Morgunblaðið - 27.05.1977, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. MAÍ 1977
HMÐURINNINED
HASSHUNDANA
MAÐUR heitir Þorsteinn Stein-
grímsson og er rannsóknarlög-
reglumaður. Hann hefur starfað
hjá Sakadómi í ávana- og fíkni-
efnum frá því að sá dómstóll var
settur. á laggirnar. Hans megin-
starf hefur þó verið þjálfun og
meðferð hasshundanna svo-
kölluðu frá því að þeir komu fyrst
til landsins, sá fyrri árið 1970.
Þorsteinn ætti þvi að vera vel
kunnugur fíkniefnaleit og rann-
sókn þeirra mála almennt.
Undirrituð hitti Þorstein einn
góðviðrisdag fyrir skömmu, þar
sem hann var að viðra hundana
labradorinn Prins og seháfer-
hundinn Skugga. Fallegir hundar
en ekki beint árennilegir ef í hart
fer.
,,Það er margt i sambandi við
fíkniefnamál hér á landi, sem bet-
ur mætti sjá dagsins ljós,“ sagði
Þorsteinn. Hann kvaðst þó tregur
til að tjá sig um þetta í blöðum,
þar sem af því gæti hlotizt meira
illt en gott. Það sem hér fer á eftir
gæti kannski gefið einhverjum
vísbendingu um hvað hann á við.
Þörf á hasshundi...
Það má segja að ég hafi staðið
I í því að gagnrýna yfirvöld siðast-
| liðin þrjú ár. Fyrir tveimur árum
| ákvað ég að hætta hjá Sakadómi í
| ávana- og fíkníefnum vegna
j óánægju með framgang mála, en
I fékk því ekki viðkomið. En þetta
| er langt mál og flókið og því bezt
| að ég segi söguna frá byrjun.
f: Árið 1970 var ákveðið á hass-
I hundur yrði fenginn hingað til
1 landsins, þar sem sýnilegt var að
I innflutningur á hassi hingað var
| stöðugt að aukast og því þörf á
I þjálfuðum hundi til leitunar.
I Kiwanis klúbburinn gaf fé til
;| kaupa á slikum hundi, þar sem
I einhverjir þeirra höfðu kynnzt
II notkun slíkra hunda í Bretlandi.
| Fyrir hundrað þúsund krónur var
I keyptur labrador-hundur og hlaut
I hann nafnið Prins.
I Ég starfaði þá sem lögreglu-
1 maður í Reykjavík og var fenginn
I til þess að fara út til Bretlands og
1 sækja hundinn. Þvi fylgdi að
I sjáifsögðu að ég þurfti að sækja
| námskeið og læra um meðferð
| slikra hunda, þar sem enginn
|l kunni skil á þjálfun þeirra hér
| heima. Ég sótti því sex vikna nám-
il skeið, sem haldið var á vegum
I „Metropolitian police “ í London,
I haustið 1970.
Á þessu námskeiði lærði ég
I fyrst og fremst meðferð og þjálf-
I un hasshunda, svo og að vinna
I með þá.
5 Þá var lögð gífurleg áherzla á
I skipulagningu og framkvæmd
I leitunar með og án hjálpar hund-
I anna.
Á þessum sex vikum, sem nám-
skeiðið stó yfir, var farið í eitur-
\ lyfjarannsóknir. Okkur var kennt
’ að skilgreina efnin sem slík og
, allt þar að lútandi eins nákvæm-
lega og unnt var á svo skömmum
tíma. Efnin, sem við lærðum um,
voru t.d. kannabisjurtin, sem hass
og maríúana er unnið úr, svo og
hráópium, sem er í svipuðu formi
og hass þaó er harðir kögglar.
Bæði maríúana og hass er unnið
tír kannabisjurtinni. Maríúana er
efri hluti jurtarinnar og einkum
unnin á Vesturlöndum en hass er
neðri hluti hennar, „harpisinn",
sem unninn er í Austurlöndum.
Við lærðum frumgreiningu þess-
ara efna og unnum með smásjá.
