Morgunblaðið - 12.09.1975, Side 12

Morgunblaðið - 12.09.1975, Side 12
12 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. SEPTEMBER 1975 Sólskinsdagar í Mióafirði Einkennandi landslag f Mjóafirði: Hðir klettar f túnum og tignarlegir tindar gnæfa yfir byggðina. Teitatindur f baksýn. Milli Norðf jarðar og Mjóafjarðar gengur Nfpan f sjð fram. Sr. Sverrir Haraldsson: AÐ KVÖLDI fimmtudagsins 7. ágúst s.l. sátum við hjónin inni i Söluskála Kaupfélagsins á EgilsstöSum og biðum þess að jeppi kæmi úr Mjóa- firði að sækja okkur. Veður var eins og það getur orðið fegurst á Héraði, bliðalogn og glampandi sólskin. Ferðamannastraumur var mjög mik- ill og planið framan við skálann full- skipað bllum, sem slfellt voru að koma og fara Við sátum við gluggann og fylgd- umst með umferðinni og skyndilega rennur jeppi I hlaðið, sem ég þóttist þegar vita að myndi vera sá rétti, enda reyndist það rétt, er ég hafði tal af bllstjóranum, rösklegum pilti, léttum á svip, með glettni I augum. Var nú þegar sest inn I bllinn og ekið af stað, upp úr þorpinu renni- slétta braut, með skógargróður til beggja handa og mun klukkan þá hafa verið sem nær ellefu um kvöldið. Eftir á a. g. 10—12 minútna akstur varð á vegi okkar skilti vinstra megin við veginn, þar sem á var letrað: Mjóifjörður, og neðar: jeppavegur. Var nú sveigt út af hinni góðu braut og inn á þennan nýja afleggjara og auðvitað var þvl ekki að néita að talsverð voru umskiptin, enda varð ungri og fallegri stúlku, systur bllstjórans, að orði, að nú væri draumurinn búinn. En þarna gat ég ekki orðið henni sammála. Þegar stefnan er tekin beint til æskustöðv- anna, þá finnst gömlum Mjófirðingi draumurinn fyrst vera að byrja, jafn- vel þótt grjót sé I götunni. Fyrst liggur vegurinn til Mjóafjarðar eftir svokölluðum Eyvindarárdal, stuttum en ekki mjög slæmum yfirferðar, að honum loknum tekur við Slenjudal- ur, alllangur og erfiður yfirferðar, þvlnæst Mjóafjarðarheiði og þar neðar brekkurnar niður I Mjóa- fjarðarbotn. Vegurinn allur frá Egils- stöðum og niður I Fjörð, sem stendur fyrir botni Mjóafjarðar, er talinn þ.s.n. 32 km. Mjóifjörður er með lengstu fjörðum. tnnan úr fjarðarbotni og út að Dalatanga er hann talinn 25—27 km. Já, vist var leiðin til Mjóafjarðar seinfarin, vlða snarbrött og stórgrýtt og ekki bætti það nú úr skák að á Slenjudal neðarlegum mætti okkur kafþykkur þokuveggur, sem við Austf irðingar ættum raunar að kannast við, en alltaf er ferðalöngum slikt tafsamt, ekki slst, er næturhúm fer að samtímis En slikir trafalar virtust ekki hefta förina hans Björns okkar Glslasonar, þvi að þegar leiðin lá niður I fjörðin I ótal krókum og beygjum og þokan var svo svört, að rætt var um að láta mann ganga á undan og vlsa veg, var þvl likast sem eitthvert sjötta skilningarvit starfaði I kolli hans. Þegar við sáum ekki nokkurn skapaðan hlut út úr augun- um, varð honum aðeins að orði: „Hér á að vera beygja." Og ávallt reyndist það rétt og niður I fjörðinn, gegnum allar beygjur, skilaði hann okkur, niður úr þokunni og niður I Mjóafjörð. Þarna stóð höfuðbólið Fjörður, I minu ungdæmi. og þrjú önnur býli inni I fjarðarbotninum. Nú er þar allt I eyði og fátt sem minnir á liðna tlmann annað en fagurt umhverfi og tignarleg fjöll. Á leiðinni niður þokufullan Slenju- dalinn og