Morgunblaðið - 05.04.1975, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. APRlL 1975
UMSJÓN: Bergljót Halldórsdóttir, Björg Einarsdóttir, Erna Ragnarsdóttir,
Lilja Ólafsdóttir
Hvernig
eru
kvennaársræftur ?
Fundahold í lilefni kvenna-
árs dynja á landslýö, ef marka
má aufílýsinKar, eöa ræóum um
kútiun kvenna er skotiö inn í
dafiskrár lunda. Um hvart
snúast rærturnar?
Enfiinn einn netur komist
yfir art sækja slíkan funda
fjölda l'yrir forvitni sakir.
Umsjónarmenn þessara dálka
urrtu sér því úti um sýnishorn.
Nú fieta lesendur sett sifi í stell-
inuar oft flutt sjálfum sér <>n
sínum eina kvennaársrærtu.
Artferrt: Lesist upphátt mert
ávarpsorrtunum „góðir áheyr-
endur“.
„Vrrtur mi lálynd nti
ti<>sjáll ku'iiiiafjöldiiiii.
t*r hornkrrliiiK licröarfrti
lirifsa IiI síii itildin.**
Ef virt lítum nokkur ár aftur i
timann op virrtum fyrir okkur
störtu konunnar í þjórtlélafiinu,
blasir virt okkur hin hreina og
tæra konumynd, sem karl-
mennirnir elskurtu op lofsunpu
i ljórtum o({ siipum — konu, sem
kúrrti feit op lallep viö hlirt
bónda sins, malandi af ánægju.
Kyrr á tímum var starta kon-
unnar innan veppja heimilisins.
IIún var alin upp til þess fyrst
op fremst art peta eldart mat,
þvepirt lín, verirt mórtir barn-
anna sinna op Iftil, notalep
eiginkona, sem lél vel art stjórn.
Karlmaóurinn var höfurt fjöl-
skyldunnar — hinn stóri,
sterki, alvitri op allsráöandt
heimilisfartir, sem hafrti <>1I fjár-
rárt 0(4 framkvæmdavald i
uppeldi barnanna, upp-
byf4(4in(4u og rekstri heimilisins.
Húsbóndavaldtrt var óskorart.
En timinn leirt — konurnar
fenftu örlítirt meiri menntun og
þær sættu si(4 nú ekki lengur
virt einveldi karla — urrtu
heimtufrekar og sjálfselskar,
víldu vasast í öllu, kröfðust
jafnréttis og töldu sif4 jaínvel
hafa vit á stjórnmálum og börrt-
ust fyrir kosningarrétti sér til
handa, en árirt 1915 fengu kon-
ur viðurkenndan kosningarétt.
Hvílíkur sigur, margri konu
hefur nú l'undist sem öllum
erfirtleikum væri rutt úr vegi,
heiöríkja vorsins hefur fyllt
huga og hjörlu rnargra
KONUR, SEM HAFA
SETIÐ Á ALÞINGI TIL
JÚLÍLOKA 1974.
1. Adda Bára Sigfúsdóttir,
f. 30. des. 1926.
Vþm. Reykv. 5.—20. nóv. 1957.
2. Auður Aurtuns,
f. 18. febr. 1911.
Vþm. Reykv. 17.—24. maí 1947
ogll,—31. okt 1948.
Alþm. Reykv. 25. okt. 1959—30.
júnf 1974.
3. Bjarnfríður Leónsdóttir,
f. 6. ágúst 1924.
Vþm. Vesurl. 2.-22. nóv. 1971,
28. febr.—22. marz 1972 og 30.
aprfl—9. maí 1974.
islenskra kvenna, er þær gengu
art kjörborrtinu i fyrsta sinn og
vegurinn til frani á jafnréttis-
grundvelli sveipartur hillinga-
Ijónta.
Já, sigur var unninn, en þaö
hefrti þurft art íylgja honum eft-
ir. I'ótt fjölmargar konur hefðu
myndart sér skortanir á stjórn-
niálunt, voru hinar margfalt
fleiri, sent ekkert höföu um
slíkt hugsart, undu glaöar virt
sitt og fóru í einu og öllu eftir
vilja bænda sinna virt kjörborö-
irt sem annars startar.
