Morgunblaðið - 10.08.1975, Síða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. AGUST 1975
— Leiðin til
glötunar
Framhald af bls. 31
skrifar Carl-Gustaf Lilius flfl-
djarfa grein, sem nefnist „Sjálfs-
ritskoðun I Finnlandi“ Hún
fjallar einmitt um hið hættulega
eitur, sem lami lýðræðið að innan,
og henni lýkur með þessum
orðum:
„Þegar til iengdar lætur, mun
sjálfsritskoðun grafa undan
sjálfsvirðingunni. Og þegar eitt-
hvert land fer að missa sjálfs-
virðingu sína, grefur það um leið
undan tilverurétti sinum.“
Hinir finnsku raunsæismenn
trúa ekki á slikt orðagjálfur eða á
gildi tjáningarfrelsis. Þeir sjá
hvarvetna merki þess, að þau
dýru verðmæti, sem Vesturlönd
hafa þróað með sér um aldir —
málfrelsi og ritfrelsi — eru varla
þess virði, að þau séu varin. Þvi
að hve margir hafa not af slikum
réttindum?
Hinn gamli, finnski herforingi,
Halsti, segir frá því, er hann hitti
að máli liðsforingja I norska flug-
hernum i Norður-Noregi, en hann
hafði meiri áhyggjur af ungum,
norskum skemmdaverkamönn-
um, sem hótuðu að eyðileggja
varnarstöðvar okkar, en hugsan-
legri innrás óvina i landið. Sem
herforingi leggur Halsti vafalaust
þann dóm á þetta, að það sýni, hve
varnarvilji ungdómsins hafi
spillzt. En varnir Finnlands sjálfs
eru mjög takmarkaðar bæði af
friðarsáttmálanum og sovézk-
finnska varnarsamningnum. En
þó hefur hann sjónarmið tvenn:
Finnland verður að viðurkenna
26200 ■ 26200
VORUM AÐ FÁ í
EINKASÖLU
VIÐ LANGHOLTSVEG
3ja herb. sérhæð á 1. hæð.
íbúðin sem er i sænsku húsi
er með sér hita sér inngangi.
Mikill fjárgróður. Laus strax.
VIÐ TORFUFELL
127 ferm. raðhús rúml.
fokhelt endaraðhús til sölu.
Verð 5.6 millj.
LAUGARTEIGUR
4ra herb. 117 ferm. ibúð á
1. hæð. Sér inngangur sér
hiti. íbúðin öll i góðu standi,
nýleg teppi fylgja íbúðinni
fylgir 47 ferm. bilskúr. Sala
eða skifti á 3ja herb. ibúð.
TILBÚIN UNDIR
TRÉVERK
Við erum með einstaklings-
ibúð i Miðbæjarframkvæmd-
um i Kópavogi. Hagstætt
verð.
VESTURBÆR
Höfum til sölu 4ra herb. ibúð
i gömlu steinhúsi.
VIÐ NÝLENDUGÖTU
mjög snyrtileg 3ja herb. íbúð
i járnvörðu timburhúsi. Sér
hiti.
Einbýlishús við
Þingholtsstræti
Stórt steinhús með rúmlega 200 ferm. eignar-
lóð', í kjallara 2ja herb. íbúð, 2 forstofuherb.
geymslur og þvottaherb. úti köld geymsla, á
neðri hæð 3 samliggjandi stofur, eldhús, búr,
forstofa og gestasnyrting á efri hæð 5 svefn-
herb. og stórt baðherb. Stórt ris með hárri
lofthæð.
VIÐ LAUGAVEG
120 ferm. íbúð á 2. hæð i
steinhúsi. ibúðin sem er vel
útlitandi skiptist í 3 svefn-
herb. 2 stofur, eldhús og
bað.
VIÐ HRAUNBÆ
Mjög góð úrvals íbúð á 3.
hæð með miklu útsýni til
sölu. íbúðin er um 110 ferm.
3 svefnherb. og ein stór
stofa. Laus eftir 3 mánuði.
VIÐ LINDARGÖTU
3ja herb. miðhæð í timbur-
húsi 1 stofa 2 svefnherb.
baðherb., eldhús og búr.
Nýtt tvöfalt gler i gluggum.
Ný teppi á gólfum. Nýtt þak.
Sér hiti, sér inngangur.
ÆSUFELL
Mjög vönduð 104 ferm. ibúð
á 4. hæð i háhýsi. íbúðin er
3 svefnherb.
