Morgunblaðið - 09.03.1975, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. MARZ 1975

Utgefandi
Framkvæmdastióri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
hætt er aó full
yróa, aö sú stefna ríkis-
stjórnarinnar aó vióhalda
kaupmætti láglauna svo
sem frekast er kostur en aó
tekjuhærri hópar taki á sig
megnió af kjaraskeróing-
unni nýtur almenns fylgis í
landinu. Réttsýni og sann-
girni íslendinga er slik, aó
fólk gerir sér grein fyrir
því, aó þegar harónar á
dalnum ber aö verja þaó
fólk áföllum, sem minnst
má sín. Forsendan fyrir
því, aó hægt sé aó fram-
kvæma þessa stefnu er aó
sjálfsögóu almenn vióur-
kenning almennings í land-
inu á réttmæti hennar. T.d.
er það höfuónauósyn, aó
þeir launþegar innan vé-
banda ASÍ, sem búa vió
hærri tekjur, vióurkenni
þessi sjónarmió og haldi aó
sér höndum við kröfugerð
um stundarsakir meóan
verió er aó rétta þjóóar-
skútuna vió eftir áföllin aó
undanförnu.
En framkvæmd þessarar
stefnu er einnig ýmsum
öórum annmörkum háö.
Hverjir eru láglauna-
menn? Eru þaö þeir, sem
skipaó er í lægstu launa-
flokka, eóa hinir, sem hafa
nokkru hærri tekjur, en
hafa svo mikla framfærslu-
byrói, aó laun þeirra
hrökkva ver fyrir nauðsyn-
legum útgjöldum en t.d.
einstaklinga, sem eru í
lægri tekjuflokkum? Hér
er komið að kjarna þess
vanda, sem felst í því að
marka almenna stefnu án
þess aó hún leiði til mis-
réttis. Þeir, sem eru í svo-
nefndum lægstu tekju-
flokkum, sem segja má, aö
séu á bilinu 35—60 þúsund
eóa þar um bil eru vafa-
laust fyrst og fremst
ákveðnir hópar opinberra
starfsmanna, iönverkafólk,
ófaglæróir verkamenn og
afgreióslu- og skrifstofu-
fólk. 1 mörgum tilvikum er
hér um aö ræða ungt fólk,
sem stundum hefur sáralít-
inn framfærslukostnað,
býr jafnvel heima hjá for-
eldrum sínum endurgjalds-
laust og lifir góðu lífi á
þessum tiltölulega lágu
launum. Svo geta verió
fjölskyldufeður á launabil-
inu 60 þúsund til 90 þús-
und krónur, sem í raun búa
við mun verri kjör en unga
fólkið, sem áóur var nefnt
vegna þess, aö þeir hafa
meiri framfærslukostnað.
Augljóst er, aó sé láglauna-
uppbótin eingöngu mióuö
viö krónutölu launa án til-
lits til framfærslubyrði er
hætta á, að misrétti skapist
og aó launajöfnunarbæt-
urnar nái ekki til þeirra,
sem mest þurfa á þeim aö
halda. í þeim umræðum,
sem nú fara fram um
kjaramálin er nauósynlegt
aó menn íhugi þetta og
kanni leiðir til þess að
tryggja, aó launajöfnunar-
bætur komi þeim til góóa,
sem raunverulega þurfa
þeirra meó.
Vafaiaust er það svo, að
fólk er ákaflega misjafn-
lega undir það búið að
mæta þeim áföllum, sem
yfir okkur hafa dunió og
fram hafa komið í óhjá-
kvæmilegri kjaraskeró-
ingu. Hér að framam hefur
veriö bent á, að ungt fólk,
sem er í lágum launaflokk-
um en hefur enga fram-
færslubyröi, þarf tæpast að
kvarta undan sínum kjör-
um. Það sem líklega ræöur
mestu um getu fólks til
þess að standa erfióleikana
af sér er húsnæóiskostnað-
urinn. Mióaldra og eldra
fólk, sem býr í svo til skuld-
lausu húsnæói og hefur því
lágan húsnæðiskostnað er
tiltölulega vel undir þetta
búið. Þeir hópar, sem lík-
lega eru verst á vegi stadd-
ir, eru unga fólkið, sem á
síðustu árum hefur verió
að flytja inn í nýtt húsnæði
eóa stendur í byggingar-
framkvæmdum um þessar
mundir. Jafnvel þótt þetta
fólk sé nokkrum launa-
flokkum ofan við þá lægstu
er framfærslukostnaður-
inn orðinn svo hár, aö hætt
er við, að húsnæðiskostnað-
urinn veröi þessum hópum
afar þungur í skauti nú
þegar laun hafa verið al-
mennt talað næstum
óbreytt í heilt ár en fram-
færslukostnaöur aukizt
mjög verulega á sama tíma.
