Morgunblaðið - 02.07.1975, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. JULl 1975
Séra Ólafur Skúlason:
Þjóðkirkja — kirkja þjóðar
ENN einn pennaglaóur prestur-
inn, kann einhver að hugsa, er
ritsmíð þessi ber fyrir augu. Er
það að vonum, svo hefur verið
reynt á þolinmæði blaðalesenda á
liðnum vikum af stéttarbræðrum.
En ráði nokkur tilfinning skrifum
þessum, þá er það ekki sú, sem
einkennist af gleði.
Þó skal það strax tekið fram, að
ekki-er hér leitazt við að kasta
steinvölu minni til þátttöku í
þeirri stórskotahrið, sem kennd
hefur verið við Dómkirkju og
Skálholt. Kemur þar hvort
tveggja til, að þar hefur nóg verið
sagt (mundu jafnvel sumir freist-
ast til að taka enn dýpra i árinni
og segja, að of mikið hafi á stund-
um sagt verið), og svo hitt, að ég
hef engan metnað til að liggjayfir
fræðiritum útlendum til að þess
að afla þaðan heyja til að bera á
garða lesenda.
En ég hef svo titt verið spurður
um það, hvað felist eiginlega í
þessari samþykkt presta á helgum
Skálholtsstað í siðustu viku, til-
lögunni sem mest hefur verið gert
veður út af um „dultrú", sem vara
ber víð, að mér finnst ég geti var
komizt undan þvi að skýra, hvað
ég sé í þessri samþykkt og benda
um leið á hættur þær, sem mér
finnast felast við dyr hinnar
islenzku þjóðkirkju, ef ekki verð-
ur af varkárni fram haldið. Tók
þó af allan vafa í huga mér,
þegar vinur minn einn sagði við
mig eftir messu í gær, að sam-
þykkt þessi minnti sig einna helzt
á tilkynningu sumarhótels, sem
það sendi frá sér, þegar haust-
aði;að það ætlaði að loka svo og
svo mörgum álmum sínum yfir
kalda mánuði vetrar, en hafa
aðeins opið fyrir fáa gesti.
METNAÐUR RAÐHERRA.
Biskupi okkar ágætum lúta orð
ljúfar en öðrum mönnum, og
hann hefur setið fyrir svörum í
sjónvarpi, og blaðafulltrúi hans
ungur hefur einnig skýrt, hvað að
baki samþykktar búi, og þó langar
mig til að láta mín orð bætast við.
Ekki er neinn vafi á því, að
préxtastefna hefur til þess
heimild að samþykkja tillögur um
svo til hvað sem er. Þessi síðasta
prestastefna samþykkti m.a. að
lýsa yfir furðu sinni á skorti á
metnaði hjá ráðherra i núverandi
ríkisstjórn. Samþykktir fyrnast
og lýsa oft ekki öðru en þeim
viðhorfum, sem ríkt hafa ein-
hvern tímann eða á einhverjum
stað. En þessi samþykkt um „dul-
trúna“ hefur komið verr við
marga en aðrar. Eg var persónu-
lega á móti því, að tillagan yrði
borin fram, ekki slzt í sinni upp-
runalegu mynd, þar sem því var
lýst yfir, að spíritismi væri ekki
grein á kristnum meiði. Það er
svo með stefnur, að þær þekkjast
bezt af fylgjendum sínum og for-
svarsmönnum, og fyrir presta að
lýsa því yfir (eða svo hefði það
vafalaust verið túlkað), að sumir
virtustu menn kirkjunnar hefðu
ekki verið (og væru ekki) kristn-
ir, finnst mér nokkuð langt geng-
ið, þó ekki væri meira sagt. Hafði
ég þvi tal af mönnum og freistaði
þess að fá hana dregna til baka,
þar sem ég þóttist sjá, að hún
mundi ekki láta neitt gott af sér
leiða, en kalla aðeins fram tilfinn-
ingarík viðbrögð og stofna ein-
ingu kirkjunnar í voða. Mér tókst
þetta þó ekki, þó ýmsir legðu því
Lið, en tillögumaðurinn féllst á, að
tillaga hans yrði borin fram í all-
breyttri mynd.
400 OOOOPINEYRU.
Þegar þar kom, að allsherjar-
nefnd skilaði margnefndri tillögu
til prestastefnunnar, kom það
fram, sem ég hafði óttazt. Eftir
hófsamlega skýrslu formanns
nefndarinnar, séra Péturs Þ.
