Morgunblaðið - 23.01.1976, Blaðsíða 18

Morgunblaðið - 23.01.1976, Blaðsíða 18
16 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. JANUAR 1976 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. JANÚAR 1976 17 Lánsfjáráætlun — merk nýjung: „Varanleg fram- för í íslenzkri efnahagsstjórn” — segir fjármálaráðherra Ein merkasta nýjungin í stjórnun efnahagsmála er gerð sérstakrar lánsfjáráætlunar fyrir árið 1976, sem lögð var fram á Alþingi í desembermánuði sl. Þar er gefið heildaryfirlit yfir þróun lánamarkaðar innan- lands og heildarlántökur erlendis. Er Ijóst, að þessi áætlun verður mikilvægt tæki í viðureigninni við verðbólguna, þar eð útlán innlánsstofnana, fjárfest- ingarsjóða, erlendar iántökur ýmissa aðila og lántök- ur hins opinbera geta haft mikil áhrif á verðbólgu- vöxtinn. 1 lánsfjáráætlun ársins 1976 er gert ráð fyrir að nettóaukning lána á árinu verði 16.5% minni en á liðnu ári. Á þessi lækkun öll að koma fram í minni lánum til opinberra aðila. Þá er stefnt að því að lausafjárstaða innlánsstofnana gagnvart Seðlabankanum versni ekki á árinu, en hún batnaði mjög verulega á sl. ári, miðað við þróunina 1974. Útlánaaukning bankakerfisins var um 20% á liðnu ári en gert er ráð fyrir 14.5% aukningu í ár. Samkvæmt lánsfjáráætluninni er stefnt að miklum samdrætti í útlánaaukningu fjárfestingarsjóða en hún varð um 60% á sl. ári, og er einn af þeim þáttum efnahagslífsins, sem mest hafa farið úr skorðum. Er áætlað að útlán fjárfestingarsjóða aukist ekki nema um 13% á árinu. Ennfremur er gert ráð fyrir að nettóaukning erlendra lána verði um 10 milljarðar í stað 13 milljarða á sl. ári. Lánsfjárþörf ráðuneyta og stofnana vegna framkvæmda, er talin nema um 9.7 milljörðum á árinu. Aðhaldssemi í útlánum í ár má bezt sjá af því, að lántökur opinberra- og einkaaðila eru áætlaðar 33.4 milljarðar en námu 40.2 milljörðum króna á sl. ári. Þá er stefnt að því að bæta gjaldeyrisstöðuna með mjög aðhaldssamri stefnu í peningamálum, einkum í viðskiptum ríkissjóðs við Seðlabankann. Gert er ráð fyrir því að ríkissjóður endurgreiði Seðlabankanum 800 milljónir króna af lánum frá fyrri árum og a.m.k. 600 m.kr. frá sl. ári. í heild er stefnt að því að útstreymi úr Seðlabankanum verði mun minna í ár en undanfarin ár. Ætlunin er að aðlaga fjármál ríkis og sveitarfélaga breyttum aðstæðum á árinu 1976, og hamla gegn verðbólguvexti með því m.a. að herða aðhald og eftirlit í þeim tveimur þáttum efnahagskerfisins, sem þar eiga nokkurn hlut að máli, ríkisfjármálin og útlán fjárfestingarsjóða. Verulegur árangur náðist í barátt- unni gegn verðbólgunni og til að fyrirbyggja atvinnu- leysi á síðari hluta liðins árs, bæði með stjórnunarað- gerðum og hófsömum kjarasamningum. I ræðu Matthíasar Á. Mathiesen, fjármálaráðherra, um lánsfjáráætlunina, sagði hann m.a.: „Þess er vænzt, að lánsfjáráætlunin reynist varan- leg framför í íslenzkri efnahagsstjórn. Augljóst er, að farsæl framvinda efnahagsmála er undir því komin, að lánamálin í heild verði tekin föstum tökum. Þar skiptir meginmáli þegar til lengri tíma er litið, að útgjöldum þjóðarinnar verði haldið innan þeirra marka, sem tekjurnar setja, og verulega sé dregið úr erlendum lántökum. Með lánsfjáráætluninni hefur verið mótuð stefna í lánamálum fyrir árið sem fer í hönd (1976). Frá henni verður ekki hvikað nema ný og gjörbreytt viðhorf kalli á formlega endurskoðun.