Morgunblaðið - 10.12.1976, Side 30

62
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. DESEMBER 1976
— Maðurinn afl-
ar verðmætanna
Framhald af bls. 55
hafa afskipti ríkisvaldsins almennt
vaxið jafn mikið á jafnskömmum
tíma og á meðan vinstri stjórnin
síðasta var við völd. Vorið 1974
voru vandamálin orðin næsta óvið-
ráðanleg og vinstri stjórnin gafst upp
Reykjavik:
Domus, Laugavegi,
Heimilistæki, Hafnarstræti
Akranes:
Þórður Hjálmsson,
Skólabraut 22
Borgarnes:
KF Borgfirðinga
ísafjorður:
Straumur
Blonduós:
KF Húnvetninga
Sauðárkrókur:
KF Skagfirðinga
og hrökklaðist frá völdum. Þá var
það að í kosningunum 30. júni 1974
kallaði þjóðin á Sjálfstæðisflokkinn
til forystu, eins og svo oft áður,
þegar vanda hefur borið að höndum.
Flokkurinn stór jók fylgi sitt. bætti
við sig yfir 10000 atkvæðum i
kosningunum og hlaut 25 þing-
menn. Valdaferill vinstri stjórnar-
innar sálugu er annars rannsóknar-
efni. Það, sem bjargaði stjórninni
Akureyri
Gunnar Ásgeirsson h/f
Egilstaðir:
KF Héraðsbúa
Seyðisfjorður
Stálbúðin
Eskifjorður
Pöntunarfélag Eskfirðinga
Hornafjörður:
K.A.S.K.
Siglufjörður
Verzlun Gests Fanndal
Keflavík
Stapafell h f
Vopnafjörður
Kaupfélag Vopnfirðinga
framan af voru einstaklega hagstæð
skilyrði bæði inn á við og ekki sfður
út á við vegna hækkandi verðlags á
afurðum og góðra viðskiptakjara
almennt, en samt reyndist erfitt að
stjórna i þessu einhverju mesta góð-
æri sem yfir þjóðina hefur komið. í
ársbyrjun 1974 syrti skyndilega f
álinn. Verðlag á afurðum fór aftur
lækkandi á sama tima og samið var
um miklar kauphækkanir er buðu
upp 5 fölsk lífskjör. Afleiðingin varð
sú, að verðbólguhjólið tók að snúast
fyrst fyrir alvöru og því fór sem fór.
III Stöðug atvinna þrátt
fyrir erfiðleika
Núverandi ríkisstjórn tók þvi við
erfiðu búi. Þar við bætist að á
tveggja ára valdaferli hefur verið við
stöðuga erfiðleika að etja fram að
þessu, jafnt inná við sem út á við,
einkum vegna óhagstæðra viðskipta-
kjara gagnvart útlöndum, og verð-
bolguvandinn, sem vinstri stjórnin
skildi eftir hefur ekki enn verið leyst
ur þótt nokkur árangur hafi að visu
náðst til bóta, nú síðustu mánuðina.
Þrátt fyrir þessa erfiðleika hefur
tekist að halda uppi svo til stöðugri
atvinnu i landinu yfirleitt, á sama
tíma og eitt mesta vandamál í
nágrannalöndum okkar og helztu
viðskiptalöndum hefur verið at-
vinnuleysi með öllum þeim
hörmungum, sem þvi fylgja. Sumir
hafa sagt, að rikisstjórnin hefði í
upphafi átt að taka efnahagsmálin
fastari tökum. Þetta má vel vera en
hætt er við að slíkar aðgerðir hefðu
getað komið niður á atvinnu-
ástandinu i landinu, og að þá væri
öðru visi umhorfs nú en raun ber
vitni. En góðu heilli eru nú bata-
merki i efnahagslifi landsmanna, nú
á miðju kjörtimabili er að koma i Ijós
árangur af stefnu stjórnarinnar og
viðskiptakjör fara batnandi, ætti það
lika að auðvelda að draga úr verð-
bólguvandanum, ef rétt er á haldið,
stjórnarflokkarnir bera gæfu til að
standa vel saman út kjörtimabillið
og halda um stjórnvölinn af kjarki og
óryggi. Þess er að vænta að Sjálf-
stæðisflokkurinn megi bera gæfu til
að koma megin stefnumálum sinum
sem mest í framkvæmd á þeim
tveimur árum, sem eftir eru af kjör-
timabilinu. Megi sú verða raunin á,
þá er ég sannfærður um að dómur
þjóðarinnar i næstu alþingiskosning
um verður á þenn veg, að með við-
reisn efnahagsvandans á einstaklega
erfiðum timum, farsælli lausn land-
helgisdeilunnar svo viðkvæmt sem
það mál hefur verið, traustri stefnu i
utanrikismálum og öflugri og stefnu-
markandi byggðastefnu i landinu, þá
hafi Sjálfstæðisflokkurinn átt
nokkurt erindi i stjórnarforystu á
þessu kjörtimabili og verið þess
trausts verður sem þjóðin veitti
honum i siðustu kosningum, þegar
mikill vandi blasti við.
