Morgunblaðið - 22.03.1975, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. MARZ 1975
15
'
Matthías A. Mathiesen fjármálaráðherra:
Skattalækkanír fyrir láglauna-
fólk og barnmargar f jölskyldur
Hér fer á eftir ræöa Matthíasar
A. Mathiesen, fjármálaráðherra i
útvarpsumræóum í fyrrakvöld:
A undanförnum mánuóum hafa
forystumenn stjórnarandstæð-
inga reynt aó telja þjóöinni trú
um aö alla forystu skorti hjá ríkis-
stjórninni um málefni lands og
þjóöar. Hér i umræóunum hafa
þeir haldið þessari iðju sinni
áfram. Þeir fullyrða að ríkis-
stjórnin hafi gerst sek um aðgerð-
arleysi í efnahagsmálum og að
hún hafi brugðist of seint við
vandanum. Formaður Alþýðu-
flokksins spyr hvort landið sé
stjórnlaust. Þá er sagt, að ríkis-
stjórnin sé afturhaldsstjórn, sem
vilji skerða lífskjör almennings í
þágu atvinnurekanda og braskara
og sagt er, að fjárlagaafgreiðslan
fyrir jól hafi verið gagnrýnisverð
og niðurstaóan orðið stórfelld
verðbólgufjárlög. Við skulum nú,
góðir áheyrendur, athuga, hvað
hæft er í þessum staóhæfingum.
Að vinna
traust með
verkum sínum
Núverandi ríkisstjórn gerði sér
grein fyrir því, að þau verkefni
sem hún tók aðsér aó leysa verða
ekki leyst á nokkrum mánuðum
né án samstarfs við þjóðina. Hún
tekst því óhikað á við þau miklu
efnahagsvandamál, sem að steðja,
en gerir grein fyrir því að það
tekur tíma að batinn komi i ljós.
Stundarerfiðleika hræðist hún
ekki, hún vill vinna sér traust
með verkum sfnum. Hvort þaó
tekst mun sjást þegar upp verður
staöið. En — skortir forystu? Er
landið stjórnlaust? Lítum yfir far-
inn veg í rúma sex mánuði.
Sl. haust var stöðvun útgerðar
og fiskvinnslu yfirvofandi vegna
stórfellds tapreksturs. Með skjót-
um aðgerðum tryggði rikisstjórn-
in óhindraðan rekstur fiskiskipa-
flota og fiskvinnslufyrirtækja
fram yfir áramót. Til stöðvunar
kom ekki. Eftir áramótin skap-
aðist á ný hætta á stöóvun útgeró-
ar og fiskvinnslufyrirtækja vegna
áframhaldandi verðfalls á fiskaf-
urðum. Ríkisstjórnin bægði
þeirri hættu frá. Verðhrun á
loðnuafurðum stefndi loðnuver-
tiðinni f vetur i voða og fyrir
áramót töldu margir vafasamt að
gert yrði út á loðnu í vetur. I dag
er loðnuvertfðin orðin hin þriðja
besta f sögunni, að magni til.
Þannig hefur á stuttum valdaferli
þessarar rfkisstjórnar þrívegis
stefnt i stöðvun undirstöðuat-
vinnuvega vegna gífurlegra
rekstrarvandamála. Samt hefur
þessi rekstur, þrátt fyrir allt,
gengið óhindraður. Er þetta for-
ystuleysi? Er þetta stjórnleysi?
Sl. haust ríkti óvissa á vinnu-
markaðnum. Vinstri stjórnin tók
kaupgjaldsvísitöluna úr sam-
bandi. Núverandi rikisstjórn
framlengdi þá ákvörðun. Verka-
lýðsfélögin sögðu upp samningum
sl. haust vegna gengisbreytingar.
Margir óttuðust vinnustöðvun.
Eftir áramótin hafði helsti for-
ystumaður sjómanna mjög á orði,
að efnt yrði til sjómannaverkfalls
snemma í febrúar. Hver varð
niðurstaðan. Það varð ekkert sjó-
mannaverkfall f febrúar. t rúm-
lega sex mánaða stjórnartíð nú-
verandi rfkisstjórnar hefur rfkt
vinnufriður.
