Morgunblaðið - 09.03.1975, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. MARZ 1975
27
SýningJónsM.
Baidvinssonar
er að vinna að áætlun um Blönduvirkj-
un og virðist á þessu stigi, að sú virkjun
muni verða áliká kostnaðarsöm og
Hrauneyjarfossvirkjun. Þá er reiknað
með, að framkvæmdir við virkjanir og
linur, sem koma mundu í gagnið eftir
árið 1984, verða hafnar á árinu 1982.
Kostnaður við línubyggingar er áætl-
aður út frá þeirri reynslu, sem Lands-
virkjun hefur haft af slíkum fram-
kvæmdum, og áætlunum um byggða-
línu.
í linuriti 3 eru sýndar niðurstöður
þeirrar kostnaðaráætlunar, sem gerð
hefur verið varðandi raforkuöflun, að-
alorkuflutningslinur og dreifikerfi, sem
koma þarf upp i samræmi við hug-
myndir þær, sem hér hafa verið settar
fram. Er áætlunin um kostnað við
dreifikerfið þar einna óvissust. Verk-
fræðideild Landsvirkjunar hefur slegið
á, að kostnaðurinn við það geti numið
1 milljarð króna árlega á timabilinu
1975—1984, og er sú tala notuð hér.
Eins og sjá má á linuritinu er árleg
heildaríjárfesting áætluð 8 milljarðar
króna á árunum 1975—1979 og 9 millj-
arðar króna á árunum 1980—1984.
Hér er óneitanlega um mjög háar fjár-
hæðir að ræða, en til samanburðar er
þó rétt að hafa í huga, að heildarfjár-
festing i raforkuiðnaðinum á yfírstand-
andi ári verður væntanlega um eða yfir
7 milljarðar króna. Ég vil þó á engan
hátt fullyrða, að fjárfesting í raforku-
framleiðslu og dreifingu af þessari
stærðargráðu sé raunhæf eða fram-
kvæmanleg næstu 10 árin. Eins og nú
standa sakir, er þröngt um öflun fjár-
magns til langs tíma á erlendum mörk-
uðum, og íslendingar standa auk þess
höllum fæti um lánsfjáröflun vegna
erfíðrar greiðslustöðu. Varðandi mögu-
leika til lánsfjáröflunar erlendis skiptir
hins vegar miklu máli, að raforkufram-
kvæmdir munu skila miklum gjaldeyr-
istekjum, bæði vegna aukinnar stóriðju
og mjög mikils sparnaðar i innfluttri
oliu. Mun þetta tvimælalaust greiða
fyrir lánsfjáröflun erlendis.
Á hinn bóginn er það mikið vanda-
mál, hve fjárhagslega veik raforkufyrir-
tæki hér á landi eru, ekki sizt Raf-
magnsveitur ríkisins, sem bera megin-
þungann af raforkusölu í dreilbýlinu.
Ef undan eru skildar framkvæmdir
Landsvirkjunar og nokkurra dreifi-
veitna i þéttbýli, er meginþorri raf-
orkuframkvæmda i dag fjármagnaður
með einu saman lánsfé án nokkurra
eiginfjár framlaga. Afþessu hefur leitt,
að vaxta- og afborganabyrði raforku-
kerfisinser óhóflega mikil ogþarmeð
geta þess til að fjármagna áframhald-
andi uppbyggingu. Á þessu verður að
verða breyting, ef hugsanlegt á að vera
að halda áfram skipulegri uppbygg-
ingu raforkukerfisins og nýta þá mögu-
leika til aukinnar hagsældar, sem auk-
in orkuframleiðsla hefur upp á að
bjóða. Ég fæ ekki séð, að þetta verði
gert með öðrum hætti en þeim, að bein
framlög rikisins til orkumála verði stór-
aukin, eða sérstökum tekjustofnum
varið til þessara hluta. Hér er hinsveg-
ar um að ræða stórt viðfangsefni, sem
ég mun ekki fara út i frekar að þessu
sinni, en verið gæti verðugt umræðu-
efni á annarri ráðstefnu sem þessari.
Á grundvelli þeirra kostnaðartalna,
sem ég hef nefnt, hefur verið reynt að
átta sig á því, hvert muni verða meðal-
kostnaðarverð þeirrar viðbótarorku,
sem til félli á næstu 10 árum, ef
umræddar hugmyndir yrðu að veru-
leika. Sé reiknað með 10% vöxtum og
10% orkurýrnun i flutningskerfinu, er
lauslega áætlað, að kostnaðarverð til
dreifiveitnanna yrði 13—14 mills á
kWh, þar af um 3 mills kWh vegna
orkufiutnings. Kostnaðarverð til stór-
iðju, sem hefði mun lengri nýtingar-
tima, mundi verða allmiklu lægra.
