Morgunblaðið - 26.10.1974, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. OKTÓBER 1974
17
Ekaterina Furtseva látin
FAIR forystumenn Sovétrfkjanna hafa notið jafn mikilla vinsælda
á Vesturlöndum og Ekaterina Furtseva, menntamálaráðherra
landsins, sem lézt að heimili sfnu f gærmorgun, 63 ára að aldri.
Jafnvel þeir, sem megnustu andúð höfðu á stefnu Sovétstjórnarinn-
ar og sovézka kommúnistaflokksins f menningarmálum, höfðu
ánægju af þvf að hitta þessa f jörlegu og skarpgreindu konu — og til
þess gáfust mörg tækifæri, þvf að hún ferðaðist vfða um heim og
hafði meira samband við vestræna fréttamenn f Moskvu en nokkur
annar sovézkur ráðherra. Hafði hún sýnilega ánægju af léttum og
gamansömum orðaskiptum við þá, en gat verið hörð f horn að taka
og snubbótt f svörum, þegar hún þurfti að svara gagnrýni á gerðir
og stefnu stjórnarinnar. Svaraði hún gjarnan ásakandi spurningum
þeirra varðandi einhver atvik á sviði menningarmála með þvf að
þylja úr stefnuskrá flokksins á þeim efnum. Um nútfmalist sagði
hún m.a. „Við trúum ekki á listina, listarinnar vegna. Við trúum á
list, sem þjónar þjóðinní og endurspeglar anda hennar, — og við
munum halda þeirri stefnu." Setning, sem gat átt við, hvenær sem
var.
Furtseva gagnrýndi Nóbels-
verðlaunahöfundinn, Alexand-
er Solzhenitsyn, harðlega eftir
að flokkurinn hafði tekið af-
stöðu gegn honum, sagði m.a. í
maí 1972, að hann væri rit-
höfundur, sem hefði „fyrir
löngu farið yfir landamæri bók-
menntanna og gerzt and-
stæðingur hins sovézka sam-
félagsskipulags".
Ekaterina Furtseva kom í
opinbera heimsókn til Islands i
júnímánuði 1961. Dvaldist hún
hér vikutíma ásamt dóttur
sinni, Svetlönu, og var vel tekið
— svo er m.a. að sjá af samtali,
sem blaðamaður Morgunblaðs-
ins átti við hana þá, er hún
sagði að fsland væri allt öðru
vfsi og miklu betra land en hún
hefði haldið: „Eg hef heyrt og
lesið margt um land og þjóð. Ég
er yfir mig hrifin af þeirri kurt-
eisi, sem ég hef mætt hér og lít
á viðtökurnar sem vináttubragð
við Sovétrikin. Ég mun sjá svo
um, að Sovétþjóðirnar frétti af
þessum glæsilegu móttökum og
þeirri kurteisi, sem mér hefur
verið sýnd, m.a. í blöðum... Ég
er sérstaklega hrifin af fólkinu
á Islandi, það leggur hart að sér
og er hugrakkt. Ég heimsótti
Reykjalund I gær og þar sá ég
fólk, sem hefur ekki enn náð
fullum bata, en gengur að störf-
um sínum eins og ekkert sé.
Það hreif mig.“
t sama samtali sagði hún um
„Dr Zhivago" bók annars
sovézks Nóbelshöfundur í ónáð,
Boris Pasternaks, (sem þá var
komin út á Vesturlöndum, m.a.
í íslenzkri þýðingu) að það væri
„slæm bók og heldur illa skrif-
uð.“ Dr. Zhivago væri bók
„gamals, veiks manns, sem er
óánægður með allt og alla",
sagði hún og kvaðst hafa orðið
undrandi að rekast á hana í
bókasafni Hafnarfjarðar innan
um bækur eftir Gorki,
Dostojevski, Tolstoj og Chekov.