—Vangaveltur um
bifreiðasmíði
Framhald af bls. 50
byltingu. Innlendir bifreiöasmiö-
ir hafa ekki bolmagn til að taka
þátt í þeim hamförum sem vagna-
kaup hafa stundum veriö, en þaö
er ekki dregið í efa af þeim sjálf-
um né ýmsum öðrum sem til
þekkja, að komi verkefnin jafn-
ara, sé ekkert því til fyrirstöðu að
eðlileg uppbygging eigi sér stað.
Þau tiltölulega smáu fyrirtæki
sem nú starfa í greininni eru að
vonum hikandi í sinni uppbygg-
ingu eins og markaðsmálum er
háttað. Sömuleiðis ætti að ýmsu
leyti að vera þægilegra fyrir vagn-
eigendur sjálfa að starfa eftir
slíkri spá, jafnvel þó slíkar spár
séu ekki einhlítar og gera verði
ráð fyrir að sveiflur I báðar áttir
eigi sér stað.
Hinsvegar er fjármögnun þess-
ara verka. Eins og málum er nú
háttað fær vagnkaupandi lánað úr
samkeppnislánasjóði 50% af
verði yfirbyggingar til tveggja
ára. Lán þessi eru hugsuð sem
aðstoð við verktakann við að lána
verkkaupa hluta kaupverðs yfir-
byggingarínnar, þannig að það er
verktaki sem tekur lánið og end-
urlánar verkkaupa. Þessi lán eru
það sem raunverulega hefur kom-
ið í veg fyrir að innlend fram-
leiðsla á þessu sviði hefur ekki
lagst niður en lánin eru að
margra dómi ekki nægjanleg,
jafnvel svo fjarri því að það
standi í vegi fyrir eðlilegri endur-
nýjun stærri fólksflutningsvagna.
Þetta er því ekki eingöngu hags-
munamál bifreiðasmiða heldur
Langþráðu takmarki náð
Byggðasaga
Austur-Skaftafellssýslu
3. bindi:
Öræli og Hafnarhreppur
Nú loksins er öll byggða-
sagan komin út. Ómetan-
legur gimsteinn í fjársjóð
minninganna. Þeir, sem
unna átthögum sínum,
eiga nú þess kost að fá
heitustu ósk sína upp-
fyllta, — sögu æsku-
stöðvanna á einum stað í
þremur glæsilegum bind-
um.
Öll þrjú bindin fáanleg í
takmörkuðu upplagi.
BOKAUTGAFA GUÐJONSO,
LANGHOLTSVEGI 111,
REYKJAVÍK, SÍMI 85433
OSTER
hrærivél
með hakkavél, mixara og
tveimur glerskálum
Hagstætt verð
Vörumarkaðurinn hf.
ARMÚLA 1A. Matvórud S 86 111.
Húsgagnad. S 86-112. Vefnaðarvörud. S. 86 113.
Heimilistækjad. S. 86-11 7.
kannski ekki síður eigenda hóp-
ferðavagna, sérleyfishafa og al-
menningsvagnafyrirtækja.
Að lokum vil ég minnast á eitt
málefni sem þó er að öllum lfkind-
um torleyst, en sýnir þó einn þátt
aðstöðumunar sem komið getur
niður á innlendum verktökum þó
málefnið sé þeim allsendis óvið-
komandi sem slíkt. Þetta er tollaf-
greiðsla undirvagns. Komi undir-
vagn yfirbyggður til landsins,
(þ.e. fullbúinn,) er hann tilbúinn
til notkunar fáum dögum síðar til
að ávaxta fyrir eiganda sinn það
fé sem í hann hefur verið lagt.
Hinsvegar ef undirvagn kemur
óyfirbyggður er hann tollgreidd-
ur á sama hátt, en u.þ.bil þrír og
hálfur mánuður líður þar til eig-
andi hans á von á sínum bfl á
sama stigi og hinn var á við kom-
una til landsins. Þessi tfmi er
byggingartfmi yfirbyggingarinn-
ar.