Ekki er of mikið upp úr tölum sem
þessum leggjandi, en þó benda þær til
þess, að um tiltölulega hagkvæmar
framkvæmdir sé að ræða miðað við
orkuverðið i heiminum i dag. Þá er
einnig nauðsynlegt að hafa í huga, að
þessar hugmyndir gera ráð fyrir þvi, að
miklum fjármunum verði varið á
næstu 10 árum til þess að auka öryggi
raforkukerfísins út um landið og jafna
aðstöðu landshlutanna í raforkumál-
um. Eftir að því marki hefur verið náð,
ætti áframhaldandi uppbygging kerfis-
ins að vera hagkvæmari. Hér er því að
nokkru leyti um félagslegan kostnað að
ræða, sem ekki á að þurfa að endur-
taka. Ekki hefur heldur’í þessum tölum
verið tekið tillit til þess, að með sam-
tengingu kerfisins og byggingu fárra,
stórra og hagkvæmra orkuvera, hverf-
ur úr sögunni mjög óhagkvæm orku-
framleiðsla viða um land.
Lokaorð
Ég er þá kominn að lokum þessa
erindis. í því hef ég reynt að setja fram
með skipulegum hætti ákveðna hug-
mynd um þróun raforkukerfisins næstu
10 árin. Þótt þessar hugmyndir séu enn
byggðar á ófullnægjandi upplýsingum,
tel ég þær á engan hátt óraunhæfar
sem umræðugrundvöil og viðmiðun
við ákvörðunartöku á næstunni. Það er
eindregið mín skoðun, sem að vissu
leyti byggist á persónulegu mati, að svo
ör uppbygging orkuframleiðslunnar sé
hagkvæm og æskileg frá sjónarmiði
þjóðarbúsins i heild. Með aukinni nýt-
ingu innlendra orkugjafa munum við
bæði skapa þjóðinni aukið öryggi og
stuðla að vaxandi iðnvæðingu og
gjaldeyrisöfiun. Á móti hinum mikla
Ijármagnskostnaði raforkuvera kemur
það, að þau endast lengur en fiest
önnur mannvirki, og eru því traustur
grundvöllur fyrir velmegun þjóðarinn-
ar langt fram í timann. Jafnframt er
mikilvægt, að áframhaldandi uppbygg-
ing orkuframleiðslunnar verði ekki um
of tjármögnuð með erlendu lánsfé,
heldur verði lagt til hennar verulegt
eigið fé af heildarsparnaði þjóðarinnar
sjálfrar.
Ég er á þennan fund kominn sem
fulltrúi Landsvirkjunar. Á þeim tæplega
10 árum, sem liðin eru frá stofnun
hennar hefur mikilvægum áföngum
verið náð i raforkuframleiðslu á Suð-
vesturlandi. Á þessu timabili hefur
Landsvirkjun einnig komið sér upp
ágætu starfsliði, sem er orðið sérhæft í
öllu, sem lýtur að virkjunar- og orku-
veituframkvæmdum, og öðru, er varð-
ar undirbúning og rekstur orkukerfa.
Það er von mín, að Landsvirkjun geti á
næstu 10 árum lagt sitt af mörkum til
þess að byggja upp öflugt raforkukerfi,
er nái til allra landshluta.
EFTIR darradansinn varðandi sýningu
Jakobs V. Hafstein, sem hlaut þá mestu
auglýsingu sem ein sýning hefur fengið
um áratugi, er heldur rólegt yfir kjarvals-
stöðum þessa dagana enda ekki fyrir að
synja að húsið hafi misst að nokkru ljóma
sinn, aðsókn hefur hrapað niður og kaffi-
stofan tómlegri en nokkru sinni.
Nú hefur nýr málari kvatt sér hljóðs í
vestursalnum, Jón M. Baldvinsson að
nafni, og stóð þó nokkpr styrr um umsókn
hans, svo sem ýmsir muna, en Jón var
hinn fyrsti er áfrýjaði úrskurði sýningar-
ráðs og fékk honum hnekkt en vel að
merkja innan ramma reglugerðar hússins.
Jón hóf listferil sinn á öðru sviði, lagði
upprunalega fyrir sig söngnám, en hætti
því og sneri sér að sjálfsnámi á mynd-
listarsviði, og er það dálítið sérstæð þróun
mála, þvi að miklu oftar hefja menn nám í
myndlist en hasla sér síðar völl á sviði
annarra listgreina og ná þá oft drjúgum
árangri, enda myndlistarnám drjúg undir-
staða til átaka á hinum ólikustu listsvið-
um, svo sem sagan greinir. Hve oft er þess
t.d. ekki getið að rithöfundar hlutu alþjóð-
leg bókmenntaverðlaun, sem í upphafi
hófu feril sinn í myndlistarskóla.
