Morgunblaðið - 02.07.1976, Page 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 2. JULÍ 1976
19
eftir BERN-
ARD LEVIN
Ég ætla ekki að taka afstöðu til
þorskastriðsins; mér er litið um
þorsk gefi^ Má ég heldur biðja um
kola, ýsu, lax, silung, lúðu eða
makril Mér er Ijóst að matarsmekk-
ur mótar nokkuð skoðanir mínar á
máli sem lengi hefur stiað sundur
tveimur fornum bandamönnum og
að þær geti þótt lýsa helzt til mikilli
þröngsýni. Hins vegar hyggst ég
ekki fjalla um þær hliðar málsins,
sem lúta að sjávarútvegi, hvað þá
önnur og tæknilegri atriði Ég ætla
að leiða hjá mér hreystiverk, sem
hafa verið unnin á hafinu á iiðnum
mánuðum. Ég ætla að einbeita mér
að allt öðru og það er í formi spurn-
ingar: Hvers vegna hafa stjórnmála-
menn oft að engu þá ágætu reglu úr
hernaði að senda aldrei liðsauka á
vettvang, þegar eitthvað hefur farið í
handaskolun?
Ein staðreynd gnæfir yfir allar
aðrar í deilunni við íslendinga, öll
pólitísk og efnahagsleg rök um Nato
og lífsafkomu fólksins • ensku fiski-
bæjunum, allar siðferðilegar hliðar
slikrar deilu við mótherja þar sem
aflsmunur er neytt, allan þann lær-
dóm, sem við getum dregið um
varanlegan mátt ættjarðarástar (og í
öllum þessum málum geta verið
tvær skoðanir og í sumum tilfellum
fimm) og þessi staðreynd sem hefur
staðið upp úr öllum öðrum síðan
deilan hófst er þessi: Bretar gátu
ekki sigrað Og við má bæta annarri
jafnmikilvægri fullyrðingu að
brezka stjórnin vissi frá upphafi að
Bretar gátu ekki sigrað
Ástæðurnar mega heita augljósar:
önnur aðildarríki Nato ætluðu ekki
að láta bandalagið leysast upp eða
taka þá áhættu að ísland segði sig
úr þvi á ekki betri forsendu en þeirri
undarlegu ást, sem Bretar hafa á
viðbjóðslegum steiktum fiski, hvað
Þetta er ekki í fyrsta skipti á siðari
timum, sem brezk rikisstjórn hefur
virt veruleikann að vettugi Súez-
ævintýrið 1 956 var ekkert annað en
þorskastríðið 1976 i stækkaðri
mynd; enginn beið bana við ísland,
ríkisstjórnin taldi ekki nauðsynlegt
að bregða fyrir sér hrikalegum lyg-
um gagnvart þinginu, þjóðinni og
bandamönnum okkar, afburðurinn
hefur lítil skaðleg áhrif til frambúðar
á alþjóðlega stöðu okkar Engu að
síður hefur álit okkar beðið hnekki
og deilan hefur kostað okkur nokkur
milljón pund Og við hönum ekkert
fengið fyrir okkar snúð
Mér er næst að halda að sú lexia
sem fyrri rikisstjórn lærði ekki (þær
staðreyndir eru kaldhæðnislegar, að
nýskipaður forsætisráðherra, sem
áður bar, sem utanríkisráðherra, að
miklu leyti ábyrgðina á því að koma
Bretum í vonlausa aðstöðu, og að
nýskipaður utanrikisráðherra, sem
batt enda á alla þessa leiðindavit-
leysu eins og fljótt og hann gat með
sæmilegu móti, er þmgmaður kjör-
dæmis, sem er afar háð fiskveiðum)
sé undirrótin. Sú mikilvægasta
lexia, sem nokkur stjórnmálamaður
getur lært. Sú löngun að biða ekki
álitshnekki, sú trú að maður hafi
alltaf sjálfur á réttu að standa, óbeit
samt var tekin röng ákvörðun. Og
ég spyr aftur: hvers vegna?
