Morgunblaðið - 01.04.1976, Page 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. APRlL 1976
Rannsókn á notagildi jarð-
efna til iðnaðarframleiðslu
— basalts, vikurs, leirs, perlusteins, títaníumríks sands,
gjalls, steinullarefna, grastegunda til plötugerðar o.fl.
INGÖLFUR Jónsson (S) hefur
flutt tillögu til þingsályktunar
um rannsókn á notagildi inn-
lendra jarðefna til iðnaðarfram-
leiðslu. Jafnframt liggur fyrir
þinginu þingsályktunartillaga frá
honum um endurvinnsluiðnað,
þ.e. endurvinnslu ýmislegs úr-
gangs, sem ýmist er fluttur út til
endurvinnslu cða er hreinlega
hent, þótt nýta mætti á margvfs-
legan hátt. Grcinargerð Ingólfs
fyrir hinni sfðari tillögu fer hér á
eftir:
„I kennslubókum er frá því
sagt, að á Islandi séu ekki verð-
mæt efni í jörðu, sem geti borgað
sig að vinna. Það er rétt, að hér
hafa ekki fundist kol eða málmar
að verulegu marki. En jarðefni
eru eigi að síður mörg hér á landi,
sem líklegt er að séu mjög verð-
Tilraunir eru hafnar á vinnslu
perlusteins. Gefa þær tilraunir
góðar vonir um jákvæðan
árangur.
Ur gjalli og vikri gæti orðið um
ýmiss konar iðnað að ræða, svo
sem síuefni, slípisteina, margs
konar fyllingarefni og ýmsa hluta
til bygginga.
Framleiðsla á steinull er iönað-
ur, sem talið er að gæti orðið
arðvænlegur til útflutnings.
Verksmiðjurekstur I þeirri grein
hefur reynst arðbær, þar sem
aðstæður eru góðar.
Leir og títaníumríkur sandur
hafa einnig reynst nauðsynleg og
góð efni til margs konar iðnaðar-
framleiðslu, sem þekkt er f ýms-
um Evrópulöndum og víðar.
Vitað er að unnt er að framleiða
þilplötur úr ýmsum grastegund-
um og vikri, sem gæti sparað
innflutning á timbri og öðru
-skyldu efni.
Það, sem hér hefur verið nefnt,
þarfnast ýtarlegrar rannsóknar
áður en ráðist er í framkvæmdir.
Stofnkostnaður i hvers konar
iðnaði er mikill, og verður að gera
sér að fullu ljóst hversu mikill
stofnkostnaður er í hverri grein.
Reynsla verður einnig að fást
fyrir gæðum framleiðslunnar og
kostnaði á hverri framleiðsluein-
ingu. Nauðsynlegt er að tryggt sé
að framleiðslan seljist fyrir
kostnaðarverði, áður en ráðist er í
framkvæmdir.
Það er mikið verk og vandasamt
að rannsaka til hlítar það sem hér
hefur verið nefnt. En það þolir
ekki bið, að úr því fáist skorið
hvort arðvænlegt er að efna til
Ingólfur Jónsson
iðnaðarframleiðslu úr íslenskum
jarðefnum. Líkurnar eru miklar
fyrir þvt, að jarðefnin séu mikill
auður, sem þjóðin geti notfært sér
á næstu árum og um langa
framtíð.
Athuga ber, að hve miklu leyti
er unnt að hafa not af langri
reynslu og þekkingu annarra
þjóða I vinnslu margs konar jarð-
efna I fjölbreytilegum iðnaði.
Flestum mun vera ljóst, að iðnað-
urinn verður á næstu árum að
taka við fjölda ungmenna, sem
koma á vinnumarkað. Er þvi þörf
á að nýta þá möguleika, sem
kunna að vera fyrir hendi til þess
að koma upp nýjum iðngreinum.
Það er mikilsvert, ef hráefnið er
innlent og orkan er heimafengin.