Vió gerð kjarasamninga og
vió aðrar ákvaröanir ríkis-
stjórnarinnar er nauðsyn-
legt að taka sérstakt tillit
til þessara hópa launþega.
Líklega brennur eldurinn
mest á þeim um þessar
mundir.
Hér hefur verið vakin at-
hygli á því, að viö fram-
kvæmd þeirrar stefnu
rfkisstjórnarinnar að verja
þá fyrst og fremst áföllum,
sem viö lökust kjör búa, er
margs að gæta og að krónu-
tala launa er ekki einhlítur
mælikvarði á það. Þess er
að vænta, aó aðilar vinnu-
markaðarins og ríkisstjórn-
in íhugi þessi atriði og
kanni með hverju móti er
hægt að tryggja, að launa-
jöfnunarbætur komi fyrst
og fremst til góða þeim,
sem í raun þurfa á þeim aó
halda. Vafalaust er þetta
miklum erfiðleikum bund-
ið og kann að vera nauð-
synlegt aó velja fleiri en
eina leið að þessu marki.
En það er skylda allra þess-
ara aóila að sjá svo um, að í
raun verði lögð áherzla á
að verja þá sem viö bágust
kjör búa mestu áföllunum
og það er ekki alveg einfalt
mál á hvern veg það er
gert.
HVERJIR ERU
LÁGLAUNAMENN?
Rey kj aví kurbréf
•Laugardagur 8. marz»
Lausn
kjaramála
Enn einu sinni eru kjaramálin
efst á baugi. Efnahagsáföllin. sem
að undanförnu hafa yfir dunið í
kjölfar mesta góðæris i sögu þjóð-
arinnar, hafa gert það að verkum,
að landslýður allur hefur orðið að
þola kjaraskerðingu. Þjóðin verð-
ur ekki einungis að sætta sig við
miklum mun lakari viðskiptakjör
en áður voru, heldur þarf hún nú
líka að rísa undir gífurlegri
skuldasöfnun frá góðæristíman-
um. Svo óhyggilega höfum við því
miður hagað málum síðustu ár, að
samhliða notkun langmesta afla-
fjár þjóðarinnar fyrr og síðar,
höfum við stofnað til stórfelldra
skulda, sem óhjákvæmilegt er að
rísa nú undir, jafnvel þótt heild-
artekjur þjóðarinnar hafi rýrnað
verulega.
Fjölmargir einstaklingar
standa raunar frammi fyrir sama
vandanum og þjóðin í heild. Þeir
hafa á tímum óðaverðbólgunnar
og óhófseyðslunnar bundið sér
bagga, í von um að dansinn héldi
áfram, en nú verða þeir að horfast
í augu við staðreyndirnar. Hvorki
er lengur til að dreifa raunveru-
legri tekjuaukningu né heldur
frekari skuldasöfnun. Menn
veróa að staldra við og draga úr
f járfestingaráformum um sinn,
samhliða auknum sparnaði. Bæði
þjóðinni og mikill fjöldi einstakl-
inganna verður að nota næstu
misseri til að rétta við og ná fót-
festu að nýju. Þetta eru þær stað-
reyndir, sem við blasa, hvort spm
mönnum líkar betur eða ver, og
þetta gera raunar allir sér ljóst,
ekki einungis stjórnmálamenn,
heldur líka samningamenn á
vinnumarkaðinum — og alþýða.
r
I áföngum
Eins og eðlilegt er, hafa trúnað-
armenn launþegasamtakanna
undanfarna mánuði rætt og ritað
um kjaramálin og leitazt við að
finna heilbrigðasta grundvöll til
að verjast verstu áföllunum, eink-
um fyrir þá, sem sízt geta tekið á
sig skert kjör. Kjaramálaráð-
stefna Alþýðusambands íslands
var kvödd saman til að marka
heildarstefnu, og menn voru þar
minnugir þeirra óskapa, sem yfir
dundu um svipað leyti í fyrra,
þegar láglaunastéttirnar sömdu
um verulegar kauphækkanir, en
hinir sem við betri kjör búa biðu
átekta og knúðu síðan fram marg-
falt meiri kauphækkanir, þannig
að ójöfnuður í launamálum jókst
meir hér á landi í einni svipan en
áður hafði þekkzt.
Fulltrúarnir gerðu sér einnig
greín fyrir þeirri þungu ábyrgð,
sem á herðum þeirra hvíldi, og
ályktunin bendir ótvírætt til þess,
að mönnum hafi verið það full-
ljóst, að það er sizt í hag láglauna-
stétta að spenna bogann svo hátt,
að ný óðaverðbólga ríði yfir eða
þá að stofnað yrði til vinnudeilna
með ófyrirsjáanlegum afleiðing-
um fyrir þjóðarheildina og hörm-
ungum fyrir þá, sem sízt mega við
því að missa atvinnu og launatekj-
ur.
