Morgunblaðið - 09.03.1977, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. MARZ 1977
EGYPTALAND: Fátækt, sukk og gífurleg hernadar-
útgjöld — og landið á barmi gjaldþrots_
Mohammed Ihrahim stóð hryggur á svip innan sótugra
veggja, sem eitt sinn höfóu verid glæsilegur næturklúhh-
ur kallaður „Píramídakráin“. Ilann starði á hrúgur af
hrotnum mataráhöidum, flöskum og húsbúnaði og við
hlið hans var stór og sterklegur dyravörður staðarins,
sem ekki hafði tekizt að hindra eyóilegginguna, en hann
var með sáraumbúðir um höfuðió.
Sama sjón mætti augum á efri hæð hússins en að auki
var þar innan um rústirnar stór mynd af Sadat forseta
F^gyptalands, og hafði hún verið rifin úr skrautlegum
rammanum og stór kross ristur yfir hana þvera.
Ibrahim, eigandi klúbbsins, sagði: „Þetta er grátlegt
en þó er ég betur settur en margir aðrir, sem misstu allt
sitt.“
Arabafurstar og glaumgosar frá hinum olíuauðugu
ríkjum við Persaflóa flykktust til Kafró í einkaþotum
sfnum til að njóta þar hins Ijúfa lífs á næturklúbbunum
innan um vín, víf og söng. í heimaríkjum flestra þeirra
ríkja nefnilega hin ströngu lög múhameðstrúarinnar og
sandauðnin.
Nú verða auðmennirnir að leita annað eftir dægra-
stvttingu því allir glæsilegu skemmtistaðirnir í Karíró
hafa lokað dvrum sínum fvrir viðskiptavinum, að
minnsta kosti um stundarsakir. Æstur múgur réðst til
inngöngu í þá nýverið, rændi öllum matvælum og vín-
föngum. og lagði síðan eld að húsakvnnunum. Atburðir
þessir gerðust um miðjan janúar s.l. og aðrar eins
óeirðir hafa ekki átt sér stað í Karíró síðan 1952 en þá
urðu mikil uppþot undanfari falls Farúks konungs.
Tekst
Sadat
að þrauka?
Viðbrögð
stjórnvalda
Aðgerðirnar ollu miklum ugg
hjá ríkisstjórninni, og neyddu
hana að lokum til að kalla herinn
út til að stilla til friðar. Síðan var
sett strangt útgöngubann í Kaíró
og Alexandrfu. Þessi. úrræði
stjórnarinnar svertu ímynd
Sadats meira í augum almennings
en flest önnur örþrifaráð, sem
hann hefur gripið til I stjórnartíð
sinni.
Uppþotin hófust í kjölfar
ákvörðunar stjórnarinnar um
hækkun á matvælum og oiíu. Síð-
an þróuðust þau í skipulögð mót-
mæli, sem drógu í efa vald
stjórnarinnar til slíkra aðgerða,
líklega mun einnig að lokum Iýst
vantrausti á Sadat.
Vestrænir stjórnmálamenn
hafa látið það álit í ljós, að farí
ekki að komast skriður á friðar-
viðræður milli Egypta og ísraels-
manna, efist þeir um að Sadat
takist að halda völdum. Friðar-
samningar milli þessara tveggja
ríkja eru mjög mikilsverðar, og ef
líkindi eru til að svo geti samist
gæfi það góða von um vænkandi
efnahag í Egyptalandi. Ríkis-
stjórn Sadats hefur nú þegar eytt
7 milljörðum bandaríkjadollara
til vígbúnaðar vegna yfirvofandí
styrjaldar við israel meðan gífur-
leg efnahagsvandræði tröllríða
þjóðinni.
Egyptar eru langhrjáð þjóð, og
láta sér ekki bregða við lítilshátt-
ar valdbeitingu, en nú virðist
mælirinn fullur. I aldaraðir, allt
frá dögum faraóanna og til þess
tíma, er Farúk var steypt af stóli,
hafa þeir lotið yfirráðum
erlendra valdhafa, sem bjuggu í
vellystingum praktuglega innan-
um þrúgandi örbirgð f jöldans.