Þó sagði hún, að Pasternak
væri „miklu betra ljóðskáld en
prósaskáld".
Ekki er til þess vitað, að
Furtseva hafi átt við heilsuleysi
að stríða, er hún lézt. Siðast
tveimur dögum fyrir andlátið
kom hún fram I sjónvarpi og
virtist þá hress og kát, svo sem
hún átti vanda til, enda þótt
vinsældir hennar hefðu tals-
vert dvínað heima fyrir eftir að
upp komst, að hún hafði mis-
notað aðstöðu sína og embætti
til að koma sér upp íburðar-
miklu sumarhúsi, sem sagt var
hafa kostað sem svarar um 20
milljónum ísl. króna.
Furtsevu má skipa á bekk
með lífseigustu stjórnmála-
mönnum Sovétríkjanna, mönn-
um á borð við Gromyko og
Mikoyan á sfnum tíma, sem
sagður var hafa niu líf eins og
kötturinn.
Hún fæddist árið 1910 í smá-
bæ fyrir utan Moskvu, dóttir
verkamanns í vef jariðnaðinum,
Mynd þessi var tekin f júnf 1961, þegar Ekaterina Furtseva, menningarmálarððherra Sovétrfkjanna,
var f opinberri heimsókn á tslandi, en þá ræddi hún meðal annars við Ólaf Thors, þáverandi
f orsætisráðherra.
og gerðist félagi i kommúnista-
flokknum tvitug að aldri. Hún
stundaði nám f tækniháskólan-
um f Moskvu og skóla flokksins
og að lokum prófum hófst klif-
ur hennar upp eftir metorða-
stiganum þar. Þegar Stalin lézt
var hún á leið inn í miðstjórn
flokksins og eftir fráfall hans
jókst vegur hennar mjög.
Nikita Krúsjeff var henni
hlynntur og studdi hana með
ráðum og dáð. Hún varð for-
maður flokksdeildarinnar f
Moskvu, en þá stöðu hafði
Krúsjeff sjálfur notað sem
stökkbretti til valda árið 1954.
Árið 1957 varð hún fullgildur
aðili að framkvæmdastjórn
flokksins, fyrsta konan, sem
komst í þann innsta hring. Hún
mun hafa átt talsverðan þátt f
því, að aðför Molotovs og
bandamanna hans gegn
Krúsjeff árið 1957, mistókst.
Þeir hugðust nota sér fjarveru
hans meðan hann var f heim-
sókn f Finnlandi, til að velta
honum úr sessi, en þá hlutaðist
Furtseva til um, að Zukov, þá-
verandi yfirhershöfðingi Sovét-
ríkjanna, sendi herflugvélar til
að smala saman flokksráðs-
mönnum vfðsvegar að og sá
liðssafnaður bjargaði Krúsjeff
frá falli.
Árið 1960 skipaði Krúsjeff
Furtsevu f embætti menningar-
málaráðherra og því hélt hún
eftir að hann hrökklaðist frá
völdum fjórum árum síðar enda
þótt stefna flokksins í
menningarmálum harðnaði
verulega eftir það.
Sem menningarmálaráðherra
hafði hún geysivftt starfsvið og
umfangsmikið. Leikhúsmál öll
og ballett, kvikmyndir og allar
listir aðrar heyrðu undir hana,
svo og bókasöfn landsins,
klúbbar hverskonar og
menningarstofnanir, sem mikið
er af í Sovétríkjunum. Hún var
þrisvar sæmd Leninorðunni,
æðsta heiðursmerki Sovét-
ríkjana.