VIÐ SÖRLASKJÓL
vönduð og falleg 80 ferm.
risibúð í parhúsi íbúðin er
ein stór stofa eitt svefnherb.
með barnasvefnherbergis-
krók, eldhús og bað. Sér hiti,
útb. 3,1 millj.
LAUGARNESVEGUR
Til sölu góð 3ja herb. ibúð á
4 hæð i blokk 1 herb. i
kjallara fylgir.
Einbýlishús
\ Kópavogi
Húsið er 5 svefn-
herb. og tvær
góðar stofur,
skápar í svefn-
herbergjum. Góð
teppi í húsinu. Bíl-
skúr. 1. flokks
eign. Húsið er 225
ferm. Útb. 8 millj.
Tilboð sendist Mbl.
merkt: 1 flokks
eign 4427.

Seljendur
þar sem við erum í stöðugu sambandi við fjölda
kaupenda ættuð þér að láta eígn yðar á söluskrá hjá
okkur. Mjög oft fer sala fram án þess að eignin sé
auglýst í fjölmiðlum.
Sérstaklega vantar okkur um 140 ferm. ibúðir.
FASTEIGNASALM
M ORG UKBLAHSH LÍSI!V II
Öskar Kristjánsson
kvöldsfmi 27925
MALFLlT\IMRIFSTOFA
Guðmundur Pétursson
Axel Einarsson
hæstaréttarlögmenn
og taka pólitiskt tillit til vilja
Sovétríkjanna. En jafnframt
mundu Finnar verjast til siðasta
manns, ef Sovétrikin reyndu að
koma á hinu kommúnistíska kerfi
með valdi í Finnlandi. Það merki-
lega er,.að saga Finnlands leyfir
ekki, að þessari kynlegu tvi-
hyggju sé hiklaust visað á bug
sem fjarstæðu.
Það er meira en uggvænlegt,
hvernig bæði finnskir og aðrir
„raunsæir og skynsamir“ stjórn-
málamenn virða það einskis eða
gera lítið úr því, að tjáningar-
frelsið sé minnkað. Auðvitað
sannar veraldarsagan mál þeirra:
I hve mörgum löndum, hversu
lengi og undir hvaða stjórnar-
háttum hefur skilyrðislaust tján-
ingarfrelsi verið við lýði?
En þrátt fyrir allt: siðan Hann
var, sem var krossfestur fyrir sina
afbrigðilegu trú fyrir 2000 árum
— Giordano Bruno, fórnarlömb
trúvillingadómstólana, Ossietsky,
milljónir fórnarlamba Hitlers og
Stalins — hefur siðmenningin
skapað óhagganlegar erfðir, sem
lifa I hugum flestra og í nær öllu
lifrænu menningarstarfi, i skáld-
skap og heimspeki: Við viljum
hafa rétt til að hafa okkar eigin
skoðanir.
Að því er virðist eru þetta for-
réttindi fárra. En aðeins að þvi er
virðist. Við útbreiðslu prentlistar-
innar dreifðist þessi réttur til
hópa, samtaka og flokka og mynd-
aði grundvöllinn að því, sem við
köllum lýðræði. En það, sem við
köllum „finnlandiseringu", er
ekki neitt annað en það, að við
tökum úr sámbandi þá við-
vörunarbjöllu, sem átti að vara
okkur við því, að sérhverjar höml-
ur á skoðanafrelsi okkar geti leitt
til þess, að öll frelsishugsjónin
hverfi í hyldýpismyrkur.
Og það er hér, sem við hittum
fyrir hina hættulegu óvini frelsis-
ins, hina hagsýnu gáfumenn, sem
telja að frjáls hugsun eigi að vera
til innvortis brúks og þurfi ekki
að styðjast við örugga heimild í
stjórnkerfinu.
Og það er þess vegna, sem hin
finnska fyrirmynd er lífshættuleg
— sérstaklega sem útflutnings-
vara.
George Kennan — einn af
þeim, sem nánast þekkir afstöðu
Sovétmanna til hins vestræna |
heims, hefur (í bókinni „Foreign
Policy" 1974) skrifað um hug-
takið „finnlandiseringu". Einnig
honum finnst óttinn við
„finnlandiseringu“ vera Imynd-
unarveiki. Sem einlægur fylgis-
maður „slökunar" lofar hann
hina hyggilegu hógværð
Finnlands og dregur dár að vax-
andi ótta i Evrópu við að verða
„hálfhernumin" og „finnlandiser-
uð“ af Sovétrikjunum.