Gamal Abdel Nasser var for-
sprakki uppreisnarhersins, sem
að lokum rak Farúk frá völdum,
og lofaði hann þjóð sinni bættum
kjörum. í staðinn sóaði hann
mestu af fjármunum ríkisins í 5
ára styrjöld í Yemen. Sadat gaf
iíka loforð- en efndirnar eru
ókomnar.
Vonlaus barátta
Milljónir manna berjast von-
lausri baráttu við sárustu örbirgð.
Egyptaland er mjög víðáttumikið,
stærra en Frakkland og Ítalía til
samans, en meirihluti þess er
gróðurlaus eyðimörk. Ört vaxandi
íbúafjöldi, sem nú þegar er um 40
milljónir, verður því að þrengja
sér saman á bökkum Nílar á litl-
um gróðursvæðum. Landið býr yf-
ir litlum náttúruauðlindum,
meira en helmingur landsmanna
hefur afkomu sína af jarðrækt og
notast við frumstæðar Iandbún-
aðaraðferðir. Á undanförnum 15
árum hafa fólksflutningar aukizt
mjög til þéttbýlissvæðanna —
íbúafjöldi Kaíró jókst úr 4 í 7,5
milljónir — þetta hefur raskað.
mjög öllu jafnvægi í efnahag
landsins, sem var þó valtur fyrir.
Hörgull er á allri aimennri
þjónustu, fæðu, húsnæði og ekki
sizt atvinnu. Mestur hörgull virð-
ist þó vera á ráðum til úrbóta. Ef
bætt er við þetta hinum gífurlega
kostnaði er fer til að halda víg-
búnaóarkapphlaupinu gangandi
er auðsætt að ekki blæs byrlega
fyrir Sadat.
Botnlaust fen
Skuldir landsins aukast með
degi hverjum, verðbólgan er 20%
árlega, erlendar fjárfestingar
sáralitlar og laun Iandsmanna
mjög lág. Meðallaun eru innan við
1000 kr á viku. Engan þarf því að
undra, þó að upp úr syði að lok-
um, ólgan hefur verið að búa um
sig í langan tíma.
Síðastliðið sumar snerust
vinnudeilur í óeirðir, í Damiette,
þar sem kveikt var í nokkrum
byggingum. 1 kjölfarið breiddust
síðan út verkföll víðar um landið.
í einu af fátækrahverfum Kaíró
þustu þúsundir manna út á göt-
urnar, fóru um eyðandi höndum,
eftir að smávægilegar fjölskyldu-
erjur leiddu til dauða manns eins
í lögreglustöð I hverfinu.
Stjórnvöld gerðu sér grein fyrir
hættunni, er fólgin var í hækkun
vöruverðs en treystu á að geta
haldið erfiðleikunum í skefjum.
Þrýstingur var mikill á yfirvöld
frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum,
vestrænum ríkisstjórnum og hin-
um auðugri Arabalöndum, sem
hafa öll lánað — og jafnvel gefið
Egyptum fé. Þessir aóilar hafa
lagt hart að þeim að koma efná-
hag landsins I betra horf.
Stjórnin hefur notað árlega um
1 milljarð dala til að halda verði á
nauðsynjavörum niðri og í mörg-
um tilfellum voru vörur seldar
Angi ai ninu ijuta llli sem oiá-
snauður almúginn f Egyptalandi
er nú hvað æfastur yfir. Hér er
Sadat forseti í opinberu sam-
kvæmi.
langt undir kostnaðarverði. T.d.
var kútur af fljótandi gasi, sem
kostar 2,34 dali í innflutningi, síð-
an seldur á 1,62 dali. Öllum mátti
ljóst vera, að sllkt hagkerfi gat
ekki staðizt. Reynt var að draga
úr niðurgreiðslunum og laun
ríkisstarfsmanna hækkuð um
10% sem sárabætur (Ríkisstarfs-
menn eru meira en helmingur
alls vinnuafls utan landbúnaðar).
Almenningur sætti sig ekki við
þessi málalok, hækkanirnar komu
sárast niður á þeim fátækustu,
vegna þess að þær komu aðallega
á brýnustu nauðsynjar. Næstum
allir egypzkir karlmenn reykja,
en tóbak var hækkað um 8%,
mun meiri hækkun varð á gasi,
benzíni og kjöti — sem fæstir
höfðu þó efni á að kaupa áður. Á
sykri, te, brauði og hrísgrjónum
varð hækkunin nokkru minni.
