Morgunblaðið - 12.02.1977, Síða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. FEBRUAR 1977
17
Flóttamenn koma til Thailands Khieu Samphan (til vinstri) með Sihanouk
fyrsta árið 1973
Lon Nol og kona hans á leið f útlegð
að nánustu fylgismenn Lon
Nols yrðu látnir svara til saka,
en vonuðu að Rauðu Khmerarn-
ir fylgdu kenningum Búdda-
trúarinnar og sýndu öðrum
Khmerum tillitssemi, virðingu
og vinsemd.
Á fyrstu klukkustund her-
náms höfuðborgarinnar kom til
nokkurra árekstra, og þótt
Rauðu Khmerarnir refsuðu
öðrum grimmilega, sem staðnir
voru að þjófnaði eða öðrum af-
brotum, létu þeir eigin her-
menn afskiptalausa við sama
verknað. Einnig áttu hermenn
rauðliða það til að skjóta menn
á götum úti, sem ekki sýndu
þeim nægilega virðingu. En
þetta voru óskipulagðir at-
burðir, og jafnan er misjafn
sauður í mörgu fé.
Borgirnar tæmdar
Það var svo klukkan á milli 9
og tíu þennan hernámsmorgun
að til tíðinda dró, en þá til-
kynntu yfirvöld kommúnista að
allir borgarbúar, konur karlar,
börn og gamalmenni, sjúkir
jafnt sem heilbrigðir, yrðu að
yfirgefa borgina strax, því í
borgum ríkti spilling, sem
þyrfti að uppræta. Engum var
hlíft, allir voru reknir út á göt-
ur, öll hús rýmd, einnig sjúkra-
húsin, og á örskammri stundu
höfðu hundruð þúsunda
borgarbúa safnazt saman utan
dyra og hafið gönguna miklu
burt frá borginni, út í óvissuna.
Sumir flóttamannanna höfðu
Ijótar lýsingar á brottflutning-
unum. Þannig sást til eldri
manns, sem bar um tvítugan
son sinn á bakinu út úr sjúkra-
húsi og út í iðandi mannfjöld-
ann. Sonurinn virtist koma
beint af skurðarborðinu, því á
hann vantaði báða fætur, og
umbúðirnar um sárin voru al-
blóðugar. Sonurinn þjáðist ber-
sýnilega mikið, og sárbað föður
sinn að leyfa sér heldur að
deyja.
Víða mátti sjá eiginkonur
hermanna aka særðum eigin-
mönnum sínum út á göturnar i
sjúkrarúmum, sem voru á hjól-
um, og hundruð karla, kvenna
og barna stauluðust um göt-
urnar á hækjum og sjúkraklæð-
um. Brezki blaðamaðurinn Jon
Swain fylgdist með atburð-
unum úr skrifstofu í franska
sendiráðinu í Phnom Penh, og
kvaðst ekki i fimm ára sögu
styrjaidarinnar hafa séð ömur-
legri sjón. Sagði Swain þessi að
Rauðu Khmerarnir hlytu að
hafa gert sér það ljóst að fáir
þeirra 20 þúsund særðu her-
manna, sem reknir voru út á
göturnar, gætu haldið lífi.
„Maður hlýtur að draga þá
ályktun að þeir hafi engar
mannúðarlegar tilfinningar",
segir hann.
Skotglaðir
Rauðliðar
Lítið mátti út af bregða við
brottflutning íbúanna án þess
að Rauðu Khmerarnir beittu
vopnum sínum. Þannig skýrir
franskur kennari frá því að
hópur rauðliða hafi verið á
göngu skammt frá franska
sendiráðinu og ruðzt gegnum
hóp borgarbúa, sem var að
hlýða fyrirmælum um að yfir-
gefa borgina. Övart skildu
rauðliðarnir sundur foreldra og
börn þeirra. Þegar foreldrarnir
reyndu að komast aftur yfir til
barnanna, skutu rauðliðarnir á
þau og bönuðu báðum. Maður
nokkur kom á reiðhjóli framhjá
hópi Rauðra Khmera og kallaði
til þeirra að hann væri að fara
að sækja fjölskyldu sína. Rauð-
liðarnir skutu hann fyrirvara-
laust til bana. Svona sögur og
svipaðar eru óteljandi. En ekki
urðu allir flóttamennirnir vitni
að manndrápum beinlínis, hins-
vegar fór það ekki framhjá
neinum á göngunni löngu, sem
á eftir fylgdi, hvað væri áð ger-
ast. Allsstaðar, hvert sem farið
var, mátti sjá fjölda rotnandi
líka meðfram vegunum, og lík-
daunninn lá yfir öllu.