Ingjaldssonar, talaði flutnings-
maðurinn, séra UlfarGuðmunds-
son, og flutti langt mál. Sagði
hann m.a., að hvati tillögu hans
væri sá, að hann vissi, að það biðu
fjögur hundruð þúsund opin eyru
eftir því að heyra eitthvað frá
Skálholti um þessi mál. Kom vel
fram i máli hans mikil einlægni
og hugsjónahiti, en leið ákefð
hins unga manns, sem ekki þekk-
ir hik eða löngun til að slæva
frekar vopnin en brýna þau. Jökst
enn hitinn, svo að jafnvel fundar-
sköp riðluðust og bætti ekki úr
skák, er fersk und sorgar og von-
brigða tók að blæða að baki ræðu-
manns eins. Hefði því vafalaust
verið ráðlegast að hafa fundarhlé
eða jafnvel að fresta frekari af-
greiðslu tillögunar þar til presta-
stefna hefði gefið sér góðan
tima einhvern tíma seinna til um-
ræðu um þessi mál eins og sam-
þykkt var tillaga um. En tíma-
skortur mótaði nokkuð viðbrögð
auk tilfinningahitans, svo að ekki
varð af frestun.
En hvernig stóð á því, að enginn
greiddi tillögu mótatkvæði?
Síðari hluti hennar lýsti því
skorinort og rétt yfir, að Kristur
er hið eina, sem kirkjan byggir á.
Hver hefði látið sér detta i hug, að
draga slíkt i efa, hvað þá að greiða
atkvæði á móti því? Og hvað
„dultrúarstefnur" áhrærir, þá fer
nærri, að þar geti hver og einn
lesið inn í sem hann vill. Þar skal
ég fyrstur mann samþykkja, að i
þeim potti kennir margra grasa
og sumra ekki lystilegra, og vildi
ég sízt af öllu fá meir af slíku yfir
okkur hér heima. Og þó að flutn-
ingsmaðurinn hafi talað mest um
spititisma og guðspeki i fram-
söguræðu sinni, þá vorum við að
greiða atkvæði um orðaða tillögu,
sem lá fyrir fundi, en ekki að lýsa
því yfir, að hvert orð í ræðu hans
væri rétt eða okkur að skapi, eins
og það að hver einasti Islendingur
svo að segja biði i ofvæni eftir því
að heyra frá okkur. Ég er ekki
það, sem kallað er „spiritisti", og
mér gremst ævinlega, þegar það
er lagt að jöfnu að trúa á eilíft lif
(eða framhaldslíf) og vera
spítitisti, og hljóti hvort tveggja
að fara saman. En sumir minna
virtustu vina og samstarfsmanna
hafa fengizt við sálarrannsóknir
og tel ég alls ekki, að þeir séu
fyrir það síðri fylgjendur Jesú
Krists eða verri greinar þess vin-
viðar, sem kirkjunni veitir afl.
ALLIR EINS EÐA ALLIR EITT
Og nú kemur þar máli minu,
sem aðalástæða er skrifs þessa.
Mér hefur ætíð þótt það styrkur
hinnar islenzku kirkju að vera
þjóðkirkja, þ.e. kirkja, þar sem
mestur hluti þjóðarinnar fann
hún gat átt heima. Hún er vitan-
lega líka evangelisk-lúthersk og
það setur henni ákveðnar kenn-
ingar. Þar á meðal ekki sízt sú, að
trú hvers og eins hljóti að byggj-
ast á heilögum ritningum og eigin
samvizku, en ekki einhverjum
samþykktum kirkjuþinga eða
móta. Það er þvi vá fyrir
dyrum" ef kirkjan íslenzka
ætlar svo mjög að þrengja
dyr sínar, að þar megi aðrir inn
ganga en þeir, sem öllum sam-
þykktum presta hennar vilja lúta.
Og vænlegra er það líka til
árangurs, vilji einhver hafa á
annan áhrif, að lýsa því ekki yfir i
upphafi, að viðmælandi vaði al-
gjöran reyk, svo vart sé hægt við
hann að ræða; betra væri að nálg-
ast hann af meira jafnræði og
virða hann þess að hlusta á hann
um leið. Trú án auðmýktar verður
hrokafull, trú án umburðarlyndis
veldur nærsýni, og þá er ekki lagt
í það, sem Einar skáld Benedikts-
son orðar svo: „Nærsýnið verður
blint við sitt blað.“
Jesús sagði aldrei við ættum að
verða eins, þó hann segði við ætt-
um að vera eitt. Og sú eining
byggist á trúnni á hann sjálfan og
kærleika gagnvart öllum. Að lok-
inni prestastefnu var altaris-
ganga, eftir hana sagði einn prest-
anna, góðvinur minn, við mig eitt-
hvað á þá leið, að fátt hefði glatt
hann meira en að sjá mig við hlið
vígslubiskups Skálholtsstiftis við
útdeilingu heilagrar kvöldmáltíð-
ar. Og er ég innti hann eftir þvi,
hvað valdið hefði þeirri gleði,
kom það fram, að hann áleit
skoðanir okkar séra Sigurðar
Pálssonar svo ólikar, að það eitt
að sjá okkur þannig sameinaða í
verki, hefði verið honum ríkur
gleðigjafi. Ann ég honum þesg
sannarlega. En hvað sem okkar
vígslubiskups áhrærir, þá er mér
sjálfum það rík gleði að
„embætta" með honum, svo vel
kann hann til verka, og svo sönn
er lotning hans fyrir því, sem við
altarið er unnið.