Eftir að uppvíst varð um
bruðl Furtsevu f sumarhúsinu
alræmda snemma á þessu ári,
mætti hún nokkrum andbyr,
sem fyrr segir. Hún missti sæti
sitt í Æðsta ráðinu en hélt ráð-
herraembættinu. Opinberlega
kom hún fyrst fram eftir þetta
hneyksli í júnílok þegar Nixon,
þáverandi forseti Bandaríkj-
anna, var í heimsókn hjá
Leonid Brezhnev. Furtseva hef-
ur hins vegar ekkert látið frá
sér heyra i sambandi við utan-
hússsýningu þá á nútímamynd-
list, sem efnt var til í Moskvu í
septemberlok sl. né sýninguna
tveimur vikum áður þar sem
lögregla hrakti listamennina
burt með vatnsslöngum og
annars konar valdbeitingu.
Ekaterina Furtseva skilur
eftir sig eiginmann, Nikolai P.
Firyubin, aðstoðarutanrfkisráð-
herra og tvö börn.
Mæla með brott
rekstri S-Afríku
Sameinuðu þjóðunum,
25. október. AP — Reuter.
ÞRJtl Áfrfkurfki sem sæti eiga 1
öryggisráði Sameinuðu þjóðanna,
Kameron, Kenýa og Máretanfa.
lögðu I dag fram formlega tillögu
f ráðinu um að Suður-Afríku
verði vfsað úr Sameinuðu þjóðun-
um vegna kynþáttastefnu sinnar.
Er lagt til að öryggisráðið mæli
með brottrekstri við allsherjar-
r
Islendingaspjall
í norskri þýðingu
NÝLEGA kom út f Noregi Is-
lendingaspjall Halldórs Laxness.
Nefnist bókin í þýðingu Ivars
Éskelands Vi Islendinger. Utgef-
andi er Gyldendal.
þingið, þar eð Suður-Afrfka hafi
vanvirt mannréttindasáttmála
samtakanna. Er talið að gengið
verði til atkvæða um tillöguna
seínt f næstu viku, en stjórnmála-
skýrendur búast ekki við að hún
verði samþykkt af þjóðunum 15
sem sæti eiga f ráðinu. Jafnvel
þótt hún hlyti hinn nauðsynlega 9
atkvæða meirihluta, þá væri við-
búið að Frakkar, Bretar eða
Bandarfkin myndu beita
neitunarvaldi sfnu gegn henni.
Sendiherra Suður-Afrfku hjá
S.Þ. varaði við þvf í gær, að land
sitt yrði rekið úr samtökunum.
Hann kvað það unnt að reka
Suður-Afríku úr S.Þ. „en ekki af
þessari reikistjörnu." Hann kvað
land sitt myndu gera allt sem
hægt væri til að draga úr kyn-
jþáttamisrétti.
Nasistar handteknir í Boston
Boston 25. október — AP.
ÞRÍR ungir menn, sem kváðust
vera nasistar, voru í dag ákærðir
fyrir ólæti eftir að lögreglan hafði
staðið þá að því að dreifa flugrit-
um, þar sem hvatt er til þess, að
„hvitt vald" láti að sér kveða í
Boston, en þar hafa kynþátta-
óeirðir farið vaxandi að undan-
förnu. 1 flugritum þessum sag^fi:
„Nasistaliðsmennirnir voru s/nd-
ir til Boston eftir skipun Koehl
yfirforingja til að meta ástandirt
og veita hvftum mönnhm alla
hugsanlega aðstoð í að berjast
gegn fyrirskipuðum heiman-
akstri." I gær voru.enn óeirðir í
Boston og voru gerðar handtökur
i gagnfræðaskóla einum eftir
slagsmál hvítra og svartra ungl-
inga.
Telja sig hafa fundið 3-4
miUj. ára menjar manna
Addis Ahaha. 25. okt. Reuter.
FORNLEIFAFRÆÐINGAR og mannfræðingar, sem unnið hafa
að rannsóknum f Eþfópfu skýrðu svo frá f dag, að þeir hefðu
fundið steingerfðar leifar manna, þriggja til fjögurra milljón ára
gamlar, sent mundu kollvarpa hugmyndum um uppruna manns-
ins.