Hliðstæð jarðefni og þau, sem
hér hafa verið nefnd, eru mjög
verðmæt iðnaðarhráefni víða
erlendis. Mikilsverður iðnaður
hefur byggst á þvi að vinna úr
þeim á undanförnum áratugum.
En nú eru þessi jarðefni víða til
þurrðar gengin. Þess vegna er lík-
legt, að erlendir markaðir geti
opnast fyrir íslenskar iðnaðarvör-
ur úr innlendum jarðefnum i
þeim löndum, sem ekki hafa
lengur hráefni til framleiðsl-
unnar.
í landinu eru stofnanir og sér-
fræðingar, sem i meginatriðum
geta rannsakað það sem tillagan
gerir ráð fyrir. Er ætlast til, að
rikisstjórnin notfæri sér þá þekk-
ingu, sem íslenskir vísindamenn
hafa nú þegar og gætú aflað sér
erlendis í þessum greinum.“
mæt, ef þau verða notuö á réttan
hátt. Má meðal annars nefna
basalt, vikur, leir, perlustein,
títaniumríkan sand, gjall, stein-
ullarefni. Sérstakar grastegundir
vaxa hér, sem henta vel til plötu-
gerðar o.fl.
Þau efní, sem hér eru talin,
munu iill finnast á Suðvestur-
landi í mjög ríkum mæli og mörg
þeirra einnig í öðrum landshlut-
um.
Líklegt má telja, að markaður
fengist erlendis fyrir hráefnið
óunnið, en athuga ber hvort
vinnsla gæti orðið arðbær áður en
að því ráði yrðí horfið að flytja út
óunnið efni.
Víða erlendis, svo sem í Frakk-
landi, Þýskalandi og Tékkó-
slóvakíu, hefur basalt verið
notað til sérstakrar og umfangs-
mikillar iðnaðarframleiðslu í
nokkra áratugi. Nauðsynlegt er
að rannsaka hvort hagstætt gæti
talíst að vinna úr basalti hér á
landi fyrir innlendan markað og
til útflutnings. Reynslan hefur
sýnt, að margt er hægt að vinna
úr basalti og hefur sú vinnsla
orðið að stóriðnaði í fyrr-
greindum löndum.
AIMnGI
Liður í fiskverndunaraðgerðum:
Upptaka ólöglegs sjávarafia
Matthías Bjarnason, sjávar-
útvegsráðherra, mælti nýlega á
Alþingi fyrir stjórnarfrum-
varpi um upptöku ólöglegs
sjávarafla, sem er liður í fisk-
verndaraðgerðum og stjórnun
fiskveiða. Ráðherranum fórust
svo orð:
— NÝMÆLIN, SEM NAUÐ-
SYN BER AÐ FESTA 1 LÖG-
UM.
Lagafrumvarp þetta hefur að
geyma nýmæli, sem stjórnun
veiða á undanförnum árum
þykir sýna að fullkomlega tíma-
bært eða öllu frekar bráðnauð-
synlegt sé að setja i lög. Að vísu
er að finna ákvæði um upptöku
afla í botnvörpulögunum frá
1973 og samkvæmt þeim er
hægt að beita upptöku afla
vegna brota á veiðireglum, sem
settar eru með stoð í þeim lög-
um. Þetta á þó aðeins við ef um
itrekað brot er að ræða og það
verður að teljast alveg ófull-
nægjandi. i því tilfelli til
dæmis, að báti sé settur ákveð-
inn hámarkskvóti, þá getur það
hæglega komið fyrir, að bátur-
inn fari i veiðiferð, eigandí
eftir að veiða aðeins nokkur
eða nokkra tugi tonna af kvóta
sínum. Siðan kemur báturinn
inn með fullfermi og fer þar
með langt fram úr kvóta sínum.
Hér er aðeins um eitt hrot að
ræða og því ekki hægt að beita
upptöku afla um það sem um-
fram kvótanum nemur.