En þar sem við vígslubiskup
sátum í skrúðhúsi og biðum þess
að ganga fyrir altari heyrðum við
gegnum opnar dyr ræðu biskups,
er hann kvaddi presta sína. Ekki
gátum við heyrt allt, því miður,
en líkingu nam ég og vil hér
endursegja. Helgisögn er til um
það, að likami Jóhannesar skírara
hafi verið brenndur, eftir að hann
var hálshöggvinn. Er hreyft var
við öskunni, kom í ljós, að allt var
brunnið nema fingurinn, er hann
hafði bent á Jesú með, þegar
hann fyrr hafði engið framhjá.
Allt hafði orðið eldinum að bráð
nema fingurinn, því varð ei eytt,
sem á Frelsarann benti.
Líkingar erú til að njóta en líka
að læra af. Of mikilli ösku er
þyrlað upp. Hún getur jafnvel
orðið svo dimm að varni sýn.
öskuna ber okkur að forðast, en
um það eitt að hugsa, að horft sé
til Jesú. Þar eigum við að vera
samtaka, lærðir sem leikir, og
ekki láta neitt byrgja hann úti. I
því einu eigum við að vera eitt, og
það ekki síður, þó ekki séum við
öll eins. Til þess þarf íslenzka
þjóðkirkjan að hjálpa börnum
sínum öllum.
Reykjavík 30. júní 1975
Ólafur Skúlason
Séra Björn 0. Björnsson:
Athugasemd vegna „fréttatilkynn-
ingar” „blaðafulltrúa biskups”
Prestastefna íslenzku þjóð-
kirkjunnar, sem haldin var í Skál-
holti fyrra hluta þessarar viku,
gerði samþykkt er þannig
hljóðar:
„Prestastefna íslands 1975
varar við dultrúarfyrirbrigðum af
ýmsu tagi, sem á síðari tímum
hafa breiðzt út meðal þjóðarinnar
og hvetur söfnuði landsins til þess
að vera vel á verði gagnvart hvers
kyns áróðri.
Kristin kirkja byggir boðun
sína og líf á Jesú Kristi einum,
eins og honum er borið vitni I
Nýja testamentinu, og brýnir fyr-
ir öllum að láta ekki bifast á þeim
grundvelli."
Til leiðbeiningar um, hversu
skilja beri þessa samþykkt —
væntanlega þá fyrst og fremst
orðin „dultrúarfyrirbrigðum af
ýmsu tagi“ — hefur svo „blaða-
fulltrúi biskups á Prestastefnu
1975“ sent dagblöðunum til-
kynningu, þar sem talið er „óhjá-
kvæmilegt" að benda á og „undir-
strika, að hér er sérstaklega varað
við“ spíritismanum.
Ég undirritaður er ekki
spíritisti og hef aldrei verið það.
í erindi, sem ég á næstsíðasta
hausti flutti á fundi í „Sálarrann-
sóknafélagi íslands", gerði ég það
rækilega að umtalsefni, að vegna
eðlis undirstöðu raunvfsinda fáist
aldrei úr því skorið með vísinda-
legum hætti, hvort ,,annað“ líf
taki við af þessu, við andlát
manns; hins vegar hafi Jesús
Kristur leitt það f ljós, og að þess
sé alls ekki að vænta, að um það
verði bætt á nokkurn hátt.
Þó að ég sé þannig ekki
spfritisti, né hafi nokkurn tíma
verið, þá get ég ekki orða bundizt
um hve vanhugsuð og ókristileg
mér finnst fyrri grein ofan-
greindrar samþykktar með
skýringu blaðafulltrúans). Eg hef
kynnzt spfritistum, sem mér hafa
fundizt áhugasamir um kristin-
dóm langt umfram það sem geng
ur og gerizt, og yfirleitt hafa mér
fundizt spiritistar betur kristnir
en gengur og gerist. Meðal þeirra
er a.m.k. einn maður, sem mér
hefur fundizt einhver bezt kristni
maður sem ég hef kynnzt á
ævinni. Og mér er kunnugt um að
menn, sem enga trú höfðu á
kristindómi, hafa orðið kristnir
með spíritisma sem millistöð.
