eru og hlýðnir eru kerfinu. Sá sem ofsóttur, hefur eld I hjarta og temur sér vængjatak arnar- ins, en hinn, sem þiggur vernd ofríkis- ins þarf að fela eld sinn og fara með löndum. Þannig brenna ofríkismenn- irnir akur sinn og uppskera þeirra er sviðalykt og fyrirlitning ÞANNIG LEYSTU ÍBÚAR JASPER SORPEYÐINGAR- VANDAMÁLIÐ eftir ANDREW H. MALCOLM „Við verðum víst að viðurkenna það,“ sagði fyrrverandi borgar- stjAri í borginni Jasper f Indiana- fylki í Bandarfkjunum, „það finnast flugur f Jasper." Það var t.d. tilkynnt, að fiuga hefði sést í herbergi nr. 252 f Holiday hótelinu, og Melwin Bau- er sagðist hafa séð aðra hjá ráð- húsinu. En yfirleitt hafa flugur ekki sést í Jasper f sumar. Ástæðan er einföld: það er ekkert eftir æti- legt handa flugunum. Fyrir 24 árum gerðist Jasper, fyrsta borg- in í Suðvestur-Indiana — og reyndar fyrsta borg heims — til að banna sorp. Hreinlætisaðgerðum þessum var komið á með regiugerð borgaryfirvalda, en þar er fyrir- skipað, að komið sé upp Iftilli sorpeyðingarvél f hverju húsi f Jasper. Tilhögun þessi á rót sfna að rekja til þurrkatfma á árunum milli 1940 og 1950, þegar fbúar nokkurra borga á bökkum Potokaárinnar uppgötvuðu, að eftir árfarveginum rann aðaliega úrgangur frá Jasper. Ríkisstjór- inn skipaði yfirvöldum f Jasper að koma upp sorpeyðingarstöð. Fram til þessa höfðu borgar- yfirvöld I Jasper um áratuga skeið borgað bændum þar í nágrenninu fyrir að hirða sorp bæjarins og gefa það svfnum sín- um. Um sama leyti og bygginga- framkvæmdir hófust við sorpeyð- ingarstöðina, kom upp kóleru- faraldur meðal svínanna. Veikin átti upptök sfn í sorpinu frá Jasp- er. Bændurnir kröfðust þess- vegna meira fjár og skaðabóta fyrir svfnin. Um þessar mundir hafði Herbert E. Thyen nýlega verið kosinn borgarstjóri f Jasper. Og hann lagðist undir feld og hugsaði málið. „Eg hef alltaf talið sjálfan mig hugvitsmann," sagði hann, „og allir vita, að neyðin kennir naktri konu að spinna." Og hann sló svo sannarlega tvær flugur f einu höggi. Eftir mikið erfiði, umhugsun, baráttu og fortölur, tókst Thyen að telja fbúa Jasper á að annast sorp- eyðinguna sjálfir. Þetta fyrir- komulag sparaði skattgreiðend- um peninga, jók á hreinlæti og leysti einnig það vandamál, er að bændunum laut. Þetta leiddi einnig af sér blömaskeið þeirra sölumanna, sem seldu sorpeyðingarvélarnar. Fulltrúar 13 framleiðslufyrir- tækja settust að f þessari gömlu, þýzku borg f Suðvestur-Indiana Sorpeyðingarvélunum var komið fyrir undir niðurföllum eldhús- íyVlu ílorkShncs anna, og 1. ágúst 1950, — dagur, sem íbúarnir hafa löngu gleymt — hurfu sorpbílarnir af sjónar- sviðinu. Sorpmennirnir, sem nú rfsa ekki lengur undir þvf nafni, hringsóla enn um hverfi Jasper, sem telur 11.047 fbúa, vikulega. En þeir tfna aðcins upp ýmislegt rusl, svo sem tómar flöskur, bréfa- rusl o.þ.h. Ef einhver reynir að brjóta reglurnar, fær hann aðvörunar- miða frá borgaryfirvöldum með ábendingum um að reyna slíkt ekki aftur. Með árunum hafa nærri 60 bæjarfélög, t.d. Placenta f Kali- fornfu og Mt. Dora í Florida, fylgt fordæmi yfirvalda í Jasper, og sums staðar var sorpeyðingarher- ferðinni fylgt eftir með skrúð- göngum og dreifingu áróðurs- bæklinga úr flugvélum, þar sem viðkomandi borgarbúar voru hvattir til aukins hreinlætis. Sorpeyðingarkerfið hefur áunnið sér almennar vinsældir. Enda sagði einn af framleiðendum slfkra sorpeyðingarvéla: „Það er unaðsleg tilfinning að geta kvatt sorpið hinzta sinni.“ (Þýð.: K.A.)

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.