Launafólk
treystir góðvilja
og réttsgni
ríkisstjórnar
Við hvaða aðstæður hefur þessi
vinnufriður ríkt? Kaupgjaldsvísi-
talan er ekki í sambandi, óhjá-
kvæmileg en sársaukafull kjara-
skerðing hefur orðið, yfir-
vinna hefur minnkað. Hver
er skýringin á þvi, að vinnu-
friður hefur þrátt fyrir allt
haldist á slíkum tímum? Skýr-
ingin er sú, að launafólk treystir
góðvilja og réttsýni þessarar
rfkisstjórnar f kjaramálum við
þær erfiðu aðstæður, sem nú
ríkja. Þetta traust launafólks hef-
ur rikisstjórnin áunnið sér meó
verkum sínum. Launajöfnunar-
bætur sl. haust vernduðu lág-
launafólk fyrir mestu áföllunum.
Skattalækkanir nú, láglaunafólki
til hagsbóta, er framhald þeirrar
stefnu. Forseti Alþýðusambands
Islands segir, að ríkisstjórnin hafi
tekið vel i hugmyndir verkalýðs-
samtakanna um skattalækkanir.
Er það skortur á forystu og
stjórnleysi, að hafa tryggt vinnu-
frið með þessum hætti við ótrú-
lega erfiðar aðstæður? Og hver
trúir því, að ríkisstjórn, sem hef-
ur náð þessum árangri á vinnu-
markaðnum sé afturhaldsstjórn,
sem vilji skerða kjör launafólks
til hagsbóta fyrir atvinnurek-
endur. Nei, góðir áheyrendur,
þessi dæmi sem ég hef nefnt um
vinnufrið og snuðrulausan rekst-
ur undirstöðuatvinnuvega, að
ekki sé talaó um fulla atvinnu í
verstu efnahagskreppu sem yfir
ísland hefur gengið frá því á ár-
unum eftir heimsstyrjöldina sið-
ari, sýna, að í landinu situr sterk
stjórn, sem hefur haft trausta for-
ystu á hendi og nú þegar náð
umtalsverðum árangri, stjórn,
sem vill láta verkin tala og þau
hafa talað sfnu máli á fyrstu sex
mánuðum hennar stjórnartíðar.
Er þetta
aðgerðarlegsi?
Okkur er borið á brýn aðgerðar-
leysi i efnahagsmálum og að
bregðast of seint við vandanum.
Sl. haust beitti ríkisstjórnin sér
fyrir gengisbreytingu, áframhald-
andi vísitölustöðvun kaupgjalds
og launajöfnunarbótum. Var það
aðgerðarleysi? Við nýjum efna-
hagsvanda eftir áramót hefur á
ný orðið að bregðast með gengis-
breytingu ásamt og með nióur-
skurói ríkisútgjalda, takmörkun á
útlánum fjárfestingarsjóða, ráð-
stöfunum til að draga úr óhóf-
legum innflutningi, skyldusparn-
aði og síðast en ekki síst skatta-
lækkunum í þágu láglaunafólks
— í heild sinni ráðstafanir sem
setja svo sterka hemla á efna-
hagskerfið að lengra má ekki
ganga án þess að atvinnuleysi
vofi yfir. Svo tala menn um
aðgerðarleysi.
Ég svara því neitandi, að of
seint hafi verið brugðist við vand-
anum. Það er ekki nóg, aó stjórn-
málamenn geri sér grein fyrir eðli
vandans og hvernig við honum
skuli bregóast. Ef skilning al-
mennings skortir fara ráðstafanir
í efnahagsmálum út um þúfur.
Þess vegna greip rikisstjórnin
ekki til þeirra ráðstafana, sem nú
eru kunnar og hófust með gengis-
breytingunni í febrúar fyrr en
ljóst var orðið, að almenningur f
landinu gerði sér skýra grein fyr-
ir þvf, hversu aivarlegt ástandið
var orðið. Þá fyrst var tfmi til
kominn að hefjast handa.
Stefnan í
ríkisfjármálum
1 frumvarpi þvi, sem rikis-
stjórnin lagði fram á Alþingi i dag
er >gert ráð fyrir niðurskurði á
útgjöldum rikissjóðs, sem nemur
um 3500 milljónum króna. 1 fram-
haldi af þeim ráðstöfunum, sem
gerðar verða til að stemma stigu
við því að öll áhrif gengisbreyt-
ingarinnar komi fram sem út-
gjaldaauki hjá rikissjóði, verður
leitast vió að koma við frekari
sparnaði i rekstri. Mun sú við-
leitni ekki einungis béinast að
stofnunum sem standa undir
rekstrinum með beinum framlög-
um úr rikissjóði, heldur einnig að
fyrirtækjum, sem afla eigin tekna
með sölu á þjónustu.
