Morgunblaðið - 12.09.1975, Síða 18

][ g MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. SEPTEMBER 1975

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 800.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40,00 kr. eintakið
Skipstjóri á einu vest-
ur-þýzka eftirlitsskip-
anna, sem eru hér við land
til aðstoðar vestur-þýzkum
togurum, sem dag hvern
brjóta lög á íslendingum,
hefur nú upplýst í viðtali
við Morgunblaðið, að eftir-
litsskipin fái fyrirskipanir
um athafnir sínar beint frá
sendiráði Vestur-
Þýzkalands í Reykjavík.
Þetta eru athyglisverðar
upplýsingar í ljósi þess, að
það þykir nú sannað, að
eitt helzta verkefni eftir-
litsskipanna að undan-
förnu hafi verið að njósna
um ferðir íslenzku varð-
skipanna, m.ö.o., miðstöð
þessarar njósnastarfsemi
um varðskipin er í sendi-
ráði Vestur-Þýzkalands í
Reykjavík. Hér er auðvitað
um mjög alvarlegar upp-
lýsingar að ræða. Njósna-
starfsemi eða skipulag
njósnastarfsemi af hálfu
erlendra sendiráða á fs-
landi verður ekki þoluð, og
enginn orð þarf að hafa um
þau viðbrögð, sem tíðkan-
leg eru í samskiptum þjóða
í milli, þegar fyrir liggja
upplýsingar um slíkt at-
hæfi.
Allt framferði Vestur-
Þjóðverja í landhelgisdeil-
unni verður illskiljanlegra
með hverjum deginum sem
líður. Rætt hefur verið um,
að viðræður fari fram við
fulltrúa Vestur-Þjóðverja
um landhelgismál síðar í
þessum mánuði og ætla
mætti að Þjóðverjum væri
nokkuð í mun að leggja sitt
af mörkum til þess að
skapa það andrúmsloft fyr-
ir þessar viðræður, sem
a.m.k. stuðlaði fremur að
því, að þær færu fram í
vinsamlegum anda en að
þær yrðu fyrirfram til-
gangslausar með öllu. Svo
virðist sem Þjóðverjar hafi
tekið þveröfuga stefnu og
að þeir ætli að hafa uppi
sívaxandi ögranir í garð fs-
lendinga áður en þessar
viðræður hefjast.
Morgunblaðið hefur áð-
ur lýst þeirri skoðun sinni,
að fyrsta krafan í viðræð-
um við Þjóðverja eigi að
vera sú að Iöndunarbanni
verði aflétt á íslenzkum
fiski í þýzkum höfnum og
að frekari viðræður fari
ekki fram við Þjóðverja
fyrr en við þeirri kröfu
hefur verið orðið. Raunar
ættu Þjóðverjar einnig að
sjá sóma sinn í því að hafa
frumkvæði um, að tolla-
fríðindi hjá Efnahags-
bandalaginu komi til fram-
kvæmda þegar í stað, því
ljóst er, að engir samning-
ar um fiskveiðiheimildir
verða gerðir við aðildarríki
Efnahagsbandalagsins
meðan íslenzkar sjávar-
afurðir eru útilokaðar frá
mörkuðum í Vestur-
Evrópu vegna hefndarað-
gerða EBE.
En framferði Vestur-
Þjóðverja að undanförnu
vekur upp þá spurningu,
hvort tilgangslaust sé að
eiga viðræður við þessa
menn eins og nú standa
sakir og að endurskoða
beri afstöðu til viðræðna
við Þjóðverja nema þeir
sýni samningsvilja sinn í
verki, með þvf t.d., að vest-
ur-þýzkir togarar og eftir-
litsskip hypji sig út fyrir 50
mílna mörkin nú á næst-
unni áður en af fyrirhug-
uðum viðræðum verður. I
raun og veru ætti slíkt
skref að vera forsenda fyr-
ir því, að til fyrirhugaðra
viðræðna geti komið.
Islendingar og V-
Þjóðverjar hafa átt og eiga
margvísleg samskipti sín á
milli. Við höfum beint við-
skiptum okkar mjög til
Þýzkalands. Sterk menn-
ingartengsl eru á milli
þessara rfkja, en af ein-
hverjum ástæðum virðast
Þjóðverjar halda að þeir
geti komizt upp með slíkan
stórbokkaskap í viðskipt-
um við Islendinga að undr-
un sætir.
Því miður er það svo, að
engin skynsamleg skýring
fæst á hinni ósveigjanlegu
afstöðu Vestur-Þjóðverja
til íslendinga um þessar
mundir.