Eftir að hafa málað í fristundum sinum
um árabil hóf Jón að mennta sig frekar í
kvöldskólanum Myndsýn og naut hann
þar aðallega kennslu Einars Hákonarson-
ar, svo sem getió er i sýningarskrá, og
mun það hafa verið honum uppörvun og
gott vegarnesti því að þau verk sem hann
hefur gert á siðustu árum bera af á sýn-
ingunni og einkum þau allra nýjustu. Hef-
ur Jóni verið sýnt um að hagnýta sér nýjar
uppgötvanir á merkilega raunsæjan hátt.
Oftast er það þó svo, að þegar menn eru
komnir á aldur Jóns sem er 48 ár gamall,
og hafa tileinkað sér sérstök vinnubrögð,
að ákaflega erfitt er fyrir þá að söðla yfir í
ný vinnubrögð. En þetta sýnir einmitt að
Jón hefur yfir að ráða sálrænni vídd og er
opinn og leitandi i viðleitni sinni, þetta er
styrkur hans og gefur fyrirheit um frekari
landvinninga, um það er undirritaður
sannfærður eftir að hafa skoóað sýning-
una, svo mjög sem nýrri verk hans bera af
á sýningunni. Sýningu Jóns er skipt i
þrjár einingar og blasa hinar eldri myndir
hans skoðendum í hinum tveim fyrstu, en
innst eru nýjustu myndirnar og þær bera
sýninguna uppi og réttlæta fyllilega, að
minu mati niðurstöðu hins áfrýjaða dóms
til sýningar á verkum hans i þessu húsi.
Eg hefði persónulega hafnað sýning-
unni í þetta hús ef einungis hefði verið
um að ræða myndir svo sem sýndar eru i
hinum fyrstu tveim einingum þrátt fyrir
að þar finnist einnig frambærilegar mynd-
ir svo sem nr. 15 „Haust" og þó einkun nr.
61 „Glötuð blóm“, en bæði þau verk bera
vott um form- og litræna tilfinningu, en
sem afsaka þó ekki miklu laklegri fram-
leiðslu í sama sal, og sem eiga naumast
heima á þessum stað. Landslags- og mosa-
myndir í miðjum sal eru margar málaðar
af opinskárri þörf leitandi sálar að kjöl-
festu og markvissari vinnubrögðum, og
bregður þar fyrir skemmtilegum sprett-
um, einkum eru ljósbrigðin hér áhuga
verð, en einnig bregður hér fyrir greini-
legum áhrifum frá öðrum málurum, sem
hér hafa betur gert.
Myndllst
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
I innstu einingunni blasa við skoðend-
um þær myndir, sem bera mark höfundar-
ins öllum öðrum verkum á sýningunni
ljósast vitni, hér minnist listamaðurinn
við áhuga sinn á dulspeki og yfirskilvitleg-
um atriðum og finnur í þeim samsemd
sina við eigin veruleika. Persónuleiki
mannsins er samruni margvislegra áhrifa,
sem á vegi hans verða og hér hafa slík
áhrif lyft vióieitni Jóns M. Baldvinssonar
mjög á betri og átakameiri veg, bæði hvað
snertir að tjá sig persónulega og um leið
að þrengja sér á vit innri lifæða mynd-
listarverksins. Hér vil ég benda á nokkur
verk máli minu til áréttingar og það eru
málverkin nr. 29 „Samruni", sem er mjög
gaumgæfilega og vel unnin mynd, nr. 37
„Hugað að hinstu för“, sem er mild og
djúp i litatónum, nr. 58 „Hugmynd III",
sem tengir ljósbrigði mosamyndanna sér-
kennilega við myndatriði, og svo að lokun
nr. 72 „Niðurstigning", sem er nterkilega
vel og yfirskilvitlega máluð mynd.
Dregið saman i hnotskurn er álit mitt að
þessi sýning gefi til kynna einarðlega viö-
leitni einstaklings á þroskabraut á sviði
myndlistar, og er ekki timbært að spá um
framtíðina, því hér eru ótal leiðir opnar til
nýrra áfanga og vióameiri átaka sem
framtiðin leggur í hendur listamanninum
og hann er einn til svara um. En sýningin
sem heild hlýtur að marka meiri kröfur til
þessa leitandi listamanns i framtióinni.
Bragi Asgeirsson.