Hópfundur á
Frelsistorginu
Ákvörðunin um hækkanir var
birt 17. jan. Fyrstu viðbrögð frá
dmenningi komu í ljós strax
íæsta dag. Stórir hópar fólks
öfnuðust saman á Freisis-torginu
Kaíró miðri, og hrópuðu vígorð
dns og „með blóði og lífi munum
’ið fá verðlagið lækkað".
Hóparnir héldu síðan í áttina að
iinghúsinu skammt þar frá. Um
ama leyti héldu flokkar verka-
nanna af stað frá verksmiðjunum
átt til borgarinnar og háskóla-
itúdentar flykktust einnig á vett-
rang frá skólunum. Átökin hóf-
ist, er lögreglan reyndi að koma I
'eg fyrir, að þessir hópar gætu
ameinazt. í Alexandríu, 120 míl-
im norðar, voru sömu atburðir að
;erast. Óeirðirnar stóðu langt
ram á kvöld og þegar linnti
löfðu 6 manns fallið og 137
neiðzt. Þrátt fyrir þetta allt var
kki talin ástæða til að óttast frek-
iri aðgerðir og öryggisverðir þótt-
íst fullfærir um að halda múgn-
im í skefjum. Tveim dögum
einna fóru að sjást blikur á lofti.
)agurinn rann upp bjartur og
agur en undarleg kyrrð hvíldi
•fir borginni, sem venjulega er
snjög hávaðasöm og iðandi af lifi.
Uestar verzlanir voru lokaðar og
varla sást manneskja á ferli. —
Jm hádegi var borgin orðin að
'ígvelli. —
Kröfugöngur streymdu frá öll-
;im borgarhlutum að lögreglu-
; töðvum, opinberum byggingum
og Þinghúsinu. Fólkið veifaði
ogypzka fánanum og hrópaði víg-
orð eins og „Við erum að svelta í
iiel svo þú skalt skjóta okkur með
byssum þinum, Sadat.“ Þjálfaðar
:;veitir öryggisvarða tóku á móti
hópnum, og voru vopnaðar tára-
gas- og reyksprengjum, auk þess
liáru þær langar kylfur.
Uppreisnarhóparnir réðust að
lögreglumönnum með grjótkasti
(n þeir gripu upp þessi skeyti og
I.östuðu til baka. Gluggarúður
< erzlana og ljósaskilti voru brotin
mélinu smærra og stöðugar
sprengingar úr táragasbyssunum
dundu um borgina. Blátt mistur
reyksprengjanna huldi hina stríð-
andi aðila.
Þessi ósköp, sem gengu á i mið-
borginni, voru þó barnaleikur á
við það, sem var á döfinni i út-
hverfunum og nágrannabæjun-
um. Uppreisnarmenn reyndu að
hefta samgöngur milli Kairó og
Alexandríu með þvi að kynda bál-
kesti á járnbrautarteinunum. í
Súesborg brutust þeir inn í
vopnabúr lögreglunnar, hrifsuðu
byssur og hófu skothrið af handa-
hófi. í Mansoursk, sem stendur
við ósa Nílar, var ráðizt á heimili
fylkisstjórans og mikil spjöll unn-
in og í Aswan, þar sem Sadat beið
komu Tító Júgóslavíuforseta, reif
múgurinn niður sigurboga sem
reistir höfu verið í tilefni heim-
sóknar marskálksins.
Örfáum klukkustundum eftir
að óeirðirnar brutust út ákvað
ríkisstjórnin að draga til baka
ákvarðanir um verðhækkanir.
Samfara þessari tilkynningu var
gefin út önnur, um útgöngubann,
sem vara skyldi frá kl. 4 eftir
hádegi til dögunar, jafnframt var
varað við, að óeirðaseggir yrðu
skotnir.
Sadat lét kalla út herlið, en það
hefur ekki gerzt undanfarin 25
ár, að beita hafi þurft hervaldi
Hjálmklæddir lögreglumenn á verði við egypska innanrikisráðuneytið eftir grjóthrið uppþotsmanna.