,í viðtali við Björn Jónsson, for-
seta A.S.I. sem birtist í Morgun-
blaðinu, segir hann um afstöðu
nokkurra fulltrúa, sem vildu
ganga lengra en meirihluti ráð-
stefnunnar, sem ályktaði að ná
ætti kaupmættinum til baka í á-
föngum:
„Við teljum þessa kröfu ekki
vera raunhæfa og mundi vera
vafasamur hagnaður af því, jafn-
vel þótt við ættum kost á því.
Slíkt mundi hafa vafasöm áhrif á
allt efnahagskerfið og mundum
við hugsa okkur tvisvar um, þótt
svo ólíklega vildi til að okkur yrði
boðinn allur pakkinn. Við erum
raunar ekki hræddir við að svo
verði.“
Forusta launþegasamtakanna
gerir sér þannig grein fyrir því að
„sigandi lukka er bezt“. Ný koll-
steypa í efnahagslífinu myndi
leika þá verst, sem sízt skyldi.
Þess vegna eru það sameiginlegir
hagsmunir launþega, vinnuveit-
enda og þjóðarinnar allrar, að
kauphækkunum sé stillt svo í hóf,
að á árinu megi draga úr verð-
bólgunni og ná frekara jafnvægi á
næsta ári, samhliða því sem öll
hjól atvinnulífsins snúast og allir
hafa atvinnu. Á hinn bóginn er
ljóst, að launþegasamtök keppa
að því, að ekki verði um að ræða
verulega né varanlega kjara-
skerðingu hjá þeim, sem við bág
kjör búa, þótt hinir betur stæðu
hljóti að verða að horfast I augu
við rýrari kjör en verið hefur
allra siðustu árin.
Raunar hefur umræðugrund-
völlurinn milli vinnuveitenda og
launþega nú að undanförnu verið
sá að leitast við að hækka launa-
jöfnunarbætur, þannig að lág-
launamenn byggju við svipuð
kjör og í ágúst s.l., en samhliða
hefur ríkisstjórnin til athugunar
tillögur um skattalækkanir, sem
fyrst og fremst kæmu til góða
láglaunamönnum og þeim, sem
við miðlungstekjur búa, enda er i
fjárlögum yfirstandandi árs gert
ráð fyrir því að lækka megi beina
skatta um 700 milljónir króna.
Þótt sú upphæð sé að visu ekki
há, gæti þá starfshópa, sem að
framan greinir, munað nokkuð
um þessa lækkun beinu skatt-
anna, en vissulega væri æskilegt
að lækka skatta meira.
Hver verður
þróunin?
Þótt ljóst sé, að þjóðin öll hafi
nú orðið fyrir kjaraskerðingu og
kjörin verði rýrari næstu mánuði
en þau voru t.d. um svipað leyti i
fyrra, er hitt ljóst, að enginn veit i
dag, hver framvindan muni
verða. Við búum við tímabil óstöð-
ugleika, bæði að því er varðar
verðlag innfluttra vara og út-
fluttra. yiðskiptakjörin á þessu
ári eru því óráðin gáta, og sama er
auðvitað að segja um aflafeng, nú
sem fyrr. Raunar hefur að undan-
förnu verið meiri óróleiki í efna-
hags- og viðskiptamálum alls hins
vestræna heims en nokkru sinni
fyrr, siðan styrjöldinni lauk. Með
hliðsjón af þessu er eðlilegt, að
erfitt reynist, bæði fyrir aðila
vinnumarkaðarins og ríkisvaldið
að marka launamálastefnu til ein-
hverrar frambúðar, og því má
gera ráð fyrir, að reynt verði að
ná bráðabirgðasamkomulagi,
fremur en menn bindi hendur
sínar til mjög langs tíma.
Allir velviljaðir menn vona, að
vinnuveitendum og launþegum
takist að setja niður deilur sinar
og ná slíku bráðabirgðasamkomu-
lagi. Hætturnar, sem að steðja,
eru nú meiri en oftast áður, en
ekki einungis vegna þess, að við
höfum sjálfir eytt um efni fram,
heldur líka vegna aðstæðna í ná-
grannalöndum, og er þá nærtæk-
ast að lita til frændþjóðarinnar,
Dana, og þess upplausnarástands,
sem þar í landi ríkir, óðaverð-
bólgu og gífurlegs atvinnuleysis.
Nú reynir vanmáttugt þjóðþing
Dana að höggva á hnútinn undir
forystu jafnaðarmannaleiðtogans
Anker Jörgensens. Deilurnar á
milli launþega og vinnuveitenda
hafa komizt í sjálfheldu, og þá
verður löggjafinn að skerast i
leikinn. Sú þróun er vissulega