Hagnaðurinn, sem viðkomandi
hefur af þessum umframafla
getur hins vegar farið langt
fram úr þeirri sektargreiðslu,
sem hægt yrði að dæma hann I.
Eins og fyrr greinir á þetta við
um veiðireglur, sem settar eru
samkvæmt botnvörpulögunum.
Brot á veiðireglum eða veiði-
leyfum, sem eiga sér stoð I
öðrum lögum eins og t.d. land-
grunnslögunum frá 1948, geta
alls ekki varðað upptöku afla
samkvæmt gildandi lögum.
Þetta þykir alveg óviðunandi
og vísast um slík brot til þess er
segir í athugasemdum með
frumvarpinu um brot síldveiði-
bátanna s.l. haust.
Þær upptökuheimildir, sem
felast í frumvarpi þessu eru
sem sagt nýmæli, sem þykja
nauðsynleg.
— BROT Á VEIÐIREGLUM
OG VIÐURLÖG
Þau nýmæli, sem felast í
2.—4. gr. frumvarpsins þykja
einnig nauðsynleg og gefa jafn-
framt tilefni til sérstakra skýr-
Matthfas Bjarnason,
sjávarútvegsráðherra.
inga því hér er farið inn á alveg
nýjar brautir hvað snertir að-
ferðina við að beita upptöku
afla. Samkvæmt gildandi lögum
eru slíkar aðgerðir vegna brota
á veiðireglum eingöngu í hönd-
um dómstóla, en hér er lagt til
að framkvæmdavaldinu eða
nánar tiltekið ráðherra verði
fengið slikt vald í hendur. Þetta
er því nýmæli, enda þótt fram-
kvæmdavaldið hafi á sumum
öðrum sviðum vald til
ákvarðana, sem telja má
svipaðs eðlis.
Það er skýrt tekið fram i at-
hugasemdunum með frumvarp-
inu, að með því að fela ráðherra
vald til upptöku ólöglegs
sjávarafla, þá er ekki með þvi
verið að taka slik mál undan
forræði dómstóla enda gerir
frumvarp:ð ráð fyrir því, að öll-
um slíkum ákvörðunum ráð-
herra megi visa til meðferðar
sakadóms. Það sem telja verður
að vinnist með þvi að heimila
ráðherra upptöku ólöglegs
sjávarafla er fyrst og fremst
það að þetta ætti að gera slík
mál mun þjálli og einfaldari í
meðförum og þar með flýta af-
greiðslu þeirra auk þess sem
með þessu væri væntanlega létt
af dómstólum mörgum málum,
sem enginn ágreiningur væri
um og ætti þess vegna að vera
óþarfi að láta ganga þá leið
aðeins formsins vegna.
í þessu sambandi er rétt að
geta þess, að gert er ráð fyrir
því að ólöglegur sjávarafli
verði gerður upptækur óháð
fyrir því hvort um refsiverðan
verknað er að ræða og mælir
það auðvitað frekar með því að
ráðherra geti annast eða látið
annast framkvæmdina. Til
frekari útskýringar í þessu má
t.d. nefna, að erfitt getur verið
að sanna að um sök sé að ræða
hjá skipstjóra, sem farið hefur
aðeins fram úr kvóta sínum eða
landar fiski, sem er aðeins und-
ir gildandi reglum um lág-
marksstærðir. í slikum tilfell-
um eru e.t.v ekki efni til að
Framhald á bls. 22
Stjómarframvörp um leiklist-
arstarfsemi ogÞjóðleikhús
Þjóðleikhúsið flytji óperur og sýni listdans, auk leik- ^
ritaflutnings, sem áfram verður höfuðverkefnið Æ\
VILHJÁLMUR Hjálmarsson,
menntamálaráðherra, mælti fyrir
tveimur stjórnarfrumvörpum í
gær: frumvarpi til leiklistarlaga
og frumvarpi til laga um Þjóðleik-
hús.
