Morgunblaðið - 10.12.1976, Page 12

Morgunblaðið - 10.12.1976, Page 12
44 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. DESEMBER 1976 Alþjóðlegt fomsagna- þing haldið 1 Ósló Eftir Eirík I>ormódsson cand. mag. DAGANA 25. júlí til 1. ágúst s.l. var haldið alþjóð- legt fornsagnaþing í Ósló. Aður hafa tvö slfk þing verið haldin, hið fyrra f Edinborg 1971, þar sem einkum var rætt um sam- band fornsagnanna við evrópskar miðaldabók- menntir, og hið sfðara f Reykjavfk 1973, en þaT var umræðuefnið fslendinga- sögur og þjóðfélagið. Að þessu sinni var fjallað um konungasögur og var vel við hæfi að taka það efni fyrir í Noregi þar sem flestar þessar sögur gerðust að mestu leyti þótt höfundar þeirra væru yfir- leitt fslenskir. Annars væri lítil eftirsjá að þvf þótt menn hættu að togast á um uppruna sagnanna, mestu skiptir að menn lesi þær og rannsaki. Eðlilegt er að Ifta á þær sem eina bókmenntalega heild, eins og forfeður okkar, sem skópu þær, hafa vissulega gert. Fornsögurnar eru sameiginlegur menningar- arfur fslendinga og norð- manna. Á þinginu voru saman komnir fræðimenn hvaðanæva að úr heimin- um, flestir frá Norður- löndunum, en einnig frá Bandaríkjunum, Kanada, Bretlandi, Þýskalandi, Austurríki, Sviss, Frakk- landi, Hollandi, Rúmenfu, Ungverjalandi, Júgóslavíu og m.a.s. var einn þátt- takenda frá Japan. AUs munu fundarmenn hafa verið um 150, þar af 15 frá íslandi. Sá háttur var hafður á, að menn fengu fyrirlestra fjölritaða í hendur nokkrum vikum fyrir þingið og fylgdi hverjum þeirra útdráttur, þannig að óþarft var að lesa þá upp i heild á sjálfu þing- inu, heldur gerðu höfundar aðeins stutta grein fyrir máli sínu, en á þennan hátt sparast auðvitað geysimikill timi. Á eftir hverjum fyrirlestri voru síðan umræður, þar sem oft var fast sótt og vasklega varist, en eftirtekjan varð að jafnaði sú að menn fóru stórum fróðari út úr ráðstefnu- salnum en þeir voru er inn var gengið. Ráðstefnustarfið skiptist í tvo meginhluta, annars vegar greinargerðir höfunda og almennar umræður um hin marg- víslegustu efni, tengd konunga- sögum, og hins vegar skoðunar- og kynnisferðir. Lagðir voru fram meira en 20 fyrirlestrar, þar af 3 af hálfu íslendinga. Bjarni Guðnason prófessor talaði um svo kallað Hryggjar- stykki. Það var ein hin elsta konungasaga, ritað skömmu eftir miðja 12. öld af óþekktum höf- undi, Eiríki Oddssyni. Ritið er ekki til lengur f upphaflegri mynd, en efni þess kemur m.a. Hér sjást þátttakendur ganga upp á elnn hauganna á Borre. Ötrúlegt hversu víða íslenzk fræði eiga sér áhangendur fram í Heimskringlu Snorra Sturlusonar. I Hryggjarstykki var mikið sagt frá Sigurði slembi sem var einn af mörgum norskum „konungsefn- um“ þótt ýmsir efuðust um að hann væri konungborinn i raun og veru. Lauk svo að hann var tekinn af lifi með grimmilegum hætti árið 1139. Bjarni telur að Hryggjarstykki hafi að nokkru leyti verið samið i því skyni að koma Sigurði slembi i dýrlinga- tölu. Einnig telur Bjarni að Saxi hafi beint eða óbeint notað Hryggjarstykki I hinni miklu Danmerkursögu sinni. Björn Sigfússon, fyrrverandi Háskólabókavörður, talaði um sögurnar og hugmyndir manna um konungdóminn á árunum 1280—1320. Jónas Kristjánsson, forstöðu- maður Stofnunar Arna Magnús- sonar, fjallaði um svo nefnda Helgisögu af Ólafi helga Noregs- konungi, er féll á Stiklarstöðum árið 1030, sem kunnugt er. Menn hafa velt þvi fyrir sér hvaðan ýmislegt efni sögunnar muni vera komið. Meðal heimilda hennar er svonefnd Elsta saga Ólafs helga sem aðeins er til I brotum. Jónas kemst að þeirri niðurstöðu, að efni Helgisögunnar sé að mestu leyti komið frá Elstu sögu meðan hún var heil. Af því leiðir að Helgisagan er I rauninni eldra rit en ýmsir hafa talið og að megin- hluta byggð á íslenskum og norsk- um munnmælasögum. Hér skal aðeins getið þriggja erlendra