Fornleifafræðingarnir, sem eru frá Bandarikjunum og Frakk-
landi, efndu til fundar með blaðamönnum f Addis Ababa, þar sem
þeir skýrðu frá þessu og sýndu hluta úr kjálkabeini. sem þeir
kváðust hafa fundið i Afarhéraði f austurhluta Eþfópfu, í nám-
unda við ána Awash. Sögðu þeir, að fyrsta aldursákvörðun benti
'til þess að leifar þessar væru um 1.500.000 árum eldri en leifar
þær, sem mannfræðingurinn Richard Leakey fann á strönd
Rudolfsvatns í Kenya, en þær hafa til þessa verið taldar elztu
leifar mannsins. Þær leifar, sem blaðamönnunutn voru sýndar I
dag. voru af heilum efri kjálka með öllum tönnum og hálfum efri
— og hálfum neðri kjálka, einnig með tönnum.
Stjórnendur leiðangurs þessa eru dr. Karl Johanson, bandarfsk-
ur mannfræðingur, sem starfar við Case Western Reserve
háskóla og náttúrugripasafnið í Cleveland og dr. Maurice Taieb
frá vísindamiðstöðinni f París (Centre National De La
Recherche). 1 yfirlýsingu þeirra um fundinn segir m.a.. að þessar
nýfundnu steingerðu mannaleifar hljóti að leiða til endurskoðun-
ar allra fyrri kennínga um uppruna og aldur mannsins.
Steingerðar leifar manna, sem feðgarnir dr. Louis heitinn
Leakey og Richard Leakey hafa fundið i Olduvai-gili i Tanzaniu
og við strönd Rudolfsvatns f Kenya, hafa tfmasett jarðvist manna
í rúmlega tvær milljónir ára, menjar þær, sem Rudolf Leakey
f ann i Kenya, voru taldar 2.6 milljóna ára.
Visindafréttaritari Reuters bendir á, að nokkrir flokkar forn-
leifa- og mannfræðinga séu að störfum í Eþfópfu og sé meðal
þeirra mikil samkeppni. Til þessa hafa merkustu fundir verið frá
svonefndum OMO-dal, sern er talsvert suðvestur af Awashsvæð-
inu. Er þvf einsýnt, að vfsindamenn muni taka fregninni um
þennan fund í Awash með tortryggni, þar til þeir hafa séð
niðurstöðu kolefnarannsóknar og i hverju þessar leifar eru
fráburgðnar leifum tegundarinnar, australopithecus, sem líkist
öpum. Visindamenn telja almennt, að hin fyrsta manngerð
„genus homo" hafi lifað samtimis australopithecus, en „homo
sapiens" hafi komið miklu seinna fram á sjónarsviðið.
Peningagjaf-
irnar voru
endursendar
Washington 25. október. AP.
AÐ MINNSTA kosti 11 frambjóð-
endur í bandarísku þingltosning-
unum í nóvember hafa endursent
fjárframlög frá stjórnmálastofn-
un Bandariska læknasambands-
ins vegna þess, að þeir telja kjós-
endur vantreysta stjórnmála-
mönnum, sem þiggja fé af hags-
munasamtökum. Skipuleggjandi
kosningabaráttu Philips Crane,
þingmanns, sagði i dag, að eftir
Watergate-hneykslið væri litið á
fjárframlög hagsmunahópa sem
óeðlilega tilraun til að hafa áhrif
á stjórnmálamenn. Skilaði Crane
1000 dollara framlagi. Peningum
þessum er úthlutað af stjórnmála-
nefnd læknasambandsins, sem er
einn auðugasti hagsmunahópur,
sem veitir fé til stjórnmálamanna
í Bandarikjunum. Talsmaðurinn
sagði, að sambandið hefði lagt
fram fé til kosningabaráttu 220
frambjóðanda við kosningarnar í
ár, og fleiri framlög væru ráð-
gerð.