Eigandi undirvagns sem byggja
á yfir hér heima verður sem sé
fyrir vaxtatjóni af tollupphæð og
söluskatti auk innkaupsverðsins
af undirvagninum f 3'A mánuð.
Eðlilegt er að bíleigendur hafi
atriði sem þetta í huga þegar
ákveða á hvaðan á að kaupa, að
þarna er um umtalsverðar upp-
hæðir að ræða.
Af framansögðu má ljóst vera
að ýmislegt má og þarf að lagfæra
til að minnka þann aðstöðumun
sem að þessari iðngrein snýr.
Vafalaust eru atriðin mikið fleiri,
sum auðleyst, önnur torleyst, en
þetta ætti að nægja til að sýna, að
óþarft er að orðum auka erfið-
leika innlendu smiðjanna til rétt-
lætingar innkaupum erlendis frá.
Hér hefur aðeins verið minnst á
örfá atriði sem betur mættu fara
en ekki reynt að gera beinar til-
lögur til úrbóta enda þetta ekki
rétti vettvangurinn til slíks a.m.k.
ekki í fyrstu atrennu.
Það sem til þarf er samvinna
þeirra aðila sem þarna eiga sam-
eiginlega hagsmuni og að þeir,
bæði saman og sitt i hvoru lagi,
vekji máls á þeim málum sem að
þeim snúa. Málefnum þessarar
greinar, ekki síður en annarra
þarf að koma í það horf að sam-
keppni við innflutning sé eða
verði byggð á jafnréttisgrundvelli
og að jafnframt sé tekið tillit til
smæðar fyrirtækja og markaðar.
„Annað væri ekki sanngjarnt".
Þórarinn B. Gunnarsson.
— Minningar
frá Moskvu...
Framhald af bls. 40
ókeypis, þeir héldu fyrirlestra um
„fagurfræði tækninnar", það er
að segja þeir buðu vinnu án
endurgjalds. Verksmiðjurnar létu
i té efni og framleiddu æskilega
smáhluti í rúmmyndir, og þaðan
voru meira að segja sendir fél-
agar úr æskulýðssamtökum, sem
aðstoðuðu kappsamlega við undir-
búning sýningarinnar, sem
hraðað var sem mest. Fyrir utan-
aðkomandi virtist svo sem hópur
ungs fólks, sveit úr Æskulýðsfylk-
ingunni (þegar Nussberg segir
frá þessu, hlær hann í tvær
sekúndur) væri að fást við nýja
list,„nytjalist“ eða „skreytilist",
eins og sagt var i blekkingar-
skyni.
Ég spyr Nussberg: „Með hvaða
leyfi hélduð þið svo þessa sýn-
ingu? „Alls engu. Við höfum
aldrei fengið neitt leyfi. Og það
sem merkilegast er, ég hef aldrei
sótt um slfkt leyfi til sovézkra
yfirvalda." Lev Nussberg hefur á
tiu árum meira að segja haldð
þrjáíu og fimm sýningar erlendis,
sömuleiðis án nokkurs opinbers
leyfis, í Vestur-Þýzkalandi, Eng-
landi, Hollandi, Ítalíu, Bandaríkj-
unum, — svo að alveg sé þagað
um Pólland og Tékkóslóvakíu.
Hvorttveggja á sina forsögu frá
árunum eftir daga Stalíns: það er
óttinn við opinber boð og bönn —
og minnkandi virðing gagnvart
fofskriftum af hálfu ríkisins og
flokksins. Það byrjaði með fyrir-
rennara Breschnevs, Krustsjov. í
marz 1963, þegar ,,hreyfingin“
hélt fyrstu sýningu sína aðeins
nokkur hundruð metra frá aðal-
stöðvum KGB i Moskvu, var þíð-
viðri (Nussberg virðist vera frem-
ur hlýtt til Krustsjovs). En það
var þíðviðri, sem fylgdi afhjúpun
ófagurra hluta og var blandið
óvissu. I desember hafði listsýn-
ing I Moskvu vakið reiði
Krustsjovs, sem úthúðaði af-
straktlist og fulltrúum hennar. Á
næstu vikum réðst hundahópur
gagnrýnenda á hina óháðu og
óþægu listamenn, þá sem aðhyllt-
ust óhlutstæða list eða fjarlægð-
ust mjög hinn sósialistiska
realisma. „Þeir voru Svívirtir á
hinn ógeðslegasta hátt I
blöðunum,“ segir Nussberg, „en
þeim var ekki gert neitt annað
mein. Þeir voru ekki sviptir
vinnustofum sinum, þeim var
ekki stefnt fyrir rétt, hlutu enga
dóma, voru ekki barðir. Hið gagn-
stæða, öllu fremur, því að þeim
mun meira sem þeir voru skamm-
aðir, þeim mun meira uxu þeir í
áliti meðal þorra manna — meira
að segja allsháttsettra. Og eftir
nokkra mánuði fengu þeir hin
áhugaverðustu og ábatasömustu
verkefni við bókaskreytingar,
bókaskápur og margt fleira."