Ég er að velta því fyrir mér hvort
þetta er enn eitt dæmi um að Bretar
hafi iðað i skinninu, eins og í Súez-
deilunni á sínum tima, eftir að færa
klukkuna aftur á gullöld sína. Eitt
sinn drottnuðu þeir yfir Austurlönd-
um og Vesturlöndum einnig; eitt
sinn máttu Bretar sin einhvers i
málum heimsins og þegar brezkur
forsætisráðherra hnerraði snýttu
menn sér i öðrum heimshlutum. Nú
erum við, og höfum lengi verið,
hinn veiki maður Evrópu og þegar
brezkur forsætisráðherra hnerrar
segir enginn einu sinni ,,guð hjálpi
þér". Þegar svo er komið verður sú
löngun feikisterk hjá forystumönn-
um landsins að láta eitthvað að sér
kveða einhvern veginn gagnvart
einhverjum og löngunin eykst um
allan helming við hverja fyrirsögn
sem segir ..pundið lækkar enn"
En þetta svarar spurningu minni
ekki heldur. Því að einmitt þegar
löngunin að koma sér í vonlausa
aðstöðu er sterkust ættu þeir, sem
gegna því hlutverki, að forðast það
að komast í vonlausa aðstöðu, að
streitast gegn lönguninni Það sem
ég hef viljaðtaka fram um Súez nú er
ekki aðeins að stefnan þá hafi verið
Þorskar
og menn
í gervi Nelsons flotaforingja: gömul þorskastriðsmynd af Sir Alec Douglas-Home.
þá þeirri ósk þeirra, sem vinna í
brezkum sjávarútvegi að viðhalda
þessum matarvenjum þótt sú
ástæða sé skiljanlegri en engu mikil-
vægari í alþjóðlegum skilningi ( og
þá yrði að taka tillit til þess að
hlutfallslega fleiri íslendingar byggja
afkomu sína á sama hátt).
Til þess lágu fleiri ástæður að
barátta Breta fyrir því að neyð ís-
lendinga að leyfa brezkum fiski-
mönnum að stunda veiðar á miðum,
sem þeir eigna sér, var dæmd til að
mistakast; ein þeirra var áhugi Breta
sjálfra á því að færa fiskveiðilögsögu
sína út i 200 milur og önnur ástæð-
an var sú staðreynd, að þar sem
brezki flotinn ætlaði sér aldrei, fyrr
eða síðar að skjóta svo mikið sem
einu púðurskoti fram fyrir stefni
nokkurs íslenzks varðskips, yrði
ógerningur að stunda veiðar, að
minnsta kosti með hagnaði, vegna
veiðarfæratjóns brezkra togara.
En ástæðurnar eru í sjálfu sér ekki
mikilvægar Það sem við verðum að
skilja er, hvers vegna skynsamir
menn, sem vissu um ástæðurnar og
það sem í þeim fólst, höguðu sér
eins og ástæðurnarværu ekki fyrir
hendi
á þvi að sýnast eða vera veiklundað-
ur, sú þráhyggja að hræðast lítil-
lækkun — þetta eru tilfinnmgar og
eiginleikar, sem geta verið viðeig-
andi fyrir þá sem stunda indverska
glímu, en eru einstaklega óviðeig-
andi í fari stjórnmálamanna. En
samt virðast þeir algengart hjá
stjórnmálamönnum en nokkru öðru
fólki. Hvers vegna?