Fjarðarheiðina, læt ég hug- ann reika til liðinna daga. Hver byggð á slna sögu og þar er Mjói- fjörður svo sannarlega engin undan- tekning. Hér I Firði bjó sveitarhöfð- inginn Sveinn Ólafsson, siðar mikils- virtur alþingismaður um áratugi, virtur af ölium fyrir gáfur og þekk- ingu. Um og eftir siðustu aldamót ráku tveir Norðmenn hér umfangsmiklar hvalveiðar á Mjóafirði. Hafði annar, H. Ellefsen, stöð slna á Asknesi, innarlega I firðinum, en hinn, L. Berg, hafði bækistöð sina inni I fjarðarbotni. báðir með mörg skip og skapaði slikt mikla atvinnu og munu ibúar fjarðarins þá um aldamót hafa verið um 400. Nú eru ibúar Mjóafjarðar um 36 og mundu margir segja. að hann mætti muna flfil sinn fegurri, en sjálfum finnst mér fifill hans fagur og mun ávallt finnast. Landslagið verður ávallt það sama og „sömu fjöllin tignarhá". Naumast verður svo minnst á Mjóafjörð, að ekki verði nefndir tveir athafnamenn, þaðan upprunnir. Og á ég þar við bræðurna Vilhjálm og Konráð Hjálmarssyni. Vilhjálmur var mikill persónuleiki, sómi sinnar sveitar og eru Brekkubændur I dag beinir afkomendur hans. t.d. er núverandi menntamálaráðherra sonarsonur hans. En Konráð gerðist brátt mjög umsvifamikill. Hann stofnaði verslun árið 1888 og byggði stórt verslunar- og ibúðarhús árið 1897. Var það eitt stærsta versl- unarhús á Austurlandi á slnum tlma. Um aldamót gerði hann út 7 árabáta Árið 1898 keypti hann gufuskipið Reyki, en seldi það og lét byggja stærra skip I Noregi. Það var Súlan, sem hann gerði út á þorsk og slld. Árið 1904 keypti Konráð seglskútu og sama ár fyrsta vélbátinn. Árið 1894 kom frá Ameriku fsak Jóns- son, frændi Konráðs. fsak hafði kynnst frosthúsum og frystingu I Ameriku og kom nú til að kynna löndum slnum þessa nýjung. Konráð tók frænda slnum strax báðum höndum og byrjaði þegar að byggja frosthús eftir fyrirsögn fsaks og mun það vera fyrsta frystihús á landinu. Siðar fluttist þessi miklu athafna- maður til Norðfjarðar og rak þar verslun til dauðadags. Meðan ég læt hugann reika til liðinna tlma flytur Björn okkar GFsla- son okkur öruggum tökum I gegnum þokuveginn, niður krappar og krókóttar beygjur og niður I skin kvöldsólarinnar I botni Mjóafjarðar. Og nú þyki mér sem gapandi gluggar og hrundir veggir hrópi að mér: „Manstu, manstu?" Já, vlst man ég, En hér dugar engin rómantlsk við- kvæmni æskuáranna: „Margt er breytt og margt er horfið, margt er gleymt á löngum tima. Þó er sama sólarlagið, sömu fjöllin tignarhá... Og nú er haldið út byggðina norðan fjarðar. Taldir eru 9—11 km innan úr fjarðarbotni og útí Brekku- þorp, seinfær leið og grýtt. Á þessari leið voru fjögur býli á þeim tlmum sem ég var að alast hér upp, en nú er aðeins eitt I byggð, Hesteyri, þar sem nú býr áttræð ekkja með full- orðinni dóttur sinni. Enda þótt gamla konan hafi nú skilað löngu ævistarfi, virðist enn engan bilbug á henni að finna. Hún heyjar I kindurnar sinar og annast blómin sin og eru þær mæðgur þar mjög samhentar. Auk þess er dóttirin mjog listræn, og býr til sklnandi fallega myndramma og fleiri muni, sem hún skreytir með skeljum og steinum af mikilli smekk- visi... Og áfram er haldið I hljóðlátri fegurð og kvöldkyrrð hins fagra fjarðar og ekki numið staðar fyrr en eftir miðnætti, I hlaðinu á Höfða- brekku, sem er eitt af þeim fimm húsum, sem enn