Morgunblaðið - 18.02.1975, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. FEBRUAR 1975
3
Sjálfstœði og styrkleiki manns-
hugans samtíðinni nauðsyn
Forseti Norðurlandaráðs, Ragnhildur Helgadðttir, afhendir sendi-
herra Finnlands á tslandi bókmenntaverðlaun ráðsins fyrir árið 1975
fyrir hönd finnska rithöfundarins Hannu Salama.
— sagði forseti
Norðurlandaráðs
við afhendingu
bókmennta-
verðlaunanna 1975
A SUNNUDAGSKVÖLDIÐ fór
fram í Háskólabfói afhending
bókmenntaverðlauna Norður-
landaráðs, en þau voru sem kunn-
ugt er veitt finnska rithöfundin-
um Hannu Salama. Hann var ekki
viðstaddur athöfnina en finnski
sendiherrann á tslandi, Olavi
Muakki, tók við verðlaununum
fyrir hans hönd. Aður en forseti
Norðurlandaráðs, Ragnhildur
Helgadóttir, afhenti verðlaunin
flutti Torben Broström, magister,
erindi um rithöfundinn, sem birt
er f heild á bls. 5, og að veitingu
lokinni flutti Hákan Branders,
formaður Finnlandsdeildar
Norðurlandaráðs, þakkarorð frá
Hannu Salama, svo og ummæli
hans um þau, skilyrði, sem hann
starfi við f Vinnlandi.
Eftir að forseti Norðurlanda-
ráðs hafði sett athöfina var flutt-
ur úrdráttur úr óperunni
Þrymskviðu eftir Jón Ásgeirsson.
Flytjendur voru Sinfóníuhljóm-
sveit Islands, Þjóðleikhúskórinn,
Karlakórinn Fóstbræður, ásamt
einsöngvurunum Guðrúnu Á.
Símonar, Ruth Little Magnússon,
Guðmundi Jónssyni, Magnúsi
Jónssyni og Jóni Sigurbjörnssyni.
Ennfremur komu fram Garðar
Cortes, Hákon Oddgeirsson og
Kristinn Hallsson og Róbert Arn-
finnsson leikari flutti skýringar
eftir höfundinn í sænskri þýðingu
Ingrid Westin, sendikennara.
Höfundur stjórnaði flutningi
verksins.
Áður en Torben Broström magi-
ster hóf erindi sitt minntist Ragn-
hildur Helgadóttir lftillega á sam-
bandið milli rithöfunda og stjórn-
málamanna og starfs þeirra, milli
orðsins listar og listar hins mögu
lega, meðal annars með hliðsjón
af hinu sænska nafni verðlauna-
bókar Salama „Kommer upp i tö“
sem á íslenzku mætti kalla „Kem-
Hákan Branders, formaður Finn-
landsdeildar Norðurlandaráðs,
flytur ráðinu þakkir og ummæli
Salama.
ur undan snjónum". Hún sagði,
að rithöfundar væru á vissan hátt
rannsakendur, þeir fyndu það,
sem lægi leynt undir snjónum,
síðan væri það stjórnmálamann-
anna að reyna að ráða bót á þeim
vanköntum, sem leiddir væru í
ljós.
Hún drap á efni bókarinnar, |
sem fjallaði meðal annars um '
kommúnista og innbyrðis deilur
þeirra á tilteknu timabili í Finn-
landi en þrátt fyrir það boðaði
bókin einstaklingshyggju: bak við
hið hrjúfa yfirborð persónanna
kæmi fram mikið hugarþrek og ef
eitthvað ætti að nefna, sem væri
samtíðinni nauðsynlegt, væri það
sjálfstæði og styrkleiki manns-
hugans.
Per Olof Sundman:
Um Bókmennta-
verðlaun
Norðurlandaráðs
Per Olof Sundman
Per Olof Sundman:
Om Nordiska
Radets
Litteraturpris
Verðlaunabók Hannu Salama var dreift meðal fulltrúa á Norðurlanda-
ráðsþinginu á sunnudag.
