Morgunblaðið - 09.12.1976, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. DESEMBER 1976
Nauðsyn á vernd
fiskstofnanna
Góðir fundarmenn.
Liðið starfsár hefur verið
viðburðarrikt og annasamt hjá
stjórn samtakanna. Kemur þar
margt til, einkum þó sjóðakerfis-
breytingin og ráðstafanir henni
tengdar og kjarasamningar við
sjómenn.
Léleg aflabögö.
— Afkoman slæm en
betri en 1975
Árið hefur einkennst af léleg-
um aflabrögðum alls þðrra báta-
flotans og afli hefur reynst jafn-
vel enn minni en árið áður, sem
var þó eitt lélegasta aflaár, sem
komið hafði. Afli togaranna er
nokkru meiri en áður, sem stafar
af fjölgun þeirra.
Afkoma fiskveiðanna er mun
betri á þessu ári en á árinu 1975,
en þrátt fyrir það er afkoman með
þvl versta, sem hún hefur verið í
mörg ár.
Bátaflotinn, að loðnuveiðum
frátöldum, er nú rekinn með um
1300 milljóna króna halla og er þá
reiknað með um 1500 milljónum
króna í endurmetnum afskriftum.
Afkoma loðnuveiðanna var mjög
slæm s.I. vetur vegna mjög lágs
loðnuverðs, sem stafaði af lágu
markaðsverði. Markaðsverðið hef-
ur nú hækkað verulega og horfur
fyrir loðnuveiðar því mjög góðar.
Afkoma minni skuttogara er nú
skást af hinum ýmsu
útgerðarþáttum og halli þeirra
talinn vera um 360 milljónir
króna, þegar endurmetnar af-
skriftir eru áætlaðar um 860
milljónir króna. Astæðan fyrir
betri afkomu þeirra er, að afla-
brögð hafa reynst mun betri en
hjá öðrum fiskiskipum, þótt þau
séu mjög misjöfn á einstök skip
og eftir landshlutum.
Stóru skuttogararnir eiga við
mikla rekstrarerfiðleika að stríða,
þrátt fyrir nokkra opinbera fyrir-
greiðslu og halli þeirra um 385
milljónir króna eða jafnhá
upphæð og afskriftum nemur.
Ástæða er til þess að geta þess i
þessu sambandi, þegar rætt er um
afkomu fiskveiðanna, að greiðslu-
afkoman er nokkru betri vegna
þess að greiðslubyrðin er nokkru
lægri af stofnlánum báta en nem-
ur endurmetnum afskriftum.
Framleiðslu-
verðmæti 1976
Nýgerðar áætlanir Þjóðhags-
stofnunar benda til þess, að
útflutningsverðmæti
sjávarafurða verði um 52
milljarðar króna á þessu ári
samanborið við 37 milljarða
króna á árinu 1975. Aukning
framleíðslunnar í ísl. krónum er
því um 15 milljarðar króna eða
um 40%. Þjóðhagsstofnun skiptir
þessari hækkun I þrennt, þ.e.
18—19% hækkun á útflutnings-
verðlagi í erlendri mynt,
14—15% hækkun á verði erlends
gjaldeyris og 4—5% vegna aukins
framleiðslumagns.
Eðlilegt gæti verið að álykta, að
þessir fjármunir lægju einhvers
staðar óskiptir í handraða, en því
er ekki svo varið. Um 10
milljarðar króna hafa farið til
greiðslu aflaverðmætis, sem vex
milli áranna úr 16.7 milljörðum í
26.6 milljarða. Við mat á afkomu-
breytingu fiskvinnslunnar milli
áranna 1975 og 1976 þarf að draga
þá hækkun frá, sem orðið hefur á
launum og öllum öðrum rekstrar-
kostnaði milli áranna. Koma þar
til beinar verðhækkanir vegna
verðlagsþróunar innanlands og
gengissigs fsl. krónunnar og auk
þess kostnaðarauki vegna auk-
inna umsvifa í nýjum greinum,
eins og síldarsöltun og
sumarloðnu, en þessar greinar
eiga drjúgan þátt í hækkun
heildarútflutningsverðmætisins.