er búið I I Brekku- þorpi. En þar búa foreldrar systk- inanna er sóttu okkur til Egilsstaða, vinafólk frá liðnum árum, Hrefna Einarsdóttir og Gísli Björnsson. Og enda þótt komið væri fram yfir mið- nætti, beið okkar þar hlaðið matborð og reiddar sængur. En vegna minnar alkunnu sér- visku, vildi ég helst komast sem næst Haga. æskuheimilinu mlnu, sem nú er að visu ekki lengur ibúðar- hæft og fengum þvl að gista að Hofi, næsta eyðibýli utan við Haga, mjög vel viðhöldnu, undir eftirliti hjón- anna að Höfðabrekku. Og allt um langan vinnudag og erfiðan akstur til Egilsstaða, stóð ekki á þvi, að Björn æki okkur þangað, sem er nokkru fyrir utan þorp. Ef æskuvinkona min, Jóhanna Svendsen, sem mun vera aðal- eigandi Hofs, les þessar llnur, sendi ég henni kærar þakkir fyrir gisting- una og allt gamalt og gott. Nú er Hagi, æskuheimilið mitt, aðeins hreysi, komið að falli og gripu mig sérstök geðhrif, er ég leit þangað heim. Kannski átti ég von á spori eftir lltinn fót I einhvem kúa- götunni, en nú voru þau öll löngu horfin: Allir hlutir mál hér mæla, minningarnar hugans vitja, llkt og ég I Ijúfum draumi lifi horfið bernskuskeið. Aftur verð ég stuttur stúfur, stend við hliðina á pabba. Framundan er fyrirheitið, framtlðin er björt og heið... Og svo var haldið út að Hofi og gist þar um nóttina við væran svefn og hæga hvlld. Á föstudagsmorgun var' risið árla úr rekkju, i mjófirsku sólskini, eins það getur orðið bjartast. Eins og áður hefur verið sagt, er Mjóifjörður mjög langur og mjókkar eftir því sem innar kemur. Láglendi er mjög lltið og umhverfis fjörðinn er fagur fjalla- hringur, eins og varðborg um byggð- ina: Reykjasúlan I suðvestri, Loka- tindur I suðri, Nipan, há og sæbrött I suðaustri, Teitatindur I norðri og „hafið, bláa hafið" I austri. Á suður- byggðinni er nú aðeins eitt byggt býli, Reykir, en voru fjögur á mínum uppvaxtarárum. f Mjóafirði mun fjáreign bænda nú vera um átta hundruð. Tveir bátar eru gerðir þaðan út til fiskjar. annar 9 og hinn 1 2 tonn, en það er langt út á miðin og allur fiskur lagður upp á Norðfirði. Flóabátur gengur tvisvar I viku milli Norðfjarðar og Mjóafjarðar og tekur ferðin rúma klukkustund hvora leið. Er það æskuvinur minn Egill Stefánsson, sem annast þessar ferðir, auk þess sem hann rekur útgerð og nokkurn búskap. Öll versl- un Mjófirðinga er við Norðfjörð. Nú er öll norðurbyggð Mjóafjarðar I eyði, frá Brekkuþorpi út að Grund á Dalatanga. Á Dalatanga situr vita- vörðurinn I riki sinu og gegnir þvi göfuga hlutverki að leiðbeina villtum og lýsa veglausum. Hann er maður norðlenskur, Erlendur Magnússon. kvæntur þýskri konu og hafa þau nú dvalið hér I sjö ár. Merkilegt þykir gestum, sem þar njóta gistivináttu að sjá á borðum hinnar ágætu hús- freyju heimaræktaða tómata, jarðar- ber. hverskonar kál og annan sjald- fenginn gróður úr Islenskri mold og það úti á ysta annesi, þar sem sjór rýkur oft inn yfir landið og kaldir stormar næða. En öllu þessu hefur hin ágæta húsmóðir áorkað með frá- bærri alúð sinni og umhyggju, að visu með hjálp plasts og annars- konar skjólbetla, en engu að slður mun þetta nálgast einsdæmi á fslenskum sveitabæ við harðbýlar aðstæður. Frábæra gestrisni þeirra hjðna fáum við seint fullþakkað. Á Grund ólst upp Sigurður Helga- son rithöfundur, nú nýlátinn. Mjóifjörður