An þessa sögulega baksviðs
hefði frumkvöðull „hreyfingar-
innar“ ekki getað leyft sér þá
ögrun, sem fólst í sýningunni i
desember 1974. Var Nussberg
handtekinn? Nei. Var sýningin
bönnuð aftur undireins? Já,
tveimur dögum siðar var henni
lokað, nefnilega eftir að KGB I
umdæminu hafði frétt, að það
væri eitthvað, sem “væri bogið
við þetta". Framkvæmdastjórar
æskulýðssamtakanna og fulltrúar
frá flokkstjórn umdæmisins
komu á vettvang til að skoða hina
kærðu yfirlitssýningu. Þeir
skoðuðu allt, gengu nær, hvað er
þetta, hvað snýst þarna, hvað á
þetta að vera, eitthvað óskiljan-
legt, en hlýtu þó að vera eilthvað í
sambandi við visindi. En eigi að
siður greinilega miklu skárra en
vinstri list af annarri gerð eins og
surealisma, primtivisma og ann-
arra isma. Þarna ríkti þó — sögðu
menn og fullyrtu til að sýna sátt-
fýsi — samræmi, vísindalegt,
tæknilegt, stærðfræðilegt, eðlis-
fræðilegt samræmi formanna,
sem færi ekki eins I taugarnar á
fólki og margs konar aðrir öfgar.
Þátttakendum sýningarinnar var
skipað að taka sumt burt, en bæta
einhverju við skýringarnar
annars staðar. En frá upphafi
höfðu listamennirnir lagt á það
áherzlu i skýringum sinum, að
hér væri um „skreytilist" að ræða
að mestu. Eftir nokkrar minni
háttar breytingar mátti síðan
opna sýninguna aftur, og hún stóð
i þrjár vikur, til 26. desember.
Yfir 7000 gestir komu.
Nussberg segir, að það hafi
krafizt mikillar og hárnákvæmrar
samningalipurðar, slægðar og
kænsku að vera I fyrirsvari þessa
hóps út af hinum fífldjörfu fyrir-
tækjum hans. í fyrstu, á fyrstu
þremur, fjórum árum hreyfingar-
innar voru ýmsir vinir okkar, sem
gegndu áhrifastöðum í þjóðfélag-
inu, okkur mjög mikils virði. Þeir
gátu dregið úr höggunum eða
tekið þau af okkur. „það var
miklu mikilvægara en siðar, eftir
að við fengum stuðning að vest-
an.“
Þegar menn voru valdir í sam-
starfshóp Nussbergs, var ekki
spurt fyrst og fremst, hvað þeir
gætu. Dagleg störf skiptu ekki
máli. Það var ekki einu sinni
spurt um hæfileika. Það var ekki
meginmálið. Mergurinn málsins
var hinn siðferðilegi mælikvarði:
Hver er afstaða þeirra til listar-
innar, til Sovétveldisins, til
manna og svo meðal annars til
dauðans?
Mér virðist Nussberg hafa
flutzt úr landi, af þvi að hann hafi
verið orðinn leiður á „skæruliða-
starfseminni", þeim þvingunum
og hættum, sem henni fylgdu.
Félagsskapur hans og þeirra, sem
áttu við sömu þvinganir að búa,
var honum að lokum ekki nægilg
uppbót fyrir skapandi starf án
nokkurra boða og banna.
Utlegð Nussbergs og
Neisvestnys er ekki sambærileg
við útlegð margra Rússa eftir
októberbyltinguna og borgara-
styrjöldina 1917 til 1921. Hér var
enginn asi, enginn engin augna-
bliksákvörðun, ekkert óhugsað.
Þetta var þaulhugsað og mótað
eins og mynd eftir Neisvestny.
— svá — þýtt úr ,4>ie Zeit