Hafa verður vakandi auga á at-
vinnuástandi og atvinnusjónar-
mið sett ofarlega, þegar metið
verður, hvaða framkvæmdum eigi
að fresta og hverjum að flýta.
Fjárlagaafgreiðslan fyrir jól
hefur verið gagnrýnd. í því sam-
bandi ber þess að gæta. 1 fyrsta
lagi, að undirbúningur fjárlaga-
gerðar hófst á sl. sumri, þegar
vinstri stjórn var enn við völd. í
öóru lagi, að fjárlögin hljóta óhjá-
kvæmilega að endurspegla yfir
50% verðbólgu í landinu á siðasta
ári. 1 þriója lagi að meginhluti
útgjaldaliða fjárlaga er lögbund-
inn og ekki hægt að gera þar
breytingar á nema með lagabreyt-
ingum. 1 fjórða lagi, að þjóðhags-
forsendur hafa gerbreyst frá þvi
fjárlög voru samþykkt í desember
þ.e. viðskiptakjör hafa versnað
mun meira en þjóðhagsspáin
hafði gert ráð fyrir. Með tillögu
um niðurskurð á fjárlögum nú, er
leitast við að aðlaga fjárlögin ríkj-
andi aðstæðum í efnahagsmálum.
Sú stefna, sem núverandi ríkis-
stjórn telur að fylgja beri f fjár-
málum rfkisins kemur skýrt fram
f því frumvarpi sem nú hefur
verið lagt fram og mun að sjálf-
sögðu koma enn skýrar fram við
afgreiðslu fjárlaga fyrfr árið
1976.
Að hverju bein-
ist gagnrýnin?
Ég hef nú farið nokkrum orðum
um þá gagnrýni, sem haldið hefur
verið uppi á núverandi ríkis-
stjórn. Eftirtektarvert er, að hún
beinist ekki fyrst og fremst að
efnislegum þáttum í stefnu og
störfum ríkisstjórnarinnar,
heldur ýmsum formsatriðum og
ytra búnaði. 1 raun og veru má
segja, að eina efnislega gagnrýn-
in, sem Alþýðuflokkurinn hefur
haldið uppi á núverandi ríkis-
stjórn sé afstaða formanns þing-
flokks Alþýðuflokksins til sölu-
skattshækkunar vegna Norðfjarð-
ar og Vestmannaeyja. Sú gagn-
rýni átti sér þó ekki meiri hljóm-
grunn innan Alþýðuflokksins en
svo, að aðeins tveir af fimm þing-
mönnum flokksins greiddu at-
kvæði á móti söluskattshækkun-
inni.
Hins vegar hafa forsvarsmenn
Alþýðubandalagsins að einu leyti
markað mjög skýra afstöðu gegn
stefnu ríkisstjórnarinnar. Helsti
foringi Alþýðubandalagsins,
Magnús Kjartansson, fyrrverandi
ráðherra, hefur hafnað þeirri
stefnu ríkisstjórnarinnar, að
bæta fyrst og fremst kjör lág-
launafólks og krafist þess að hið
hróplega misrétti, sem fram kom
í kjarasamningunum f fyrra þeg-
ar hærri tekjuhópar innan verka-
lýðssamtakanna fengu margfalt
meiri kauphækkun en lægri
tekjuhópar, verði endurreist um-
svifalaust. Þessi stefna hefur
hvað eftir annað verið ítrekuð í
aóalmálgagni Alþýðubandalags-
ins og hefur fylgt hörð gagnrýni á
helstu verkalýðsforingja úr
röðum Alþýðubandalagsins fyrir
að fylgja ekki þessari stefnu. Er
hér um að ræða mjög athyglis-
verða stefnubreytingu flokks,
sem hingað til hefur talið sig
helsta málsvara láglaunafólks.
Lœkkun
tekjuskatts
Við afgreiðslu fjárlaga gerði ég
grein fyrir þeim breytingum á
skattalöggjöfinni, sem ríkisstjórn-
in hygðist beita sér fyrir.
í samræmi við stefnu ríkis-
stjórnarinnar og á grundvelli þess
starfs, sem unnið hafði verið i
fjármálaráðuneytinu, fól ég
nokkrum embættismönnum að
undirbúa tillögur varðandi ein-
staka þætti skattamálanna, jafn-
framt þvi sem skipuð var þing-
mannanefnd til þess að fylgjast
með þvi starfi.