“ Hlutfallsleg skipting tekna og gjalda ríkissjóðs: Söluskattur drýgst ur tekjupóstur — tryggingakerfið langstærstur útgjaldaliður A — Hvern veg verða tekjur ríkissjóðs til? Hlutfallsleg skipting ríkissjóðstekna. hvermveg verÐa tekjur A — Skýringar við tekjuhlið fjár- laga (mvnd): I. Beinir skattar eru þrenns konar: persónuskattar (2.078.500 þ.), eignaskattar (1.021.520 þ.) og tekjuskattar (6.866.700 þ). Samtals og brúttó nema þeir 16,52% af heildartekjum rikissjóðs 1976 skv. fjárlögunum. II. Langstærsti tekjuliður fjárlaga er söluskattur (21.430.000 þ.) eða 35.5% af heildartekjum ríkissjóðs. Sam- tals nema skattar af vörum og þjónustu 41.31% heildartekna. Sé öðrum óbeinum sköttum bætt við, þ.e. gjöldum af inn- flutningi, sköttum af fram- leiðslu, hagnaði af ATVR (þ.e. öðrum tekjupóstum en beinum sköttum og ýmsum tekjum), nema óbeinir skattar samtals rúmum 82% heildartekna ríkis- sjóðs á árinu 1976. III. Tekjupósturinn arðgjöf og ýmsar tekjur spannar sektir til rikissjóðs, arðgjöf af hluta- bréfum, tekjur af Keflavíkur- flugvelli og fríhöfn og er 1.18% ríkissjóðstekna eða rúmar 700 milljónir króna. B — Hvernig er tekjum ríkissjóðs varið? Hlutfallsleg skipting ríkisútgjalda: b — Skýringar við gjaldahlið: I. Færður er saman kostn- aður við Alþingi, forsetaem- bættið og forsætisráðuneytið. Með forsætisráðuneyti telst: Þjóðhagsstofnun, Húsameistari ríkisins, Þjóðgarður á Þing- völlum og Þingvallanefnd og framlög í byggðasjóð. II. Með Menntamálaráðu- neyti telst: Háskóli Islands, Raunvísindastofnun háskólans, Tilraunastöðin að Keldum, Orðabók háskólans, Stofnun Árna Magnússonar, Náttúru- fræðistofnun Islands, Rann- sóknaráð ríkisins, Fræðslu- myndasafn ríkisins, Ríkisút- gáfa námsbóka, Iðnfræðsluráð, Landsbókasafn, Þjóðminjasafn, Þjóðskjalasafn, flest listasöfn, náttúruverndarráð, sinfóníu- hijómsveit skólakerfið í heild og fjöldi ótaKnna stofnanna. III. Undir utanríkisráðuneyti heyrir: Varnarmáladeild, lög- reglustjórinn á Keflavíkurflug- velli, öll sendiráð erlendis, fastanefndir hjá Sameinuðu þjóðunum, Nato, og Efta og ýmsar alþjóðastofnanir. IV Kostnaður við land- búnaðarráðuneyti spannar: Jarðeignir ríkisins, Búnaðar- félag Islands, Rannsóknastofn- un landbúnaðarins, Skógrækt rikisins, Landgræðsluna, Fóður- og fræframleiðslu að Gunnarsholti, Landnám ríkísins, sauðfjárveikivarnir verðlagsnefnd landbúnaðarins, Veiðimálaskrifstofu, embætti yfirdýralæknis, bænda- og garð- yrkjuskóla og sitthvað fleira. V. Undir sjávarútvegsráðu- neyti flokkast: Fiskifélag Is- lands. Hafrannsóknastofnun, Rannsóknastofnun fiskiðnaðar- ins, Framleiðslueftirlit sjávar- afurða, Verðlagsráð sjávarút- vegsins, Síldarverksmiðjur ríkisins, Aflatryggingarsjóður o.fl. VI. Dóms- og kirkjumálaráðu- neytið nær m.a. til eftirtalinna stofnana: Hæstaréttar, Ríkis- saksóknara, Sakadómaraem- bættis, borgardómara og fógeta, lögreglustjórans í Reykjavík, allra bæjarfógeta- og sýslumannsembætta, Stjórnartíðinda, fangelsa og vinnuhæla, bifreiðaeftirlits, umferðarráðs, sjómælinga og sjókortagerðar, löggildingar- stofnunar og öryggiseftirlits. Þá eu enn ótaldar tvær yfir- gripsmiklar stofnanir: Þjóð- kirkjan og landhelgisgæzlan. VII. Með félagsmálaráðu- neyti telst m.a.: Húsnæðis- málastofnun rikisins, Bygg- ingasjóður verkamanna, Skipu- lagsstjóri, Brunamálastofnun rikisins, styrktarsjóðir fatlaðra og vangefinna, framlög til Lánasjóðs sveitarfélaga, vinnu- mál o.fl. VIII. Heilbrigðis- og trygg- ingarráðuneytið nær til: Trygg ingastofnunar ríkisins, en tryggingamál eru stærstur gjaldaliður ríkisins ( kr. 17.803.500.000.