LEIKLISTARLÖG
k'rumvarpið kveður á um að
menntamálaráðuneytið fari með
yfirstjórn leiklistarmála. Ríkið
skal reka og kosta Þjóðleikhús og
Leiklistarskóla Íslands, eftir þvi
sem fyrir er mælt í lögum um
þessar stofnanir og i fjárlögum.
Árlega skal veita fé í fjárlögum til
eftirfarandi aðila: 1) Leikfélags
Reykjavikur, 2) Leikfélags Akur-
eyrar, 3) Bandalags íslenzkra
ieikfélaga, 4) til almennrar leik-
starfsemi og 5) til leiklistarráðs.
Hlutverk leiklistarráðs skal
vera: 1) að vera vettvangur
skoðanaskipta, umræðna og
stefnumótunar um leiklistarmál,
2) að vera ráðgefandi fyrir ráðu-
neytið, sveitarfélög og leiklistar-
stofnanir, 3) að stuðla að ritun og
útgáfu leikrita og 5) að sinna
öðrum leiklistarverkefnum í sam-
ráði við ráðuneytið. — Ráðið skal
skipað eftir tilnefningu ýmissa
aðila á leiklistarvettvangi.
LÖG UM
ÞJÖÐLEIKHÚS
k'rumvarp til laga um þjóðleik-
hús hefur verið flutt þrisvar áður,
án þess að fá fullnaðarafgreiðslu
Alþingis. Frumvarpið gerir m.a.
ráð fyrir ráðningu ýmissa nýrra
starfskrafta -aö Þjóðleikhúsinu,
þ.á m. leiklistarráðunauts, tön-
listarráðunauts, listdansstjóra,
skipulags- eða framkvæmdastjóra
og heimild er til að ráða rithöf-
und, tímabundið, tíl leikritunar.
Þjóðleikhúsráð skal skipað 5
mönnum, völdum á sama hátt og í
gildandi lögum, og skal það,
ásamt Þjóðleikhússtjóra, fara
með stjórn Þjóðleikhússins og
rekstrar þess.
Í frumvarpinu er gert ráð fyrir
því að Þjóðleikhúsið skuli, auk
leiklistarstarfsemi, standa fyrir
óperustarfsemi, og ráðning list-
dansstjóra, sem frumvarpið gerir
ráð fyrir, hlýtur og að fela í sér
aukna starfsemi á sviði listdans.
Í frumvarpinu er og gert ráð
fyrir þjónus.tu af þess hálfu í
þágu „landsbyggðarinnar" í leik-
Vilhjálmur Hjálmarsson,
menntamálaráðherra
listarefnum, m.a. leikferðum um
landið.
Þá er gert ráð fyrir að blandað-
ur kór starfi við leikhúsið.
Þjóðleikhússtjóra skal ráða til
fjögurra ára í senn og má
eingöngu endurráða sama mann
einu sinni, þannig að enginn
getur gegnt starfinu lengur en
átta ár.
Þjóðleikhúsi og sjónvarpi er
ætlað að koma saman á fót leik-
munasafni, er Leikfélag Reykja-
víkur og önnur leikfélög geti
gerzt aðilar að, en safnið leigi
búninga, leiktjöld og sviðsbúnað.
KOSTNAÐUR
IKJÖLFARIÐ
Geir Gunnarsson (K) benti á, i
umræðu um frumvarpið, að veru-
lega aukin starfsemi þess, m.a. á
sviði óperuflutnings og listdans,
sem og ráðning nokkurra við-
bótarstarfskrafta, hlyti að hafa
verulegan kostnað í för með sér.
Óhjákvæmilegt væri að þingmenn
fengju í hendur upplýsingar um
fjárhagshlið þessa frumvarps,
ekki sízt eins og staða rikisfjár-
málanna væri í dag. — Mennta-
málaráðherra sagði i svari til
Geirs, að verið væri að endur-
semja fyrri kostnaðaráætlanir
hér um, og myndu þær lagðar
fyrir þá þingnefnd, sem fengi
frumvarpið til meðferðar.