Hannu Salama:
Sakaður um lygar
skattsvik og ritstuld
Hér fer á eftir í lauslegri þýðingu orðsending finnska rithöfundarins
Hannu Salama til Norðurlandaráðs, lesin að lokinni afhendingu bók-
menntaverðlauna ráðsins í Háskólabíói sl. sunnudagskvöld.
„Ég þakka Norðurlandaráði fyrir bókmenntaverðlaunin, sem mér
hafa verið veitt. Af þessu tilefni hef ég verið beðinn að tjá mig um
stöðu rithöfundarins í heiminum f dag. Eg ætla ekki að vera margorð-
ur. Það ætti að nægja að segja, að þær vikur, sem liðnar eru frá þvf að
skýrt var frá nafni verðlaunahafans, hafa nokkur blöð f Finnlandi
gefið f skyn, að ég sé lygari, skattsvikari og að ég hafi gert mig sekan
um ritstuld. Þannig eru þau skilyrði sem ég hef neyðzt til að starfa við
— og verð enn við að búa. Með þetta f huga er sú hvatning, sem ég hef
hlotið af hálfu Norðurlandaráðs sérstaklega kærkomin."
Dagsett 10. febrúar 1975.
. ••
011 spjót standa á Salama:
Finnsku menntamála-
ráðherrarnir um skáld-
ið: Vitum ekki um nein skattsvik
TIL eru þeir, sem staðhæfa, að bókmenntaverð-
laun geri meira tjón en gagn og lita á að slík
verðlaun heyri fortíðinni til. Eg veit að þau öfi
eru til, sem vinna að þvi að leggja niður Bók-
menntaverðlaun Norðurlandaráðs. Ef svo væri
gert, ætti að bæta það upp með annars konar
stuðningi við norræna rithöfunda.
Mín skoðun er þó sú, að þrjár veigamiklar
ástæóur séu fyrir því, að við höldum áfram að
veita þessa viðurkenningu — og einnig hina háu
verðlaunaupphæð.
1. Verðlaunin beina athyglinni að merkri
norrænni bók, stækka lesendahópinn og hvetur
til þýðinga.
2. Verðlaunin auka einnig áhuga á bókmennt-
um almennt. Bækur, sem ekki hljóta viðurkenn-
ingu, njóta einnig góðs af henni.
3. Verðlaunin hafa mikið gildi fyrir þann,
sem þau hlýtur. Þetta er staðfest í stuttorðri
kveðju Hannu Salama til Norðurlandaráðs.
Rithöfundur vinnur að staðaldri — eins og
aðrir listamenn — undir ákaflega miklu álagi.
Slíkt álag þekkist naumast i öðrum atvinnu-
greinum. (undantekning er til: t.d. stjórnmála-
maður).
Að nokkrum hluta er þetta innra álag stöðug
glíma við erfið vandamál, stöðug barátta við
sína eigin sjálfsgagnrýni. Að nokkru leyti kem-
ur svo til ytra álag. Fulllokið verkið er siðan
gagnrýnt og rannsakað, bæði af þeim, sem hafa
það að atvinnu sinni og af starfsbræðrum og
öllum lesendum.
Þetta tvöfalda álag getur stundum orðið svo
þungt, að erfitt er að bera það. Mörgum verður
það óbærilegt.
Það var þetta, sem Hannu Salama vildi sagt
hafa i kveðju sinni. Bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs voru ekki aðeins þakkarorð
fyrir skinandi skáldsögu — þau voru einnig —
og þaó er kannski þyngst á metunum — styrkur
og honum mikilvæg uppörvun á rithöfundar-
ferli hans í framtiðinni. Per Olof Sundmann
DET finns de som havdar att litterára pris
vállar mera skada án nytta, som anser att sádana
pris tillhör det förgángna. Jag vet att det finns
krafter som verkar för ett avskaffande av
Nordiska rádets litteraturpris. Man skulle i sá
fall ersátta det med andra stödinsatser för de
nordiska författarna.