Það er ákaflega nauðsyn-
legt fyrir erlendar þjóðir,
sem eiga viðræður við okk-
ur íslendinga um landhelg-
ismál, að gera sér glögga
grein fyrir eðli landhelgis-
málsins. Hér er um að ræða
lífshagsmuna- og sjálfstæð-
ismál íslenzku þjóðarinnar
um þessar mundir. Þess
vegna er ekki hægt með
þvingunum og valdbeit-
ingu að kúga íslendinga til
samninga. Það er heldur
ekki hægt að gera veiði-
heimildir innan fiskveiði-
markanna að verzlunar-
vöru. Landhelgisdeilan við
Þjóðverja er nú mjög ná-
tengd viðræðum okkar við
Breta sem hófust í gær,
einfaldlega vegna þess, að
því hefur réttilega verið
lýst yfir af sjávarútvegs-
ráðherra Matthíasi Bjarna-
syni, að engir samningar
verði gerðir við eitt E.B.E.-
ríki nema tollafríðindi sam-
kvæmt viðskiptasamningi
okkar við Efnahagsbanda-
lagið komi til fram-
kvæmda. Þetta er nauðsyn-
legt að brezku fulltrúarnir,
sem hér hafa dvalizt að
undanförnu, geri sér grein
fyrir, og mættu gjarnan
beita áhrifum sínum gagn-
vart Þjóðverjum til þess að
koma þeim í skilning um,
að viðræður milli íslend-
inga og Breta þjóna tak-
mörkuðum tilgangi meðan
Þjóðverjar halda óbreyttri
stefnu.
Alvarleg afskipti
vestur-þýzka sendiráðsins

Jóhann Hjálmarsson J n D K1 U R
RTTHÖFIJINDAMÓT í MÖLLE
ÞRIÐJA alþjóðlega rithöfunda-
mótið, sem kennt er við Mölle í
Svfþjóð, var haldið dagana
13.—17. ágúst sl. Umræðuefni
var Rithöfundurinn og lesand-
inn. Mótið var fjölmennt og
settu þýskumælandi rithöf-
undar einkum svip sinn á það.
Islenskir þátttakendur voru:
Jenna Jensdóttir, Þorvarður
Helgason og undirritaður.
Meðal þeirra rithöfunda, sem
fluttu erindi á mótinu var Þjóð-
verjinn Johann P. Tammen, rit-
stjóri bókmenntatímaritsins
Die Horen. Tammen (f. 1944)
lagði áherslu á félagslega hlut-
deild rithöfundarins og máli
sínu til stuðnings vitnaði hann í
Bertolt Breeht, Erich Fried,
Johannes R. Becher og Peter
Weiss. Tammen hélt því fram
að aðeins fimm prósent Þjóð-
verja fylgdust með bókmennt-
um og keyptu bækur.
Landi Tammens, Karlheinz
Deschner (f. 1924) var ekki
jafn afdráttarlaus í skoðunum
sínum á rithöfundinum og sam-
félaginu. Höfuðskyldu rithöf-
undarins taldi hann að vera
trúr sjálfum sér. Deschner
lagði margt gott til mála á mót-
inu. Hann er þekktur rithöf-
undur i heimalandi sínu,
einkum fyrir tvær bækur um
þýskar bókmenntir: Kitsch,
Konst und Konvention (1957)
og Talente, Dichter, Militanten
(1964) en sú síðarnefnda
fjallar um ofmetin og vanmetin
verk í þýskum nútímabók-
menntum. Að undanförnu
hefur hann deilt hart á kirkju
og klerka.
Oswald Andrae (f. 1926)
sagði frá reynslu sinni af les-
endum. Að hans mati á rithöf-
undurinn að koma til móts við
lesandann freista þess að fá fólk
til að horfast í augu við veru-
leikann. Andrae yrkir og skrif-
ar á lágþýsku. Hann er gler-
augnasmiður að atvinnu og býr
i fæðingarborg sinni Jever.
Breska skáldið Keith Arm-
storng gerði enga tilraun til að
dylja mat sitt á félagslegri hlut-
deild. Rithöfundurinn stefnir
að ákveðnu pólitísku marki og
lítur á sjálfan sig sem baráttu-
mann fyrir sósíallsku sam-
félagi, sagði Armstrong. Hann
sagði að rithöfundurinn ætti
ekki lengur heima í fílabeins-
turni. Máli sínu til stuðnings
vitnaði hann í landa sinn,
Adrian Mitchell: „Flest fólk
hirðir ekki um skáldskap vegna
þess að mikill skáldskapur
hirðir ekki um að ná til fólks.“
Keith Armstrong var ásamt
félögum sínum, Michael Wilkin
og Gordon Phillips, fulltrúi
hinna svokölluðu Tyneside
Poets í Newcastle. Þeir gefa út
tímaritin Ostrich, Iron og
Poetry North East.