hefur ávallt talist snjó- þungt byggðarlag, en þó mun hafa tekið útyfir allan þjófabátk slðast- liðinn vetur. Á sumum húsum var mér sagt að hefði legið allt að 2ja m snjólag og fyrir kom að grafa varð 7—11 tröppur úr bæjardyrum til að komast upp á yfirborðið. Enda féll snjóflóð innst I þorpinu og sópaði með sér heilu húsi, sem þó stóð til allrar hamingju autt og mannlaust. Þótt ekki séu mörg böm hér I Mjóafirði, þá er hér þó barnaskóli og hér er einnig stórt og vandað sveita- bókasafn, miðað við fólksfjölda. Næstu sólskinsdaga notuðum við til að reika um gamlar slóðir. Hér þykja mér sem allir hlutir fái mál og við hvern stein, hverja laut og hvern stað eru einhverjar gamlar minn- ingar bundnar. Þess á milli gengum við á milli kunningjanna og þeim, sem okkur vannst ekki tlmi til að heimsækja, eins og Sigfúsi vini okkar á Brekku og fólki hans, sendum við okkar innilegustu kveðjur. í miðju Brekkuþorpi stendur lltið hús, Sæbakki, nú kominn að falli. Þar ólst upp á sínum tlma tónskáldið Þórarinn Jónsson, sem kunnur er bæði innanlands óg utan fyrir mörg og falleg lög og tónverk, en segja mætti mér, að flestir könnuðust samt við litla, hugljúfa lagið hans, „Heiðbláa fjólan min frlða", sem hann mun ungur hafa samið heima I Mjóafirði. Ég reika upp I kirkjugarð. Þar á ég lika vini frá liðnum árum, sem nú hvllast hér eftir löng og erfið dags- verk. Falleg og mjög vet hirt kirkja stendur I kirkjugarðinum miðjum. Nú þjónar Norðfjarðarprestur Mjóa- firði. Kona mln grefur upp hnaus með fallegu blómi, sem hún ætlar að gróðursetja. þegar til Borgarfjarðar kemur. Ég óttast að hann festi þar ekki rætur. Ætli sé ekki svipað með blómin og mennina, sem missa ræt- ur uppruna sins úr mjófirsku skauti að þeim reynist, erfitt að festa þær annarsstaðar? Og svo llður að burtfarardegi. Á sunnudagsmorgun, áður en lagt er af stað, veitist mér sú gleði að sklra barn ungra hjóna, sem sest hafa að I Mjóafirði. Og það barn verður mér tákn þess, að enn sé sögu Mjóa- fjarðar ekki lokið og að enn eigi barnslegur hlátur eftir að hljóma, þar sem ég lék mér $ður. Og nú er engin þoka, þegar við kveðjum Mjóafjörð. í glampandi sól- skini þræðum við hlykkjótta og bratta leiðina upp úr fjarðarbotn- inum, þar sem Fjarðaráin fellur til sjávar. Á Mjóafjarðarheiði eru tvær ár, heldur illar yfirferðar, sem báðar heita Barnaár og nokkru ofar tvö falleg vötn, sem heita Bræðravötn, en um tilefni nafnanna veit ég ekki. Siðan fjarlægjumst við Mjóafjörð og nálgumst Egilsstaði. Eftir það llt ég ekki við, annars kynni svo að fara að ég sneri við aftur til Mjóafjarðar. Eftir tveggja klst. akstur skilar Björn okkar Gislason okkur til Egils- staða og neitar brosandi að taka við nokkurri greiðslu. Nú blður hans, þegar heim kemur, langur og erfiður vinnudagur I þurrk- inum, eftir stutta næturhvild. Hafi hann þökk fyrir alia hjálpina við flækingana sem komu þann 7. ágúst I sumar, bara til að tefja fyrir. Bflstjórinn okkar, sem eftir Iangan og erfiðan vinnudag, sótti okkur til Egilsstaða og skilaði okkur til Mjóafjarðar eftir mið* nætti, var eftir stuttan svefn og litla hvfld kominn árla morguns til vinnu sinnar. 1 Hofsá út með firðinum norðanverðum er tignarlegur foss. Ber hann nafn sitt með réttu: Heljarfoss.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.