Arin lirtu — fyrsta konan var
kosin á þíng 1923 og var það
Ingibjörg 11. Bjarnason, skóla-
stjóri Kvennaskólans í Reykja-
vik. l>art hefur komist i tísku að
tiieinka ýmsum félaga- og
mannúrtarmálum vissa daga
ársins, t.d. höfum virt berkla-
varnardag, Raurti krossinn hef-
ir sérstakan dag, verkalýðs-
félögin ákvertinn dag og svo
mætti lengi telja.
En nú hafa þau undur gerst,
art konunt heí'ur verirt úthlutað
— ekki einum degi, heldur öll-
um 365 dögum ársins 1975, árið
nefnt „kvennaár" og því valin
einkunnarorrtin jafnrétti —
framþróun — frirtur.
En hvað kemur til? Eru karl-
ntenn allt i einu farnir aö hugsa
svona mikirt urn velíerðarmál
kvenna, eru þeir orrtnir leirtir á
art stjórna eða hræddir?
Ilræddir virt styrjaldir, vetnis-
sprengjur, og konur — hræddir
virt þart öngþveiti, sem ríkir á
heimilunum, vinnustörtunum, i
fjármálum og þjórtmálum —
sem þéir hafa skapart rnert bak-
tjaldavaldabraski sínu.
Hver sem ástæðan er, ágætu
konur, þá takirt virt því, sem
ykkur er rétt og notirt tímann
vel — hugsirt, framkvæmirt og
verirt óragar, því að ástandið
getur ekki versnað.
En hvernig er nú umhorfs
hjá konunni 1975. Allar
menntastoínanir standa konum
opnar og margar konur hafa
hlotirt mikla og nytsama mennt-
un ámóta og karlmenn, en þrátt
fyrir það hangir konan aftan í
karlmanninum eins og húsvagn
aftan i Austinmini.
4. Geirþrúður H. Bernhöft,
f. 19. júlf 1921.
Vþm. Reykv. 27. marz—11.
apríl 1973, 17. aprfl—5. maí
1974 og frá 24. júlí 1974.
5. Guðrún Lárusdóttir,
f. 8. jan. 1880 — d. 20. ágúst
1938.
Landsk. alþm. frá 15. júnf 1930
til æviloka.
6. Hildur Einarsdóttir,
f. 3. apríl 1927.
Vþm. Vestf. 3.-9. maí 1974.
7. Hjördfs H jörleifsdóttir,
f. 25. febr. 1926.
Vþm. Vestf 7.-22. febr. 1972
og 14. febr.—3. marz 1974.
Hún fær ver launaðar stööur
og oft lengri vinnutíma og
venjulega situr hún i sama
skrifstofustólnum, frá þvi að
hún byrjar að vinna sem ung
velmennturt kona, þangað til
hún hættir sem örþreyttur elli-
lífeyrisþegi.
En hvernig stendur á þessu?
Þaö þarf meira en 60 ár til
þess að breyta hugsunarhætti
heillar þjóðar. Maðurinn vill
hafa konuna undirgefna, en
konan á erfitt meö að brjóta af
sér alda gamla hlekki — en hún
verrtur ekki ómetanlegur
vinnukraftur ef hún þarf aö
sinna tvöföldu star'fi.
Vinnutimi margrg giftra
kvenna er svo langur og strang-
ur, aö mér er til efs aö þrælar
landsnámsmanna hafi haft
lengri og strangari vöku.
Heimilið er hinn sanni
lundur frirtar og frantþróunar
— í eldhúsi og þvottahúsi
standa vinnukonur nútimans
innbyggðar i tekk og harðplast,
en ekki af holdi og blóði, svo
karlmennirnir hafa ekki lengur
ánægjuna af þvi að strjúka
þeim um hupp og lend og forrt-
ast þeir þvi eldhúsiö, enda er
þar bara eiginkonan art mata
vélakostinn.