Ekki er unnt að segja að um-
ræður á mótinu hafi verið at-
hyglisverðar. Flestar skoðanir
sem komu fram, eru gamal-
kunnar. Tvö ljóðskáld frá Aust-
ur-Þýskalandi voru á mótinu.
Annað þessara skálda, Paul
Wiens (f. 1922), tók af Iífi og
sál þátt í umræðum og fór
aldrei út af línunni. Wiens
sagði að vinna ætti ( anda
Helsinkifundarins á mótinu og
hrökk að vonum við þegar Þor-
varður Helgason lýsti því yfir
við morgunverðarborðið að Sol-
zhenitsyn hefði rétt fyrir sér.
Val austur-þýsku skáldanna
hafði greinilega verið vandað:
Paul Wiens er margverð-
launaður, hefur m.a. fengið
verðlaun Menntamálaráðs
Austur-Þýskalands og verðlaun
Rithöfundasambandsins þar í
landi. Hitt skáldið, Bernd
Jentzsch, vinnur hjá bókaút-
gáfunni Neues Leben í Berlín.
Hann er kunnastur sem ljóð-
skáld og þýðandi, en hefur auk
þess ritstýrt mörgum safnrit-
um. Nærvera Austur-
Þjóðverjanna vakti mikla at-
hygli sænskra blaðainanna,
enda sjaldgæft að rithöfundar
frá Austur-Þýskalandi sæki rit-
höfundamót vestan járntjalds.
Fyrir tveimur árum var hald-
ið rithöfundamót í Mölle og þá
boðið tveimur Austur-
Þjóðverjum. Þeir höfðu til-
kynnt þátttöku sína, en á
síðustu stundu barst skeyti um
að þeir kæmu ekki. Að tillögu
Rithöfundasambands Austur-
Þýskalands leyfðu stjórnvöld
þeim ekki að fara úr landi.
Annar þessara rithöfunda var
skáldið Reiner Kunze, sem er í
miklum metum í hinum þýsku-
mælandi heimi og víðar.
Aðgerðunum gegn rithöfund-
unum var á sínum tíma mót-
mælt á rithöfundamótinu í
Mölle. Samþykkt var að stofna
til bókmenntaverðlauna, sem
hétu Mölleverðlaunin og veita
þau í fyrsta skipti Reiner
Kunze.
Karl H. Bolay
Að þessu sinni áttu menn í
erfiðleikum með að ákveða
hvort veita skyldi Mölle-
verðlaunin. Tillaga kom frá
Dananum Jörgen Nash um að
veita verðlaunin skáldi frá
Suður-Kóreu, Kim Chi Ha (f.
1941) að nafni. Eins og Reiner
Kunze i Austur-Þýskalandi
hefur Kim Chi Ha orðið fyrir
ofsóknum í Suður-Kóreu fyrir
skoðanir sínar og ádeiluljóð. I
júlí 1974 var hann dæmdur til
dauða en dóminum var breytt í
lífstíðarfangelsi vegna áskor-
ana hvaðanæva að úr heimin-
um. Tillaga Jörgens Nash fékk
ekki hljómgrunn á mótinu, en
gripið var til þess ráðs að veita
Mölleverðlaunin skáldinu Karli
H. Bolay (f. 1914) aðalhvata-,
manni rithöfundamótanna í
Mölle. Bolay er af þýskum ætl-
um, en býr í Svíþjóð. Hann er
borgarbókavörður í Höganas og
hefur lagt töluvert af mörkum
til eflingar menningarstarf-
semi á Skáni. Hann er ekki
skáld á borð við þá Reiner
Zenta Maurina
Kunze og Kim Chi Ha, en hefur
ort laglega og þýtt mikið. Al-
þjóðlegu rithöfundamótin í
Mölle hefðu aldrei verið haldin
ef hans hefði ekki notið við.
önnur verðlaun voru veitt á
mótinu í Mölle. Lettneska
skáldkonan Zenta Maurina, (f.
1897) sem býr í Þýskalandi og
yrkir á þýsku, fékk hin svo-
kölluðu Kreis der Freunde
verðlaun. Upphafsmaður
þessara verðlauna er skáldið
Peter Coryllis. Hann stjórnar
eigin bókaútgáfu í Dúlmen í
Þýskalandi og hefur með
góðum árangri beitt sér fyrir
kynningum á þýskri og erlendri
ljóðlist. Coryllis er litríkur per-
sónuleiki og skemmti fólki utan
dagskrár mótsins með því að
herma eftir fuglum, lýsa því
þegar óður hundur réðist á
hann og fara með konkret ljóð
eftir Helmut Heissenbuttel.
Sverke Folkhammer skar sig
úr hópi sænsku rithöfundanna
vegna þess hve hár og feitur
Framhald á bls. 20