Ég man að ég tók þátt i útvarps-
umræðum þar sem Súez-málið bar á
góma — mörgum árum eftir atburð-
inn. Áhrifamikill þingmaður úr flokki
íhaldsmanna i þættinum — hann
hefur siðan náð býsna langt í flokkn-
um — fór beinlínis að hrópa um
„menn með rautt blóð i æðum" svo
mér fannst herbergið fara að hring-
snúast Hvað kemur það rauðu blóði
við (hann meinti það sem hrós) að
kalla yfir sig visa og stórfellda auð-
mýkingu i dauðadæmdri leit út úr
ógöngum? Þannig var ástatt við
Súez og um sömu kosti var að velja
við strendur íslands, i smækkaðri
mynd eins og viðeigandi má teljast
þar sem í hlut átti rikisstjórn undir
forsæti Sigurvegarans frá Anguilla
(þ e. eyjar í Vestur-lncjíúm sem Bret-
ar sendu herlið til á árunum) Og
röng, þeir sem þá réðu stefnunni
geta vel hafa haldið að hún hafi
verið rétt. En við ráðum þá ekki til
starfa vegna siðgæðisvitundar
þeirra; við ráðum þá vegna þess að
þeir eiga að vita hvernig bjarga á
okkur úr ógöngum og það gerðu
þeir ekki. Og núverandi forsætisráð-
herra virtist heldur ekki vita þegar
hann var utanríkisráðherra, né held-’
ur fyrirrennari hans í Downing-
stræti, hvernig þeir áttu að forða sér
og Bretúm frá því að xdetta ofan i
holu sem var full af þorski og lá við
fætur þeirra.
Raunar svarar jafnvel þetta ekki
spurningu minni, því að nú hljóðar
spurningin þannig; hvers vegna
vissu þeir ekki nógu mikið? Svarið
liggur i augum uppi, en það er engu
ólíklegra þótt það liggi i augum
uppi, og er á þá leið, að þeir standa
sig ekki vel í starfi sínu, en þvi
miður er eina spurningin, sem sú
ályktun færir ekkert svar við, erfið-
ust af öllum: hvernig getum við
tryggt lagfæringu og bót? En þar
með verður málið heimspekilegt,
jafnvel djúpspekilegt og þá er mál
að linni
(The Times: stytt)
Landbúnaður og
byggðaþróun á Norðurlandi
Ketill A. Hannesson:
Leggja ber áherzlu á
á hámarksafurðir
eftir hvern grip
HAGKVÆMNI ( búvöruframleiSsl
unni og búskaparhættir nefndist
erindi, sem Ketill A. Hannesson
forstöðumaSur Búreikningastofu
landbúnaSarins flutti á ráSstefn-
unni. Ketill tók ( fyrstu fram aS
erfitt væri aS skilgreina „heppi-
lega stærS” á búi en sameiginleg
reynsla ( nálægum löndum er á
þann veg, aB vel rekiS fjölskyldu-
bú sé sú eining, er stæSi sig einna
bezt. En sem hugmynd aS bústærS
hjá ungum mönnum, sem eru aS
byggja upp bú fyrir sig og fjöl-
skyldu slna, nefndi Ketill aS æski-
legt væri aS þeir raiSuSu sauSfjár-
bú viS 8—9 tonna framleiSslu
dilkakjöts á ári, en kúabú viS
100—200 þúsund Iftra fram-
leiSslu af mjólk á ári. stefni þeir aS
sérhæfingu.
VarSandi kúabúin tók Ketill
fram aS samanburSur á fræSilegri
notkun á kjarnafóSri og raunveru-
legri notkun sýndi, aS þar sem
maSalnyt er undir meSaltali, er
kjarnfóSur notaS I of rikum mæli
og taldi hann rétt aS draga úr
kjarnfóSurnotkun til lágmjólka
kúa. NiSurstöSur búreikninga gefa
til kynna aS bú meS 40—45
árskýr, eSa sem samsvarar þeirri
stærS, þegar sauSfé hefur veriS
umreiknaS í árskýr. gefi af sér
hæst laun á klst , 366 krónur, en
félagsbú meS aS meSaltali 55,9
árskýr skila 356 krónum ( laun á
klukkustund.