Þessar nútíma vinnukonur
hugga hvorki né hlú að börnum
eins og vinnukonur fyrri tíma
— nema þá helst isskápurinn, i
honum leynist oft eitthvaö lost-
æti, sem lyklabörnum þykir
gott aó stinga upp í sig þegar
þau eru ein heinta. Kannski er
þaö næringarrikur hveiti-
braurtssnúður, uppáhaldsmatur
niargra barna, og seldur í bestu
skólum bæjarins sem fórturbæt-
ir uppvaxandi ungmennum.
Það væri ekki undarlegt þótt
húsmóðirin yrði stundum ráð-
villt i eldhúsvélasalnum. Hvort
á hún heldur að elda matinn á
eldavélinni, i bökunarofninum,
i grillofninum, i minútugríllinu
eða ætti hún e.t.v. að nota djúp-
steikingapottinn. Húsbóndan-
um þykir svo dæmalaust góður
djúpsteiktur fiskur mert remou-
laðisósu, svona eins og lesa má
hálfsmánaðarlega á matarsíð-
um blartanna við hliðina á
tiskudálkunum, en þetta tvennt
8. Inga Birna Jónsdóttir,
f. 17. sept. 1934.
Vþm. Reykv. 15.—21. des. 1971
og 22. febr.—6. marz 1972.
9. Ingibjörg H. Bjarnason,
f. 14. des. 1867 — d. 30. okt.
1941.
Landsk. alþm. 8. júlf 1922—15.
júní 1930.
10. Jóhann Egilsdóttir,
f. 25. nóv. 1881.
Vþm. Reykv. 13. nóv.—3. des.
1957.
11. Katrfn Smári,
f. 22. júlí 1911.
Vþm. Reykv. 5.—25. febr. 1960,
16.—30. jan. 1964 og 6.—12.
maf 1965.
12. Katrfn Thoroddsen,
f. 7. júlí 1896 — d. 11 maí 1970.
er sérdeilis ætlað konum til
andlegrar og likamlegrar upp-
byggingar. Meðan á þessu
stendur les pabbinn blaðið sitt,
ef hann hefur ekki getart lokið
þvi i vinnutímanum og rétt
fyrir kl. átta er sjónvarpið opn-
að og þar sest hann og situr þar
til þulirnir bjóða góða nótt.
Börnin verrta að hafa hægt um
sig — pabbi er að horfa á sjón-
varpið og hann er þreyttur eftir
erfiði dagsins. Heimilið er
spegilmynd velferðarþjóð-
félagsins, sem við búum i. Kröf-
ur til lífsgærtanna verða sífellt
háværari og ekkert getur stöðv-
að lifsgæðakapphlaupið, sem er
að drepa niður andlegt líf þeirr-
ar þjóðar, er þoldi hungur,
drepsóttir og kúgun i aldaraðir,
án þess aö brotna.
„Status-sumbol" fjölskyld-
unnai> bíllinn og húsið, þurfa
mikils með og fæði handa fjöl-
skyldunni kostar líka nokkurt.
Móöirin getur varla hætt sinni
tvöföldu vinnu og aðeins þarf
aö telja fram helming af laun-
uni giftrar konu.
Þegar gift kona fær launa-
seðil sinn, — er smá reitur meö
yfirskriftinni „nafn framfær-
anda" og þar á nafn eigin-
mannsins aö standa — þó svo
að hann hafi lægri tekjur en
konan eða vinni ekki neitt, telst
hann eftir sem áður framfær-
andi konu sinnar. Annars er
þetta með skattaframtalirt eng-
inn vandi, því eftir bestu vit-
und geta margir látiö tekjurnar
renna út um göt skattakerfis-
ins, sem karlmaöurinn hefur
svo blessunarlega séð um að
finnist vió áhugasama leit.
Stéttaskipting milli kynja er
ekki eingöngu ríkjandi í mann-
legu samfélagi. I dýraríkinu er
þessi skipting glögg. Þegar
bændur telja fram bústofn sinn
til skatts er ærin metin á kr.
3.800.—, en hrúturinn á kr.
5.700.—. Hestar, fjögurra vetra
og eldri, á kr. 30.000.—, en
hryssur á kr. 17.000.—
Nú eru liðin 53 ár síðan
fyrsta konan var kosin á þing.