Þegar upp er staðið i árslok,
stöndum við frammi fyrir því, að
innistæðu frystideildar Verð-
jöfnunarsjóðs hefur verið eytt og
ríkissjóður hefur ábyrgst
greiðslugetu hennar, sem nemur
á heilu ári 2.1 milljarði króna
miðað við núverandi verðlag og
gengi. Hraðfrystiiðnaðurinn, sem
er burðarás atvinnulífsins um allt
land og sá þáttur framleiðsl-
unnar, sem skilar mestu
útflutningsverðmæti eða um 25.1
milljarði eða 48.3% af heildar-
framleiðslunni, er kominn á hálf-
gert ríkisframfæri. Núverandi
markaðsverð nægir frystiiðnaðin-
um ekki til þess að greiða það
verð fyrir fiskinn, sem hann nú
greiðir eða verkafólki þau laun,
sem nú eru greidd. Á sama tíma
er rætt um, að því er virðist I
fullri alvöru, að stórhækka laun
og allan tilkostnað og virðist því
hin ,,illræmda“ verðbólga eigasér
enn marga fylgjendur.
Breyting
sjóðakerfisins
Á síðasta aðalfundi samtakanna
var samþykkt, að unnið skyldi að
því að lækka verulega hið of-
vaxna sjóðakerfi, sem þróast
hafði I allt að 16% útflutnings-
gjöld. Niðurstaða þessa máls varð
á þann veg, sem öllum er nú
kunnugt, að útflutningsgjöld til
hinna ýmsu sjóða og stofnana
voru sameinuð I eitt útflutnings-
gjald, sem er 6%.
Gjald þetta skiptist nú milli
viðtakenda, sem hér
segir:i. Aflatryggingasjóður.
a) Almenn deild 22%
• b) Ahafnadeild 26%
2. Vátryggingasjóður fiskiskipa 27%
3. Fiskveiðasjóður 21%
4. Fiskimálasjóður 0.9%
5. Sjávarrannsóknir og Framleið-
slueftirlit 2.3%
6. Samtök sjómanna og útvegsmanna 0.8%
Meginbreytingin fólst I því, að
leggja niður Olíusjóð og
útflutningsgjöld til hans og þar
með niðurgreiðslu á olíu, sem
hafði numið mismuninum á kr.
5.80 fyrir hvern oliulltra og kr.
25.30, og lækka greiðslu
Vátryggingasjóðs fiskiskipa úr
94% I 35% af iðgjöldum skip-
anna. Miðað við 52 milljarða
útflutningstekjur nemur þessi
lækkun útflutningsgjaldanna
u.þ.b. 5 milljörðum króna.
Þessi breyting hefur þau
megináhrif að þeim, sem vel afla
og eyða lítilli olíu og hafa litinn
vátryggingarkostnað, vegnar bet-
ur en áður, en öðrum miður.
Jafnhliða þessari breytingu á
sjóðakerfinu hækkaði fiskverð.
Til þess að fiskverðshækkun
kæmi að gagni fyrir útgerðina til
þess að standa undir hækkuðum
útgerðarkostnaði, þurfti að lækka
hlutaskipti sjómanna og til þess
höfðu þeir lýst sig reiðubúna I
Sjóðanefndinni, sem þeir áttu
sæti I, ef sjóðabreytingin næði
fram að ganga.
Kjarasamningarnir
við sjómenn
Hófust nú samningaviðræður,
sem stóðu nær látlaust I heilan
mánuð og lauk með allsherjar-
samkomulagi 1. marz milli allra
þeirra aðila, sem aðild áttu að
málinu, en það voru öll sjómanna-
félög á landinu, bæði undir- og
yfirmanna. Ljóst var frá upphafi,
að um samkomulag gæti ekki orð-
ið að ræða, nema það næði til
allra aðila málsins, hvort heldur
þeir voru með lausa eða fasta
samninga, vegna þeirra laga-
breytinga, sem gera þurfti og
vegna þess að fiskverð er eitt og
hið sama alls staðar á landinu.
öllum eru kunn afdrif þessara
samninga, sem ýmist voru felldir
eða samþykktir eða ekki bornir
undir atkvæði, en þá hafði verið
ákveðið nýtt fiskverð, er byggðist
á þvi að staðið yrði við hið gerða
samkomulag. Þær lagabreytingar,
sem sjóðanefndin lagði tal voru
allar samþykktar af Alþingi, án
fyrirvara, einnig I trausti þess, að
staðið yrði við þann þátt málsins,
sem snéri að samningamálum
útvegsmanna og sjómanna.