Einnig lærðum við að þekkja
áhrif þeirra og um leið neyt-
endur. Fengum við tækifæri til að
fylgjast með rannsókn slíkra mála
allt fra upphafi og þar til í þeim
var kveðinn upp dómur. Nám-
skeiðin stóðu frá klukkan 7 á
morgnana til klukkan 5 á daginn.
Á kvöldin fylgdist ég svo með
umræðum um þessi mál og allt
var þetta mikil og gifturík
reynsla.
t október 1970 kom ég svo heim
með Prins í för með mér. Næsta
árið var ég í því að þjálfa hann,
bæði í póstleitum og húsleitum.
Hann var átján mánaða þegar
hann var keyptur. En svona
hunda á að þjálfa frá þeim aldri
og þangað til þeir veróa þrjátíu og
sex mánaða. Þeir eru svo virkir
næstu sex til sjö árin. Og nú fer
Prins blessaður að komast á elli-
laun.
Leitaö í farangri
hermanna
Það má segja, að á þessum árum
eða þar til Sakadómur ávana- og
fíkniefnamála var stofnaður hafi
ég unnið hjá fíkniefnadeild lög-
reglunnar í Reykjavík að nafninu
til. Og nóg var að starfa. Við unn-
um fyrir herinn á Keflavikurflug-
velli við leit. Hass var að komast í
tízku og innflutningur að aukast
mjög. Viðhorf fólks til hasshunds-
ins nýkomna var þó tvískipt. Einn
hópurinn áleit og vann að þvi
öllum árum að svona hundur væri
með öllu tilgangslaus. Annar hóp-
ur hafði oftrú á hundinum og hélt
aó hann leysti öll vandamál. Báðir
hóparnir höfðu að sjálfsögðu
rangt fyrir sér.
En um þetta leyti voru allir
tilbúnir að gefa upplýsingar varð-
andi hass og innflutning, sölu og
neytendur — en það er annað
hljóð i strokknum í dag — og það
er dómstólnum að kenna og vík ég
að því síðar.
En þessar upplýsingar höfðu í
för með sér miklar skýrslugerðir.
Samið var við póst- og tollyfir-
völd um leit, sem bar þann
árangur, svo ég nefni dæmi, að
yfir sumarmánuðina 1972 fannst
eitthvað af hassi daglega í send-
bréfum. Voru bréf þau allt frá
einu upp í tólf á dag.
Starfið sem við unnum fyrir
Varnarliðið á Keflavíkurflugvelli
var í því fólgið að leita í farangri
hermanna við komu þeirra til
landsins. En þar er skipt um her-
deildir á fimm til sex mánaða
fresti. Sú leit bar árangur, meira
vil ég ekki segja. En eitt er vist að
Bandaríkjamenn komu auga á
gagnsemi hundsins og fengu sér
einn sjálfir af augljósum ástæð-
um.
Árið 1973 sá ég fram á að Prins
einn dugði ekki lengur og annars
hunds var þörf. Lá beinast við fá
labrador-tík og var ætlunin að ég
keytpi eina slíka um leið og ég
sótti námskeið hjá Scotland Yard
það sama ár. Þetta var vikunám-
skeið og þegar út kom voru engir
hasshundar fáanlegir vegna mik-
illar eftirspurnar víðs vegar að.
Gerðar voru ráðstafanir til að
senda hund hingað um leið og
mögulegt væri, en Björn Ingvars-
son, þáverandi lögreglustjóri á
Keflavikurflugvelli, hafði gefið
úr eigin vasa upphæð fyrir and-
virði nýs hasshunds.
Á þessu námskeiði hjá Scotland
Yard var farið i ýmsar nýjungar,
sem þá voru komnar upp í sam-
bandi við leit að kannabis á opin-
berum vettvangi, svo sem á flug-
völlum. Þá höfðu vaknað ýmsar
spurningar í sambandi við eftirlit
á Keflavíkurflugvelli, en þar
stóðu yfir breytingar á flug-
stöðvarbyggingunni.
1 april 1973 var hringt í mig frá
Keflavíkurflugvelli og mér tjáð,
að mín biði lítill hvolpur. Þegar á
staðinn kom, var ekki um labra-
dortík að ræða, heldur litinn, kol-
svartan Scháferhvolp. Þetta voru
auðvitað vonbrigði ' fyrstu, en
Skuggi eins og ég nefni hann
strax, sökum þess hve skugga-
legur hann var, reyndist frábær
við þjálfun og er í dag aðal-
hundurinn.