1 samþykktinni er lýst yfir
hollustu við Jesú Krist „eins og
honum er borið vitni í Nýja testa-
mentinu" og „brýnt fyrir öllum
að láta ekki bifast á þeim grund-
velli“. Sjá menn, sem þessu eru
samþykkir og hafa jafnframt talið
nauðsynlegt að vara kristna menn
við spiritismanum, enga bend-
ingu í ummælum Jesú um „ill-
gresi meðal hveitisins“? „Þjón-
arnir sögðu við hann (eiganda
akursins): „Viltu þá að við förum
og tínum það?“ En hann segir:
„Nei, svo að þér eigi, er þér tínið
illgresið, reytið hveitið upp ásamt
þvf.“ (Matt. 13). Eða þá þessi
frásögn í Markúsarguðspjalli, 9.
kapítula: „Jóhannes sagði við
hann (Jesú): „Meistari! Vér
sáum mann einn, sem i þínu nafni
rak út illa anda, og vér bönnuðum
honum það, af þvf að hann fylgdi
oss ekki.“ En Jesús sa^ði:
„Bannið honum það ekki, Þvi að
enginn er sá er gerir kraftaverk í
mínu nafni og rétt á eftir getur
talað illa um mig. Því að sá sem
ekki er á móti oss, hann er með
oss.“ „Felst engin viðvörun við
athöfnum sem ofangreindri sam-
þykkt gegn „dultrúarfyrirbrigð-
um“ í frásögn þessari?
Ég er ekki að biðja presta lands-
ins né aðra kristna menn þessum
að gera gustuk á spfritistum. Ég
er að vara þá við að vinna sjálfum
sér til sektar. „Maður Ifttu þér
nær!“ Líkist kannski þjóðkirkja
Islands ekkert saltinu dofnaða?
Hvar eru kærleiks-tilþrifin? Jú,
aðeins örlar á þeim, og Guði sé lof
fyrir það, þó að lftið sé! En er ekki
íslenzkur almenningur líkastur
hjörð sem engan hirði hefur?
„Ekki mun hver sá, er við mig
segir: „Herra, herra!“ ganga inn í
himnaríki, heldur sá er gerir vilja
Föður míns.“...
Ég held yfirlæti gagnvart skoð-
unum annarra fari ekki vel á
íslenzku prestunum — enda verð
ég að játa, að hingað til hafi yfir-
leitt ekki borið mikið á sliku.
Samt mættu sumir þeirra rifja
upp fyrir sér orð Páls í 14.
kapitula Rómverjabréfsins:
„Takið að yður hina trúarveiku —
Þó ekki til að leggja dóm á
skoðanir þeirra."
Hvað er það, sem gerir mann
„hólpinn“? Það, að lýsa yfir fylgi
við tilteknar skoðanir eða „trúar-
atriði“? Ekkert er haft eftir Jesú í
guðspjöllunum, að slíku lútandi.
Hins vegar sagði Jesús við tiltekið
tækifæri, og allt hans atferli vitn-
ar um hið sama, að brýnasta nauð-
syn væri að elska. Og í 1.
Jóhannesar-bréfi segir stutt og
Iaggott: „Cíuð er kærleikur.“ Og
siðan eru orð þessi ftrekuð
óbreytt.
„Af því skulu allir þekkja, að
þér eruð mínir lærisveinar, að þér
berið elsku hver til annars.“ Með
öðrum orðum: Það að bera kær-
leik í brjósti, er að vera „krist-
inn“. Þegar tveir eða fleiri slíkir
menn hittast er viðhorf þeirra
gagnkvæmt — þeir elskast. Af þvf
má marka, að þeir eru lærisveinar
Jesú Krists.
Þetta er Jesús Kristur „eins og
honum er borið vitni f Nýja testa-
mentinu". „Látið ekki bifast á
þeim grundvelli!"
Reykjavík 28. júni 1975.
Björn O. Björnsson
— List og
samfélag
Framhald af bls. 15
blekkingar- og eiginhagsmuna-
skyni fámennra hópa. Þó að vísu
skjóti stundum upp kollinum
annarleg sjónarmið innan sam-
taka rithöfunda, má telja öruggt
að slíkt fái ekki hljómgrunn i
sambandi við launasjóðinn þar
sem svo mikið er í húfi. En til
öryggis væri rétt að ætlast til þess
að þeir rithöfundar sem taka þátt
í samningu nefndrar reglugcrðar
afsali sér fyrirfram greiðslum úr
launasjóðnum, verði þeim það á
að falla fyrir þeirri freistingu að
leggja til að veita féð til aðeins
örfárra aðila samkvæmt lista-
stefnum eða pólitfskum lfnum.
Það má ekki gleymast að þetta er
fé allra rithöfunda. Þetta er
aðeins varnagli sem vert er að
hafa í huga, en engar hrakspár,
þó að óneitanlega hafi gróf hlut-
drægni stundum átt sér stað. En
slíkt má ekki koma fyrir i þessu
máli.
Ef tækifæri gefst mun ég ef til
vill fara nánar út í þessi mál
síðar, en þetta verður að nægja að
sinni.
Jón Björnsson.