Án þess að hugsa um þær
milljónir manna, sem hafa verið
krossfestar, pyntaðar og drepnar
fyrir réttinn til að láta i ljósi
skoðanir sinar, ræðir hann um
„raunsætt" mat á herstyrk og
nauðsynina á því að ögra ekki
hinum sterka, og hann reynir að
endurvekja trú okkar og traust á
loforðum Bandaríkjanna um
hernaðarlega vernd. Kennan er
sennilega helzti fylgismaður
þeirrar heimspeki nú á tímum,
sem fólgin er i þvi „að erta ekki
dýrin".
En hann efast sjálfur um
staðfestu Evrópu. „Allt þetta tal
um „finnlandiseringu“,“ skrifar
hann, „lýsir aðeins ótta, en ótta,
sem byggist ekki á ofurefli og
ásókn annarra, heldur á innri
veikleika, skorti á lífsvilja í eigin
menningarsamfélagi, á upplausn
eigin vilja.... Enginn getur
komið i veg fyrir, að Vestur-
Evrópubúar, ef þeir endilega
vilja, fremji sjálfsmorð."
En Kennan hugsar alltaf um
hið hernaðarlega jafnvægi og
nauðsynina á siðferðilegum styrk
einmitt á tíma „slökunar". En sá
hægfara sjúkdómur, sem hefst
með „tilliti" til voldugri nágranna
og endar með kyrkingardauða
frelsisins, veldur Kennan ekki
áhyggjum.
Carl-Gustaf Lilius (í Index nr.
1. 1975) gefur aðra og áhrifameiri
lýsingu á þeirri andlegu kúgun,
sem nú þrúgar allt opinbert lif í
Finnlandi, blöð, útvarp, útgáfrn
starfsemi og stjórnmál. I fyrsta
sinn les ég satt orð, skrifað af
Finna:
„Ur hálfrökkri sjálfsritskoðun-
arinnar heyrast hvislandi raaliir,
en engin óp, og umheimurinn
verður að láta sér nægja þær
upplýsingar, að svokallaðar
pólitískar staðreyndir komi í veg
fyrir útgáfu 'stórmerkra bóka frá
bókmenntalegu sjónarmiði." Hér
á hann við Solzhenitsyn, en
annars allar bókmenntir, öll skrif-
uð orð, sem kunna að geyma gagn-
rýni á Sovétrikin eða hið
kommúnistíska kerfi. Sérhver
„ábyrgur", finnskur rithöfundur
eða ritstjóri vegur orð sín á gull-
vog, sem truflast við hina
minnstu gagnrýni á Sovétríkin.
Þetta er ritskoðunaraðferð, sem í
rauninni er siðferðilega skaðlegri
en lögbundin, opinber ritskoðun
fyrir birtingu.
Og að lokum dvelur hann við
hina ömurlegu mynd af finnskum
sálfræðingum, sem bundust vin-
áttuböndum við starfsbræður
sína frá Sovétríkjunum á
rússnesk-finnskri ráðstefnu og
létu taka myndir af sér með þeim
— þar á meðal G.V. Morozov, án
þess að einu orði væri á það
minnzt, að þessi félagi í læknaráði
Sovétríkjanna hafi verið sjálfur
yfirsérfræðingurinn í ofsóknun-
um gegn menntamönnum i Sovét-
RÍKISSPÍTALARNIR
lausar stöður
KLEPPSSPÍTALINN:
STUNDAKENNARI óskast á skóladag-
heimili fyrir börn starfsfólks frá 1.
september n.k. Nánari upplýsingar
veitir forstöðukona spítalans.
FÓSTRA óskast á dagheimili fyrir börn
starfsfólks nú þegar eða eftir sam-
komulagi. Nánari upplýsingar veitir
forstöðukonan.
HJÚKRUNARKONUR óskast til starfa
nú þegar eða eftir samkomulagi. Vinna
hluta úr fullu starfi kemur til greina.
Nánari upplýsingar veitir forstöðukon-
an, sími 38960.
Reykjavík 8. ágúst 1 975.
SKRIFSTOFA
RÍKISSPfTALANNA
EIRÍKSGÖTU 5, SÍMI 11765
rikjunum vegna „andófs". Það er
hann, sem hefur látið loka Victor
Fainberg, Natalya Gor-
banevskaya og Grigorenka hers-
höfðingja inni á geðveikrahælum.
Það hefur verið sagt og skrifað,
að frelsið sé ekki varanlegur eða
stöðugur þáttur i sögu og
samfélagi. Það verður alltaf að
vinna það að nýju.