Eingöngu framlenging
við ól hundanna
1 mai tók svo Sakadómur í
ávana- og fíkniefnum formlega til
starfa og var Ásgeir Fríðjónsson
skipaður dómari þar. Það var tal-
ið eðlilegt að ég flyttist frá
Reykjavíkurlögreglunni og hæfi
störf hjá þessum Sakadómi, sem
ég og gerði.
í upphafi var gert ráð fyrir því,
að með tíð og tíma yrðu ráðnir
átta rannsóknarlögreglumenn til
starf á vegum þessa dómstóls, sem
skyldi rekinn með sama sniði og
Sakadómur Reykjavíkur, en með
lögsögu í ávana- og fikniefnamál-
um um allt landið.
Það eru ef tii víll stórar ásakan-
ir, sem ég færi fram núna, en til
þessa sakadóms hefur enginn
rannsóknarlögreglumaður verið
ráðinn enn þann dag í dag að mér
frátöldum. Ef til vill telur Ásgeir
Friðjónsson það óeðlilegt, að á
hans vegum vinni rannsóknarlög-
reglumenn að málum, sem hann
síðan dæmir í. Þetta hafði þær
aflleiðingar, að ég vann ekki að
neinum rannsóknum i fikniefna-
málum — finnst mér að þjálfun
mín hafi að lítlu gagni komið og
má segja að ég sé einvörðungu
framlenging við ól hundanna.
Fíkniefnadeild Reykjavikurlög-
reglunnar hafði öll þessi mál til
meðferðar. Þar eru tíð manna-
skipti, sem er afleitt, t>g þar er
enginn maður, sem starfað hefur
að fikniefnarannsóknum frá upp-
hafi. Þeir koma og fara undir því
yfirskini að hér sé um tíma-
bundna þjálfun að ræða. Það
gremjulegasta er, að ég er eini
maðurinn, sem hef fengið vissa
þjálfun í þessum málum — og
hvað gerist?
Jú, ég er sendur til Kópavogs-
lögreglunnar, þar sem ég vinn við
rahnsóknir á ávísanamisferli, sem
er ekki það, sem ég hef verið
sérþjálfaður i.
Það starf, sem Sakadómi i
ávana- og fíkniefnum var ætlað að
inna af höndum, færðist því yfir
til fíkniefnadeildar lögreglunnar
i Reykjavik. Þannig hef ég ekki
síðustu ár verið í neinu sambandi
við framgang fíkniefnamála — og
með því móti vissi ég vart hvað
var að gerast í þeim efnum — og
gat þvi ekki gripið inn i á réttum
stöðum i sambandi við leit með
hundunum.
Áður en ég hóf störf hjá þessum
umrædda Sakadómi hafði ég
frumkvæði að leit og það er
mergurinn málsins.
Innflutningur nemur
tugum kílóa
Fljótlega eftir að ég var ráðinn
hjá Sakadómi fór leit að bera
minni árangur. Starfsmenn pósts-
ins og tollsins vildu ráða því hven-
Labradorinn Prins, sem nú
fer að komast á ellilaun..
ær leitað væri og báru því við, að
hassneyzla væri að minnka og þar
af leiðandi innflutningur. Því
bæri mér eingöngu að sinna út-
köllum frá þeim og mátti teija
þau á fingrum hægri handar.
Kannski að tollverðir hafi litið á
hundana sem keppinauta.. .
Ég var eiginlega búinn að fá
mig fullsaddan af þessu öliu, þeg-
ar ég innti Ásgeir eftir því hvort
ég fengi að vinna að rannsókn
fíkniefnamála hjá Sakadómi-ÁF i
samvinnu við fíkniefnadeild
Reykjavíkurlögreglunnar, en
hann taldi af fyrrgreindum ástæð-
um, að óeðlilegt væri að hann sem
dómari í þessum málum hefði í
vinnu hjá sér menn, sem rannsök-
uðu mál, sem hahn síðan skyldi
dæma í. En til hvers þá að vera að
stofna þennan dómstól?