færðimanna er fyrir- lestra áttu á ráðstefnunni. Sænski fræðimaðurinn Peter Hallberg hefur látið mikið til sín taka á sviði íslenskra fræða. Hefur hann m.a. skrifað bækur um Halldór Laxness og verk hans. Virkið á Borgarfjalli f Túnsbergi eins og menn telja, að það hafi iitið Ct um 1300. en einnig hefur hann fjallað mikið um islensk fornrit. Meðal annars hefur hann rennt stoðum undir þá kenningu að Snorri Sturluson hafi skrifað Egilssögu. Aðferð Hallbergs er sú að telja ákveðin orð og orðasambönd f ýmsum fornsögum, m.a. I Heims- kringlu og Eglu. Telur hann sig finna svo miklar samsvaranir á milli Heimskringlu og Eglu að báðar hljóti að vera verk sama höfundar. En fyrirlestur Hallbergs var um hlutverk beinn- ar ræðu og samtala I þrem gerðum Ólafs sögu helga, þ.e. í Fagurskinnu, Heimskringlu og Helgisögunni. Snorri kann ákaf- lega vel með slíkt að fara og notar það m.a. oft til að veita yfirsýn yfir liðna tið Richard Perkins frá Englandi kom fram með þá hugmynd að dróttkvæður háttur ætti uppruna sinn að rekja til róðrarsöngva. Benti hann m.a. á vísu eina i Bjarnar sögu Hítdælakappa: „Hristi handar fasta“ o.s.frv. sem bæri þess merki að hafa verið notuð sem róðrarsöngur. Einnig taldi hann að efni sumra drótt- kvæðra vísna mætti finna í vísum, sem enginn efaðist um að væru vinnu- og róðrarsöngvar. Þá flutti Sverre Marstrander, prófessor í fornleifafræði við Óslóarháskóla, ítarlegt erindi um minjar sem við Islendingar erum snauðir af, nefnilega hauga þá á Vestfold, sem fyrrum voru grafir konunga eða konungborins fólks, líklega af Ynglingaætt. Það tiðk- aðist mjög I heiðnum sið að grafa alls kyns hluti I jörð með látnum mönnum og var þá oft ekka til sparað ef um tiginborið fólk var að ræða. Það merkilegasta sem grafið hefur verið úr þessum haugum eru skip, en hins vegar urðu haugarnir forðum mjög fyrir barðinu á ræningjum, og þvi hefur lítið sem ekkert dýrmæti úr málmi fundist i þeim. Daginn eftir fyrirlestur Marstranders var haldið I ferð um Vestfold og Hringariki. Komið var til Borre, en þar getur að lita um 30 hauga, stóra og smáa. Stærri haugarnir eru 35—45 metrar I þvermál og allt að 7 metra háir. Norska vegagerðin hóf malarnám árið 1850 úr einum hinna stærri hauga og 1852 komu vegagerðarmenn niður á hlut sem teljast með hinum merkustu slikra funda frá vikingatimanum I Noregi. I þessum haug hefur verið grafið skip, 17—20 metra langt, og einnig fundust þar bein af tveim hestum og hundi, Álitið er að þessir hlutir séu frá upphafi 10. aldar og telja menn að þarna hafi smákóngur verið grafinn, e.t.v. af Ynglingaætt, og hug- myndir eru uppi um að i öllum hinum stærri haugum þarna hafi konungar af þessari ætt verið heygðir. Frá Borre var haldið til Ásu- bergs, þar sem hið fræga Ásu- bergsskip var grafið úr haug, og verður þess nánar getið hér á eftir. Frá Ásubergi var siðan haldið til Túnsbergs, sem mun vera elsta borg Noregs og héldu borarbúar upp á 1100 ára afmæli hennar árið 1971. Túnsberg gegnir miklu hlutverki i norskri sögu fyrri alda. Þar höfðu konungar iðulega aðsetur, enda var varnaraðstaða frá náttúrunnar hendi mjög góð uppi á svonefndu Borgarfjalli, og getur þar enn að lita rústir kirkju, kóngsgarðs, kastala og hringmúrs, aðallega frá lá; öld. Þarna sat Sverrir konungur Sig- urðarson um Bagia í 20 vikur á árunum 1201—1202 og tókst um síðir að vinna borgina, en and- aðist sjálfur litlu síðar. Minna má á sættargerðina I Túnsbergi 1273 er konungur og erkibiskup gerðu með sér samning um takmörk andlegs og veraldlegs valds. Hafði sú sættargerð áhrif hér á landi í staðamálum hinum síðari er laúk 1297. Ré er gamalt heiti á Ramnes- héraði og þar féll Sigurður jarl Borgarfjallið f Túnsbergi eins og það er nú, og sjást undirstöður vírkismúra. Framhald á bls. 39

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.