— eða rétt tæp- lega 30% ríkisútgjalda 1976) ríkisspítalanna, landlæknisem- bættis, heilbrigðiseftirlits ríkis- ins, fjölda annarra heilbrigðis- stofnana, ljósmæðraskóla, þroskaþjálfaraskóla o.m.fl. IX. Fjármálaráðuneyti: Ríkisbókhald, ríkisfjárhirzla embætti ríkisskattstjóra, allar skattstofur í landinu, gjald- heimtan, tollstjóri og tollgæzla fasteignamatið, framkvæmda- deild Innkaupastofnunar ríkis- ins o.fl. X. Samgönguráðuneyti: Vegagerð ríkisins strandferðir, rekstrarnefnd ríkisskipa, Vita- og hafnarmálastofnun, Siglingamálastofnun, P’lug- málastjórn ríkisins, Veður- stofan, sjóslysanefnd, flug- björgunarsveitir, land- mælingar, Ferðaskrifstofa ríkisins o.fl. XI. Með iðnaðarráðuneyti telst: Iðnþróunarstofnun Is- lands, Rannsóknastofnun iðnaðarins, Rannsóknast. bygg- ingariðnaðar, Lánasjóður iðnaðarins, Ríkisprentsmiðjan Gutenberg, framlög til iðju og iðnaðar, Orkustofnun, Rafmagnseftirlit ríkisins, Landsvirkjun, Jarðvarmaveitur ríkisins, Orkusjóður, jarðhita- leit o.m.fl. XII. Undir viðskiptaráðu- neytið heyrir m.a.: Niður- greiðslur á vöruverði (kr. 4.968.000.000,— 8,2% ríkisút- gjalda). Verðlagsskrifstofan, RÍK/SSJÓOS T/L? H/utfallslega slcipting r»kissjóðstekna M'u.falls/egsf.iptÍHg ""'sútgjalda. B tekjum ríkissjóðs vario? Hagstofa ísl Ríkisendurskoðun Fjárlaga- og hagsýslu stofnun Greiðsluyfirlit ríkissjóðs 1976: Halli á lánahreyfingum 1,1 milljarður — Greiðsluaf- gangur ríkissjóðs 371,7 m. kr. Samkvæmt fjárlögum ársins 1 976 er greiðsluyfirlit ríkissjóðs í ár þannig: TEKJUR: Þús. kr: Þús. kr. Beinir skattar 9.966.700 Óbeinir skattar 50 375.690 60.342.390 GJÖLD: Samneyzla 18 388 871 Neyzlu- og rekstrartilf 27 533.462 I -5- sértekjur 727 690 45.194.643 I Afgangur rekstrarliða 15.147.747 Fjárfesting 3 893.593 Fjármagnstilfærslur 9.769.015 13.662 608 Tekjur umfram gjöld 1.485.139 LÁNAHREYFINGAR INN: Innlend veðbréfaútgáfa og happdrættissk. br. v norður- og austurvegar 1.400.000 Erlend lán v. Þorlákshafnar 225.000 Erl. lán v. hlutafjárframl. i járnblendiverksmiðju 975.000 Erlend vörukaupalán 2.030.000 Önnur erlend lán 3 620.000 Innheimt af endurlánuðum spariskirteinu m 1.520.000 Innheimtar afb. alm. lána 36.172 9.806.172 LÁNAHREYFINGAR ÚT: Rafmagnsv. ríkisins, framkv 1.740.000 Sveitarafvæðing 150 000 Norðurlina 578.000 Krafla, stöðvarhús og vélar 2.778.000 Krafla, borholur, aðv. kerfi 730.000 Krafla, lína til Akureyrar I og aðveitustöð 655.000 I Jarðboranir rikisins 40.000 I Járnblendiverksmiðja 975.000 Landh gæzlan v. flugv. kaupa 600.000 Verðjöfnunarsjóður (1975) 150.000 I Afborganir alm. lána ríkissjóðs 2.523.548 10.919.548 I Halli á lánahreyfingum 1.113.376 GREIÐSLUAFGANGUR 371.763 Jðn Arnason, formaður, (s) ticér Gnnnarsson (K) Jón Armann Karvel Héóinsson (A) Pálmason (SFV) Pálmi Lárus Jónsson (S) Jónsson (S) Ingvi Tryggvason (F) (■unnlaMgur Finnsson (f) Steinþér Þórarinn Gestsson (S) Sigurjónsson (F) Þeir skipa fjárveit- inganefnd Alþingis Dráttlist um dægurmál: r Glfma fjármálaráðherra „Ekki er sopið kálið . . .” Jafnvel rfkisfjármálin, sem eru ekki par gaman- söm, allra sízt á erfið- leikatímum, verða háð- fuglum samtímans að yrkisefni; einkum þeim, sem fá útrás fyrir skop- skyn sút í dráttlist um dægurmál. Það er að vísu á við sólarsýn að koma auga á hið kankvísa bros í tilverunni, en hin hlið- in á málinu er því miður sú, „að öllu gamni fylgir nokkur alvara“. Engum vafa er undirorpið að afgreiðsla fjárlaga fyrir árið 1976 verður prófsteinn á styrkleika rikis- stjórnarinnar i viðureigninni við verðbólguna Kjármálaráðherrann á vissulega ekki sjö dagana sæla framundan i baráttunni við hagsmunahópa innan Alþingis sem utan r?6*f-//■?$

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.