Og þvi var ég lánaður til Kópa-
vogslögreglunnar og notaður þar
til að vinna við rannsóknir á
tékkamisferli. Þar hef ég verið
síðustu tvö árin. Hefur fíkniefna-
deild lögreglunnar í Reykjavík
verið á kafi í rannsóknum þessara
mála á meðan ég hef verið ein-
angraður.
Annars hef ég á þessu tímabili
verið sendur út á land til að halda
lögreglunámskeið, bæði i líkams-
þjálfun, skýslugerð og fleiru,
eiginlega lögregluskólinn í
samanþjöppuðu formi. Mér var
sem sé treyst fyrir því, á meðan
aðrir unnu að þeim rannsóknum,
sem ég hafði einn sérþjálfun í.
Því fór ég hreintega fram á það
að ég hætti störfum hjá fíkniefna-
dómstólnum, en dómsmálaráðu-
neytið sagði það óráðlegt á þeirri
forsendu, að brátt yrði stofnuð
rannsóknarlögregla ríkisins og þá
flyttist ég að sjálfsögðu þangað
eins og aðrir rannsóknarlögreglu-
menn. Sú stofnun tekur til starfa
hinn 1. júlí næstkomandi — en
síðan ég sótti um að hætta eru
liðin tvö ár. Og á þessum tveimur
árum hefur fíkniefnainnflutn-
ingur aukist gífurlega — hann
hefur verið í tugakílóatali eins og
dæmin sanna og marg oft hefur
komið fram, bæði í fjölmiðlum og
annars staðar. Af þvi getur maður
að sjálfsögðu dregið þá ályktun að
neyzia þessara efna hafi stórauk-
ist, þvi hún er í beinu sambandi
við innflutninginn.
Greint á við mína
yfirmenn frá upphafi
Og hvar stöndum við nú? Illa að
vigi og verr en nokkru sinni fyrr.
Ástæðan er einföld, við fórum illa
af stað, og of seint til að stemma
stigu við þessum háskalega böl-
valdi.
Mig hefur greint á við mína
yfirmenn frá upphafi. Ég sá strax
fram á það, að við sem einangruð
eyþjóð stóðum betur að vígi
heldur en aðrar þjóðir, hvað varð-
aði innflutning á fíkniefnum. Við
hefðum átt að láta aðgerðir og
reynslu annarra þjóða verða okk-
ur víti til varnaðar. En við gerð-
um nákvæmlega sömu reginvit-
leysuna. Það er ekki langt síðan
að fór að bera á þessum innflutn-
ingi, varla meira en einn áratugur
eða tæplega það, — og samt hefur
málið vaxið okkur yfir höfuð. Það
sama hefur gerst hér og í Banda-
ríkjunum, þegar stjórnvöld þar
gerðu sér grein fyrir að þörf var
ítarlegra aðgerða til að stemma
stigu við innflutningi, var það
orðið of seint. Til að byrja með
hafði fíkniefnalögreglan þar lítið
fé til aðgerða — nú hafa fikni-
efnadeildir þar mesta ráðstöf-
unarféð, eingöngu vegna þess að
þær eru að fást við eitt stórtæk-
asta vandamálið.
Það er of seint að vera vitur
eftir á. En í upphafi hefðum við
átt að leggja mikið fé í löggæslu,
einmitt meðan innflutningur var
lítill, eða minni en nú. Samfara
löggæslu hefði siðan að sjálfsögðu
átt að fara af stað með kalda stað-
reyndafræðslu í fikniefnamálum,
en það hefur aldrei verið gert.
Þeirri fræðslu hefði átt að beina
til unglinganna, sem iðulega hafa
orðið og eru fórnalömbin.
Sýknt og heilagt hefur verið
rekinn áróður út um alian hinn
vestræna heim, að kannabis sé
skaðlaust. Um skaðleysi þess er
kannski hægt að lesa í einhverj-
um gömlum læknaskruddum, sem
fyrir löngu hafa misst gildi sitt.
Kannabis var til langs tíma til-
tölulega litt rannsakað og óþekkt.
En rannsóknir síðari ára hafa
samfara nýjum upplýsingum leitt
í ljós að kannabis er skaðlegt —
f