Siðan er mikið vatn til sjávar
Vþm. Reykv. 1. okt.—16. nóv.
1945.
Landsk. alþm. 30. júnf
1946—23. okt. 1949.
13. Kristín L. Sigurðardóttir,
f. 23. marz 1898 — d. 31. okt.
1971.
Landsk. alþm. 23. okt.
1949—28. júní 1953.
Vþm. Reykv. 1. okt.—3. nóv.
1953, 27. okt.—2. des.
1954, 17. febr.—2. marz 1955,
21. marz—11. maí 1955 og 13.
febr.—16. marz 1956.
14. Margrét Sigurðardóttir,
f.5. júlf 1917.
Vþm. Reykv. 7.—20. nóv. 1960,
15. — 28. febr. 1961, 14. — 29.
marz 1962 og 13.—27. febr.
1963.
runnið og ef við gægjumst ínn á
hið háa Alþingi á kvennaárinu
1975, kúra þar þrjár konur, ein
kjördæmakjörin, en tvær upp-
bótarþingmenn.
Hvaó veldur? Er konum ekki
treystandi til þingsetu? Fá þær
ekki tækifæri? Vilja þær ekki
sitja þing? Þessum spurningum
og ýmsum fleiri, sem fram i
hugann brjótast verður ekki
svarað í einni svipan með einni
setningu. Þó má minna á nokkr-
ar staðreyndir.
Yfir 50% giftra kvenna vinna
utan heimilis og hafa þvf
væntanlega tvöfalt starf með
höndum, og tíminn, sem þær
hafa til að sinna félagsmálum,
líklega býsna ódrjúgur. Efstu
sætin á framboðslistunum eru
líka lokkandi f augum karl-
þjóðarinnar — górt laun, upp-
hefð og ýmis hlunnindi. I neðri
sætin er upplagt að setja konu
og ekki spillti að hún
myndaðist vel. Svo getur kven-
frambjóðandinn haldið stutta
tölu á kosningafundi og talað
um heilbrigðismál og barna-
verndarmál, en í guðs bænum
ekki minnast á efnahagsmál —
á þeirn hefur konan ekki vit,
enda þótt geigvænlega há upp-
hæð af þjóðartekjunum fari um
hendur húsmæðranna. I um-
ræðuþáttum sjónvarps og út-
varps eru bara efstu menn list-
anna þ.e. karlkynsúrvalíð og
það kann þá list að tala í austur
þegar spurt er i vestur — konur
hafa a.m.k. ofurlitla tilhneig-
ingu ennþá til að vera
málefnalegar.
En því til sönnunar að ennþá
fyrirfinnist karlar, sem geta
tekið rökréttar og skjótar
ákvarðanir, vil ég enda mál
mitt á sögu úr Húnaþingi.
Aður fyrr var Blönduósbær
tvö prestaköll og messaði
Höskuldsstaðaprestur fyrir
utan ána i Kvennaskólanum.
Eitt sinn viö guðsþjónustu lagði
ókennilegan fnyk að vitum
sóknarbarna og varð af ókyrrð
— stúlka ein stóð á fætur og
aðgætti hverju þetta sætti. Hún
kom til baka með talsverðu óða-
goti, náföl í framan, og hvislaði
einhverju að nálægri kennslu-
Framhald á bls. 18
15. Ragnhildur Helgadóttir,
f. 26. mai 1930
Alþm. Reykv. 24. júnf 1956 —
9. júní 1963 og sfðan 13. júnl
1971.
16. Rannveig Þorsteinsdóttir,
d. 7. júlf 1904.
Alþm. Reykv. 20. okt. 1949—28.
júnf 1953.
17. Sigurlaug Bjarnadóttir,
f. 4. júlí 1926.
Landsk. Alþm. sföan 30. júnf
1974.
18. Sofffa Ingvarsdóttir,
f. 17. júnf 1903.
Vþm. Reykv. 17.—30. nóv. 1950.
19. Svava Jakobsdóttir,
f. 4. okt. 1930.
Landsk. alþm. sfðan 13. júni,
1971.