Enligt min mening finns det tre starka skál
som talar för att man skall behálla priset — och
dessutom höja prissumman.
1. Priset fáster uppmárksamheten pá en
angelágen nordisk bok, ökar lásekretsen,
stimulerar till översáttningar.
2. Priset ökar ocksa intresset för litteraturen i
allmánhet. Áven icke belönade böcker har
gládje av litteraturpris.
3. Priset har stor betydelse för mottagaren.
Detta dokumenteras av Hannu Salamas kort-
fattade hálsning till Nordiska rádet.
En författare — liksom övriga konstnárer —
arbetar regelmássigt under ett starkt tryck. Och
det ár ett tryck som knappast nágra andra
yrkesutövare drabbas av. (Undantag finns; till
exempel politiker.)
Det ár dels frága om ett inre tryck, en stándig
brottning med svára problem, en stándig kamp
med sin egen sjálvkritik. Det ár dels frága om
ett yttre tryck. Det fárdiga verket kritiseras och
granskas sávál av sádana som har detta till yrke
som av kolleger och alla lásarna.
Detta dubbla tryck kan stundom bli sá hárt att
det blir mycket svárt att bára. För mánga kan
det bli outhárdligt.
Det var detta Hannu Salama ville sága i sin
hálsning. Nordiska rádets pris var inte bara ett
tack för en lysande roman — det var ocksá, och
det ár kanske det viktigaste, ett stöd och en
viktig stimulans i hans forsatta författarskap.
Per Olof Sundman
ÞAÐ sem vakið hefur hvað
mesta athygli á Norðurlanda-
ráðsþingi þvi, sem nú situr, er
boðskapur finnska rithöfundar-
ins Hannu Salama, sem lesinn
var upp á sunnudagskvöld við
afhendingu bókmenntaverð-
launa Norðurlandaráðs, en sem
kunnugt er kom hann ekki til
að veita verðlaununum viðtöku.
1 bréfi sem lesið var upp á
samkomunni sagði hann m.a.,
að hann hefði i nokkrum hluta
finnsku blaðanna verið kallað-
ur lygari, skattsvikari og rit-
þjófur.
Morgunblaðið spurði mennta-
málaráðherra Finnlands hverju
þetta sætti, en þess má geta til
fróðleiks, að þeir eru tveir: Ulf
Sundqvist og Marjatta
Váánánen, hinn fyrrnefndi,
sem aðeins er þrítugur að aldri,
hefur verið yfir menntamála-
ráðuneytinu frá 1972, en frúin
er ráðherra í ráðuneytinu, eins
og segir i upplýsingariti Norð-
urlandaráðs. Hún er i Mið-
flokknum finnska, en Sund-
qvist er jafnaðarmaður.
Um fyrrnefnd ummæli
finnska rithöfundarins vildi
Sundqvist aðeins segja, að
Salama væri listamaður og um-
mæli hans bæri að skoða i ljósi
þess. „Listamaður talar eins og
listamaður," sagði hann „og er
frjáls að því i lýófrjálsu landi
að segja það, sem honum býr í
brjósti." Hvorugt vissi til að
hann ætti nafngiftina skatta-
svikari skilið, en Norðurlanda-
verðlaunin munu hafa verið
kærkomin til að grynnka á
skattaskuldum skáldsins.
Lygari er eins og hvert annað
orð sem notaó er í „hita barátt-
unnar“. En um ásökunina um
ritþjófnað fengum við þessar
upplýsingar:
Fyrir skömmu birtist í
finnsku timariti ljóð eftir
Salama. Timaritið heitir
Framhald á bls. 39
Hér situr Ulf Sundquist, menntamálaráðherra Finna, við hlið
finnska samgöngumálaráðherrans, Pekka Tarjanne, i fundarsal
Norðurlandaráðsþingsins i Þjóðleikhúsinu. Myndin var tekin i gær.