Megináherzla var lögð á tillögur
um lækkun tekjuskatts að upp-
hæð 700 milljónir króna, sem gert
hafði verið ráó fyrir með sam-
þykkt fjárlaganefndar svo og
sameiningu fjölskyldubóta, trygg-
ingakerfisins og skattakerfisins.
Með þeirri sameiningu væri
stefnt að þvi að ná þeim tekju-
jöfnunaráhrifum sem bótum al-
mannatrygginga og tekjuskatti er
ætlað að ná, skýrar og sanngjarn-
ar en núgildandi löggjöf gerir
kleift.
Breyting á
skattakerfi
í frumvarpi ríkisstjórnarinnar
sem lagt var fram i dag, er aö
finna ákvæði hér að lútandi.
Hinir hefðbundnu persónufrá-
drættir ásamt hinum gölluðu ný-
mælum s.l. ár um skattafslætti
eru felldir nióur, þess i stað koma
persónufrádrættir.
Fjölskyldubætur trygginga-
kerfisins og allar ívilnanir vegna
barna i tekjuskatti eru sam-
einaðar i einn afslátt, barna-
bætur. Þessar barnabætur ganga
til greiðslu á opinberum gjöldum,
en að þvi marki sem þær eru
hærri en þau, greiðast þær út til
framfæranda. Leiðir þetta tii ein-
földunar bæði fyrir hið opinbera
og skattþegna, aukins réttlætis og
sparnaðar í rekstri.
Verði þessi breyting samþykkt,
lækka fjárlög ríkisins um 1 millj-
aró.
Frumvarpið gerir ráð fyrir
lækkun tekjuskatts einstaklinga
um 850—900 m.kr. og lækkun út-
svars um 360 m.kr. miðað við það
að sveitarfélögum sé heimilað að
leggja á 11% útsvar.
Breytingar þær sem lagt er til
að gera, miða fyrst og fremst að
hagsbótum fyrir lágtekjufólk eins
og dæmin i greinargerð frum-
varpsins glögglega sýna.
Hjón með 2 börn geta haft skv.
tillögunum skattfrjálsar brúttó-
tekjur 1216 þús., en að óbreyttum
lögum 1101, þar er hækkun um
115 þús.
Einstætt foreldri með 1 barn
getur haft skv. tillögunum skatt-
frjálsar brúttótekjur 906 þús. en
að óbreyttum lögum 774 þús. mis-
munur 132 þús.
Eg læt hér staðar numið en hvet
alla til þess að kynna sér vel þess-
ar skattalagabreytingar. Með
ákvæðum þessa frumvarps um
lækkun skatta og heimilda til
lækkunar skatta er að því stefnt
að milda nokkuó þá kjaraskerð-
ingu, sem þjóðin í heild fær ekki
undan vikizt.
Þessar úrbætur eru ætlaðar
hinum tekjulágu og þá helzt
barnafjölskyldunum og stuðla
þannig að skynsamlegri niður-
stöðu í þeim kjarasamningum
sem nú standa yfir.
Við lifum á erfiðum timum.
Ytri áföll fara saman við þaó, aö
við höfum ekki kunnað fótum
okkar forráð hin síóustu ár. En
lengur verður ekki undan vikist
að taka á vandanum. Rikisstjórn
Geirs Hallgrimssonar tók við
völdum til að veita forystu —
ekki til að láta reka á reiðanum.
Engum okkar sem í ríkisstjórn
sitjum hefur verið það ánægju-
efni að grípa til þeirra ráðstafana,
sem við höfum beitt okkur fyrir
að undanförnu. Við gerum okkur
þess glögga grein að kjaraskerð-
ingin er orðin þungbær. Okkur er
ljóst, að slíkri kjaraskerðingu
fylgir óánægja. Við erum reiðu-
búnir að taka þeirri óánægju i
fullu trausti þess, að fyrr en varir
muni efnahagsráðstafanir ríkis-
stjórnarinnar sýna árangur i
verki — árangur, sem verður
þjóðinni allri til hagsbóta þegar
til lengdar lætur.
Umbœtur
í skattamálum
Afram verður unnið að skoðun
skattalaganna.
Vonast ég til að áður en þessu
þingi lýkur, fái þaó til meðferðar
ákvörðunartöku um staðgreiðslu
opinberra gjalda svo og söluskatt
með virðisaukasniði.
Þá hefur ríkisstjórnin ákveðið
að fyrir næsta Alþingi verði lagð-
ar tillögur um sérsköttun hjóna
með skiptingu tekna þeirra að
jöfnu.