ViS athugun á búreikningum
sauSfjárbúanna kemur ( Ijós, aS
samhengi fjárfjölda og vinnu er
ekki mikiS, en á hinn bóginn er
nánara samhengi á milli afurða
magns búsins og vinnu. Vinnu-
þörfin fyrir hvert viSbótar kg. er
Þé 0.3 klst. eSa 20 m(n., en viS
þetta bætist vinna viS heyöflun,
viShald og bústjóm. Vinna á sauS-
fjárbúunum er mjög misjöfn eftir
árstiSum og um sauSburSinn (
malmánuSi þarf alls aS vinna
23,40 tlma á sólarhring miðað við
bústærSina 355 kindur. Af sauð-
fjárbúunum gefur bústærðin
400—450 ærgildi hæst laun á
klst., 351 krónu, en bú með
9—11 tonna framleiSslu gefa af
hæstu laun á klst . kr. 422.
Ketill tók fram, að þeir bændur,
sem hefSi tekizt að auka frjósemi
ánna, hefSu ótvlrætt betri fjár
hagsafkomu heldur en hinir, sem
ekki hafa stefnt að hámarks afurð-
um. Þá hefur þvl verið haldið
fram. að eftir þv( sem fjárbúin
væru stærri myndi framlegðin
minnka samkvæmt lögmáli um
minnkandi vaxtarauka, en Ketill
sagSi að sú kenning virtist ekki
eiga viS rök aS stySjast, nema
slSur væri.
Fram kom að blönduSu búin
hafa ekki komiS eins vel út (
búreikningum og þau sérhæfSu,
og er þar einkum um aS ræSa
lægri laun á klst., og sagSi Ketill
þetta skiljanlegt þvi vinnuþörf á
hverja búgrein væri meiri i klst.
eftir þvi sem bústofn hverrar
greinar er minns. Hæst laun á
blönduSum búum fást á stærSar-
bilinu 500—549 ærgildi, en þaS
er 281 króna á klst.
Þessu næst ræddi Ketill um fé-
lagsbú og sagSi aS helztu kostir
þeirra væru betri tækni, minna
vinnuálag og aukinn frltimi, en
þessir þrlr þættir vega æSi þungt I
dag. Þá er auk þess á margan hátt
auSveldara aS koma á fót félags-
búi en t.d. ef ung hjón ætla aS
hef ja búskap ein sér.
HvaS snertir stórbú eða verk-
smiðjubú sagði Ketill. að Ijóst væri
aS þó aukin afköst fengjust á
hverja klukkustund. vægi þaSekki
upp á móti ókostum stórbúskapar.
Stórbúin eiga erfitt með aS keppa
við yfirspenntan vinnumarkað um
vinnuafl, fjármagnskostnaður við
sllk bú er mikill, en nærri lætur að
nývirSi kúabús með 100 kýr sé
um 100 milljónir króna. Að slð-
ustu nefndi Ketill aS ættliðaskipti
og skipting arfs á sKkum búum
væri erfiS.
Ketill A. Hannesson.
Ketill sagði það skoSun slna aS
taka þyrfti upp ákveðna stefnu við
framleiðslu eggja, svínakjöts.
holdakjúklinga, rófna og kart-
aflna, þvl ef ekki yrði að gáð gæti
verið hætta á að þessar aukabú-
greinar færðust úr höndum bænda
sem aukatekjur með öðrum aðal-
búgreinum eins og sauðfjárrækt
og mjólkurframleiSslu.
Um vinnuafl I landbúnaSi á ís-
landi sagði Ketill að fyrirsjáanlegt
væri að meðalbúið héldi áfram að
stækka og þeim að fækka sem
stunda landbúnað sem aðalat-
vinnuveg, en hann gat sér þess til
aS nú störfuðu um 7% þjóðarinnar
að landbúnaði.
Að lokum tók Ketill fram að
fækkun býla I landinu væri óum-
flýjanleg, nema því aðeins að út-
flutningsverð á landbúnaðarvör-
um hækki verulega eða nýjar bú-
greinar komi til. Búin eiga eftir aS
stækka smátt og smátt, og aagSi
Ketill ekki ástæðu til aB hamla 4
móti þvl. Leggja þarf meiri áherzlu
á hámarksafurSir eftir hvem gríp.
þvl framleiSslan er mun nær þvl
aS geta sagt til um afkomu búsms
en gripatalan, sagSi Ketill aB lok
um. — t.g.