Nú erum við að glata þvi. Það er
ráðizt á það samtimis að utan og
innan. Eftir nokkurn tima verða
kannski þeir, sem rekast á draum-
inn I gömlum bókum og reyna að
endurheimta frelsið, álitnir
sjúklegir nöldrarar.
Það er erfitt að varðveita trúna
á lýðræðið. I litþráðum þess
virðist falinn banvænn þáttur:
Þegar það hefur náð fullum
þroska, deyr kerfið, drepið af sin-
um eigin, eitruðu afurðum.
Ég er í engum vafa um, að skil-
yrði lifræns lýðræðis er dulin,
sterk valdstjórn og opinber heim-
speki, sem afneitar tilveru
þessarar stjórnar. Án ábyrgrar
yfirstéttar, sem skapar góð for-
dæmi, án úrvals menntamanna,
án menntakerfis, sem hyglir hin-
um gáfuðu, og án atvinnulífs, sem
verðlaunar dugnað og framsýni
— er lýðræðið ekki starfhæft. En
hinar rótgrónu jafnaðarkröfur
lýðræðisins þola ekki, að athygl-
inni sé beint að þessu. Æskan og
hin sívaxandi, siðspillta millistétt
veiklast í sinni einfeldnislegu trú
á frelsinu, eftir þvi sem hin duldu
valdstjórnaröfl kerfisins koma
betur i ljós. Þá verður um tvo
möguleika að ræða, annaðhvort
stjórnleysi eða einhvér stjórn-
kerfi, þar sem hið sterka vald
verður sýnilegt með berum
augum, en í höndum annarra.
Þessi fjarstæðukennda þróun
hefur komið glöggt í ljós í
hörmungum okkar vesölu aldar.
En ef það verður æskan í dag,
sem á eftir að ganga endanlega
frá hruni lýðræðisins og tor-
tímingu andlegs frelsis, fellur
þung ábyrgð á foreldra og yfir-
völd, sem á örlagatímum sýndu
hinum kommúnistísku afkvæm-
um sínum umburðarlyndi, möt-
uðu þau og veittu þeim húsaskjól.
Það var þessi kynslóó, sem brást
við skiptin i boðhlaupinu í siðari
heimsstyrjöldinni. Æskan, sem
aðeins er hálfunnin vara, á ekki
sökina sjálf, þvi að húp veit ekki,
hvað hún gerir.
Sovétrikin hyggja ekki á
hernaðarárás. Herforingja-
hirðgæðingar Vesturlanda hafa
reynt að sannfæra okkur um
þetta til að hafa hemil á varnar-
vilja okkar. En Sovétríkin eru
haldin óseðjandi hungri í öryggi
— þegar á allt er litið, er það
Rússland, sem um aldir hefur
orðið að þola ágengni og árásir.
Öryggisþörf Rússlands, sem er
arfur frá keisaradæminu, er
blandin óskiljanlegri fáfræði um
gildi og skilyrði frelsisins.
Það er þetta, sem getur komið
fram í kúgunar- og ógnarstefnu,
sém mun kæfa frelsið í hverju
landinu á fætur öðru, hægt, en
örugglega, unz svo er komið að
lokum, að okkur finnst móðgandi
gagnrýni á hina kommúnistísku
trú ekki aðeins guðlast, heldur og
heimskuleg landráð.
Það er þessi „finnlandisering",
sem við eigum að óttast um fram
allt: hið tviskipta hjarta, hinn
klofni hugur, hið hagnýta, hag-
kvæma gáfnafar. Við sjáum nú
þegar, hvernig samtök og valda-
hópar brjóta dýrmætar grund-
vallarreglur. Það er sama, hvaðan
þrýstingurinn kemur — að utan
eða að innan, heima fyrir: Við
höfum hvorki samstöðu né
samábyrgð.
En hvað gangur sögunnar getur
verið illkvitnislegur. Einmitt
þegar stéttamismunurinn var nær
horfinn, voru tekin upp hryðju-
verk í stéttabaráttunni. Einmitt
þegar hin alræmda nýlendustefna
beindist að því að sjá um hinar
vandasömustu endurbætur I van-
þróuðu löndunum, voru nýlendu-
mennirnir reknir burt úr landi.
Einmitt þegar jafnréttinu hafði
verið komið á nær til fullnustu,
eyðilögðu menn aila stefnuna til
að leyna því, að sumir væru þrátt
fyrir allt betri en aðrir.
Er það nú heimur, sem við
lifum i!
— svá —