Samningaviðræður héldu slðan
áfram fram eftir sumri og lyktaði
á ný með samkomulagi, sem enn
var fellt með fárra atkvæða mun I
atkvæðagreiðslu, sem lftil þátt-
taka var I, þrátt fyrir að hún væri
látan standa I margar vikur. Vitað
var, að samningamenn sjómanna
áttu við nokkurn vanda að striða
við að útskýra samningana fyrir
umbjóðendum sínum. Kom þar
tvennt til, umsaminn hundraðs-
hluti af aflaverðmæti til
sjómanna iækkaði, en þrátt fyrir
það jukust tekjurnar, vegna þess
að skipt var úr hærra verðmæti og
nokkrir öfgamenn, sem kölluðu
sig samstarfsnefnd sjómanna,
þótt ekki væru þeir allir sjómenn,
gerðu samninganefnd sjómanna
alla þá erfiðleika, sem þeir gátu.
Loks 6. september voru gefin út
bráðabirgðalög til þess að taka af
vafa um með hvaða hætti afla-
hlutir sjómanna skuli gerðir upp.
í því efni voru samningar þeir
staðfestir, sem forystumenn
sjómanna I samningaviðræðunum
höfðu skrifað undir, ekki einu
sinni heldur tvisvar.
Undirskriftasafnirnar og
fullyrðingar um að lög þessi hafi
verið árás á sjómannasamtökin
eru þvi marklausar með öllu, þvi
þau stafestu einungis það, sem
fulltrúar sjómanna höfðu sam-
þykkt. Er næsta furðulegt, hve
miklu moldvirðri hefur verið
þyrlað upp um þetta mál, þegar
þær aðstæður eru hafðar I huga,
sem urðu þess valdandi, að lögin
voru sett. í ljósa þeirrar reynslu,
sem fékkst af afgreiðslu þessara
samninga hlýtur að koma til álita,
að krefjast bess, að fulltrúar
sjómanna mæti til samninga-
viðræðna með endanlegt umboð
til þess að skrifa undir samninga,
þvl við þessar aðstæður er
óvinnandi.
En hvað fólst I þeim samning-
um, sem gerðir voru við sjómenn?
Vegna sjóðakerfisbreytingarinn-
ar var aflahlutur á vertíðarbátum
hækkaður um 10.1 % á síld- og
loðnuveiðum um 8.5 %, á togur-
um um 2%, en á þeim voru
tekjurnar hæstar fyrir. Talið er,
að aflahlutir sjómanna hafi
hækkað á þessu ári um 2.0 mill-
jarða króna eða um 46% vegna
hlutaskiptabreytinga og fisk-
verðshækkana. Á sama tíma hafa
kauptaxtar verkafólks og iðnaðar-
manna hækkað um 26—27%. Sem
betur fer hafa sjómenn ekki orðið
afskiptir I kjaramálum áþessu ári
og þeir eru vel að því komnir að
fá meiri launabætur en aðrir, en
þegar afkoma útgerðarinnar er
með þeim hætti, sem raun ber
vitni, er ekki við þvi að búast, að
hægt sé að gera betur.
Fiskveiðiland-
helgin
Fiskveiðilandhelgin hefur verið
færð út I 200 sjómílur og hún
viðurkennd af öllum þeim þjóð-
um, er málið varðar, og Bretar
farnir burt af miðunum, þeir sem
mesta rányrkju hafa frá upphafi
stundað á tslandsmiðum allra
þeirra þjóða, er hér hafa stundað
fiskveiðar.
Þessum mikla sigri fagna út-
vegsmenn umfram aðra, þvl þeir
skilja betur en aðrir hana miklu
þörf okkar fyrir hagnýtingu fiski-
miðanna umhverfis landið. Þótt
erfiðlega gangi I Isl. sjávarútvegi I
dag, sjá menn fram á bjartari
tíma, þegar fiskstofnarnir rétta
við á ný. I því sambandi verðum
við þó sjálfir að gæta hófs og gera
allt, er I okkar valdi stendur til
þess að tryggja vöxt og viðgang
fiskistofnanna.
Ástand
fiskistofnanna
I nýrri skýrslu Hafrannsókna-
stofnunar um ástand þorskstofns-
ins segir, að allt bendi til að afl-
inn á þessu ári verði 340 þúsund
lestir og stærð hrygningarstofns-
ins verði á næstu vetrarvertíð
aðeins um 210 þúsund lestir.