Þegar út á þjóðvegina kom
var endalausum mannstraumn-
um sagt að halda áfram eins
hratt og unnt var, og úti á
landsbyggðinni bættust við
hópar frá öðrum borgum, því
allar borgir og þéttbýliskjarnar
voru viku eftir sigur kommún-
ista orðnar mannlausar, um-
kringdar hermönnum til að
koma í veg fyrir að íbúarnír
leituðu þangað á ný.
Meðfram þjóðvegunum voru
einnig hermenn á verði, og á
vissu millibili herflokkar, sem
völdu úr mannþyrpingunni smá
hópa eins og veiðimenn. Þessir
hópar fengu svo fyrirmæli um
að setjast að þar sem þeir voru,
byggja sér íbúðarkofa og rækta
jörðina. Ekki mátti fólkið taka
sér búsetu í yfirgefnum húsum,
heldur fékk hver fjölskylda 25
fermetra svæði til að koma upp
nýbyggingu úr hverju því bygg-
ingarefni, sem tiltækt var á
st aðnum.
Aftökur
1 fyrstu einbeittu Rauðu
Khmerarnir sér að því að finna
fyrrverandi yfirmenn úr her
Lon Nols, háttsetta opinbera
starfsmenn og lögreglumenn,
og voru þeir líflátnir. Seinna
var svo óbreyttum hermönnum
og lægra settum starfsmönnum
fyrri stjórnarinnar búin sömu
örlög, og þá oft allri fjölskyldu
þeirra. Þannig birta þeir
Barron og Paul lýsingar af því
hvernig fjölskyldurnar voru
fluttar út á opin svæði um-
kringd hermönnum. Svo var
einn í einu leiddur fram, látinn
krjúpa milli tveggja hermanna
vopnuðum byssustingjum, og -
þegar merki var gefið ráku
hermennirnir byssustingina í
bak og brjóst krjúpandi manns-
ins, Svo voru eiginkonurnar
leiddar fram og síðast börnin,
og blóðið flaut um akrana.
Þegar hermönnum og opin-
berum starfsmönnum fyrri
stjórnar hafði verið komið fyrir
kattarnef, beindist athyglin að
kennurum, stúdentum og
menntamönnum, því menntun-
in gat verið hættuleg að dómi
nýju ráðamannanna. Nú gátu
yfirvöldin tilkynnt: „Rúmlega
tvö þúsund ára saga Kambódíu
er ekki lengur til'\ og var það
að miklu leyti rétt. Borgirnar
stóðu mannlausar, gömul hand-
rit og skjöl, bækur og bók-
menntir höfðu orðið eldinum
að bráð eða flotið til hafs niður
eftir Mekong fljótinu, og þjóðin
barðist við hungurdauðann. Þá
var einn.leiðtoga nýju heranna,
Ieng Sary, sendur sem fulltrúi
Kambodíu til Allsherjarþings'
Sameinuðu þjóðanna. Við kom-
una til New York sagði hann:
„Borgirnar hafa verið hreinsað-
ar“. Og við komuna til fundar
SÞ fékk hann innilegar móttök-
ur fulltrúa ríkja viða urn heim.
þjóðernisástæðum — vegna þess
hve fámennir þeir eru. Þeir eru
tuggugu sinnum fleiri en íslend-
ingar.
KOSTIR
KONUNGSVELDIS
Til marks um það hvert sverð
og skjöldur konungsveldið sáluga
var listamönnum, er flutningur
Björns Th. Björnssonar á endur-
minningum einkaþjóns Thorvald-
s* . Lýðveldið íslenska gæti ýmis-
i t af konungs- og lénsskipulag-
inu lært í sumum málaflokkum.
Endurminningar þessar eru eitt-
hvert hugþekkasta efni sem í háa
herrans tíð hefur heyrst í útvarp-
inu — og flutningurinn eins og
við er að búast þegar Björn á í
hlut. Thorvaldsensafnið í Kaup-
mannahöfn er veglegt minnis-
merki um list Thorvaldsen — en
framtak þjónsins danska er minn-
ismerki um manninn bak við
verkin, og að sínu leyti ekki síðra
hinu fyrrnefnda. Hann hefur
varðveitt manninn Thorvaldsen
handa komandi kynslóðum.
Handaverk manna verða með tim-
anum framandleg, fjarlæg, miklu
fyrr en snjöll dæmi af stórbrot-
inni sál í önn hversdagsins.
ER TÆKNIN AÐ
KOMA ÍSLANDI
A HELJARÞRÖM?
Ritskýrandi einn sagði fyrir
skömmu höfundi einum það til
lasts að hann breiddi sjálfan sig
yfir allt sem hann fjallaði um.
Það gleymdist að taka fram hvern
annan en sjálfan sig höfundur
ætti fremur að breiða yfir mál-
efni. Varla skráp annarra manna.