Meðalstærð hrygningarstofnsins
frá árinu 1955 til 1975 hafi verið
um 600 þúsund lestir. Leggur þvi
stofnunin til, að á næstu tveimur
árum verði ekki leyft að veiða
meira en 275 þús. lestir af þorsk-
afla hvort ár.
I skýrslunni segir, að ef sókn í
þorskinn verði ekki minnkuð
frekar, þá sé útlit fyrir að
hrygningarstofninn árið 1978
verði aðeins 150 þúsund lestir og
því spáð að aflinn á vetrarvertlð
sunnan- og vestanlands verði
sáratregur á næstu árum, ef ekki
verði gripið til neinna frekari
sóknarminnkandi aðgerða.
Á síðasta aðalfundi nefndi ég,
að um tvær meginleiðir væri að
velja, ef við vildum tryggja
endurreisn þorskstofnsins, þ.e. að
hlýta ráðum fiskifræðinga og
veiða ekki meira en þeir mæltu
með og stöðva veiðar, þegar því
marki væri náð, sem er þó ófram-
kvæmanlegt, eins og við allir vit-
um, eða takmarka sóknina I árs-
byrjun við þau mörk, að umrætt
magn entist þeim, sem veiðar
stunduðu út allt árið. Þetta voru
taldar hinar mestu hrakspár og
uþþgjöf, en ég hefi enn ekki skipt
um skoðun I þessu efni. Allt tal
um það, að þjóðin hafi ekki efni á
að taka þessum erfiðleikum,
hefnir sln um siðir. Ekki höfum
við frekar efni á að taka þeim
erfiðleikum, sem verða ef við of-
veiðum þorskstofninn I þeim
mæli, að viðgangi hans sé teflt i
algera tvlsýnu.
Margvlslegar friðunaraðgerðir
hafa verið gerðar á þessu ári, eins
og lokun svæða, þar sem smár
fiskur heldur sig, og lokun
hrygningarsvæða, auk stækkunar
möskva I botn- og flotvörpu og
ráðgerð frekari stækkun möskva
um næstu áramót. I ljós hefur
komið, að þessar aðgerðir hafa
ekki dregið það mikið úr afla að
komið hafi að gagni til vaxtar og
viðgangs stofninum. Enn frekari
takmarkanir virðast því þurfa að
koma til, ef ná á settu marki. Hin
velheppnaða hrygning þorsksins
s.l. vetur gefur mönnum þó nýjar
vonir og ætti að staðfesta það
mikilvæga atriði, að hrygningar-
stofninn sé ekki orðinn það lltill,
að hann geta ekki gefið af sér
góðan árgang, ef skilyrði I sjónum
eru hagstæð.
1 stjórn L.l.Ú. hafa komið fram
hugmyndir um aflakvóta af
þorski á hvert skip og bann við
notkun flotvörpu um sinn á
þorskveiðum, meðan stofninn er
að ná sér.
Aflakvóti á skip hlýtur að vera
andstæður öllum dugandi skip-
stjórum og sjómönnum yfirleitt,
þótt vel hafi gefist þegar um út-
hlutun á mjög takmörkuðu magni
er að ræða, eins og gert hefur
vrerið á síldveiðum s.I. 2 ár. Bann
við notkun afkastamikils veiðar-
færis eins og flötvörpu er einnig
andstætt öllum vilja til framfara,
en hlýtur þó að vera ásættan-
legra. Ljóst er, að aukin notkun
flotvörpu hefur f.för með sér stór-
aukna sókn I þorskinn, því með
henni er fiskurinn eltur uppi I
sjó, þegar hann leitar frá botni.
Heyrt hefi ég þessu líkt við
tilkomu astictækisins við sfld-
veiðar þegar farið var að kasta á
síld, þótt hún væði ekki en á því
byggðust veiðarnar áður fyrr.
Allir vitum við hvað \ferð um
síldarstofninn, þótt ekki teljum
við að hann hafi verið allur
veiddur. Stóraukin útgerð skut-
togara hefur valdið aukinni sókn í
millifisk og smáfisk og hljótum
við því að ihuga hvort ekki komi
til greina að leggja flotvörpuna til
hliðar um sinn.
Ræða Kristjáns Ragnars-
r r
sonar formanns L.I.U. við
setningu aðalfundar í gær