Ég breiddi mig ekki nægilega út
yfir raforkumálin í síðasta pistli
— eða öllu heldur: ályktanir sem
draga má af þeim rúmuðust ekki í
pistlinum. Ég var að velta fyrir
mér hvort tæknin — svo mót-
sagnakennt sem það kann nú að
hljóma — geri ekki hið svokallaða
jafnvægi í byggð landsins að þvi
meiri rekstrarlegri fásinnu sem
henni fleygir fram.
lsland er sagt orkuauðugt land;
samt er raforkuverð hér — og þá
er átt við nettóverð hæst á norður-
löndum. Það leiðir hugann að
vandamáli sem sýnt er að verður í
fullu fjöri löngu eftir að allir sem
nú eru á dögum í landinu verða
komnir undir græna torfu. íslend-
ingar eru alltof fáir og allt of
dreifðir um land sitt. Landið- of
stórt — eða við of fáir, eftir því
hvernig á það er litið. Þetta mis-
ræmi milli umfangs byggðar og^
fólksfjöldans virðist vera sú botn-
lausa hít sem svelgir arðsemi
landkosta og tækni og rafmagns-
verðið er gott dæmi um. Og svo
virðist að eftir því sem tækninni
fleygir fram aukist misræmið
fremur en hitt. Þetta er víta-
hringur. Og við ráðum ekki ferð-
inni. An tækniþróunar til jafns
við nágrannalöndin erum við ekki
samkeppnisfærir til langframa —
og tæknin kostar offjár og krefst
ítrustu rekstrarhagkvæmni, ein-
mitt þeirrar hagkvæmni sem ekki
eru forsendur fyrir í þjóðfélagi af
okkar gerð, ekki óbreyttu. Allir
þessir vegir, símalínur, rafstreng-
ir og turnar, endurvarpsstöðyar,
samgöngutæki, allt þetta flandur
um hundrað og fjögur þúsund
ferkílómetra svæði, allar þessar
hafnir. Þær eru t.d. sjötíu að tölu,
það hálfa væri yfrið nóg til að
taka við þeim afla sem berst á
land hringin i kringum landið —
en afli er fluttur úrleiðis með
ærnum kostnaði inn á nálega
hverja krummavík í atvinnuskyni
í stað þess að flytja fólkið eitthvað
saman, t.d. á þrjátíu og fimm
punkta í stað þess að láta það
hírast á sjötíu. Jöfnunargjaldið á
póstinum er alveg skinandi dæmi
um hagkvæmnina á rekstri af
þessu tagi, það kostar tíu sinnum
meira aá senda Morgunblaðið til
Kaupmannahafnar frá Reykjavík
en frá Kaupmannahöfn til
Reykjavíkur. Það gerir jöfnunar-
gjaldið — vegna dreifbýlisins. Og
þjóðinni er hætt að fjölga svo
nokkru nemi; og stóraukin sókn
kvenna í atvinnulífið og hátækni-
legar getnaðarvarnir munu enn
hamla gegn barneignum. A annað
þúsund manns flúðu land á síð-
asta ári, þreyttir á verðbólgu og
landlægum fjárkröggum. Mis-
ræmið vex, æ hærri brestir bylja í
undirstöðum efnahagslifsins.
Hengiflugið, kollsteypan, er á
næsta leyti.
Land með einhverjar hæstu
þjóðartekjur í heimi að tiltölu, er
láglaunasvæði. Ekki vegna þess
að þjóðin sveitist undir auðstétt
— heldur vegna þess að rekstrar-
form þjóðarbúsins er fyrir löngu
úrelt. Ef rekstrarformið er ein-
hverskonar heilög kýr sem
enginn þorir að blaka við og ef
ekki má þjappa þjóðinni eitthvað
saman og það snarlega, er einsýnt
að við verðum að leita til þeirra
ágætu skipuleggjenda, Þjóðverja,
um lausn á enn stærri vanda en
vanda sakamála. Geysifröðlegt
væri að sjá tillögur sérfróðra út-
lendinga um arðsamar úrbætur á
rekstri fslenska þjóðarbúsins, að
fá að sjá eins og tíu tillögur ásamt
jafnmörgum arðsemisútreikning-
um.
Kannski fylgdi þvi sársauka-
minnst röskun að flytja inn fólk,
skipulega — í þeim mæli árlega
að innflutningurinn yrði okkur
ekki menningarlega banvænn.
Við tileinkum okkur þá það nýti-
lega í fari útlendinganna — og í
staðinn hlöðum við þá gjöfum
frjálshuga einstaklingshyggju og
fyrir hana og íslenskuna mega
þeir sem koma úr þrengslunum
og af hrognamáissvæðunum úti í
heimi prísa sig sæia.