Morgunblaðið - 10.09.1977, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. SEPTEMBER 1977

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Arni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10100.
Aðalstræti 6, simi 22480.
Áskriftargjald 1500.00 kr. á mánuði innanlands.
i lausasölu 80.00 kr. eintakið.
Lærdómsrík
reynsla Breta
Það hefur verið afar athyglisvert að fylgjast með
þróun efnahagsmála í Bretlandi á undanförnum árum. Bretar
hafa sem kunnugt er átt við mikla erfiðleika að etja i efnahags- og
atvinnumálum og stöðugt hefur dregið úr efnahagslegum þrótti
þeirra. Þeir hafa fengið orð á sig fyrir að vera „hinn sjúki maður
Evrópu." Nágrannar þeirra og velunnarar hafa spurt sjálfa sig,
hversu langt brezka heimsveldið mundi sökkva áður en umskipti
yrðu. Nú er hins vegar bersýnilegt, að veruleg breyting er að
verða í brezkum efnahagsmálum, þótt of snemmt sé að segja til
um það, hvort sá bati er skammtímafyrirbærí eða verði varanlegri.
Fyrir nokkrum misserum, þegar við Islendingar bjuggum við
nálægt 60% verðbólgu, — sem var sá arfur sem vinstri stjórnin
skildi eftir sig, — komst verðbólguprósentan i Bretlandi upp í
25%, sem var margfalt meiri verðbólga en í nokkru öðru riki í
okkar heimshluta af svipaðri stærðargráðu og Bretland er.
Nú er svo komið, að Bretar hafa komið verðbólgunni niður ?
1 1 % og vonir standa til að hún eigi eftir að lækka enn. Þetta er
umtalsvert afrek og ekki auðvelt að ná þessum árangri. Siðustu
daga hefur verið skýrt frá því í fréttum, að brezka ríkisstjórnin hafi
enn unnið verulegan sigur í baráttu sinni gegn verðbólgunni, er
fulltrúar á ársfundi brezka verkalýðssambandsins samþykktu með
töluverðum meirihluta að verða við beiðni ríkisstjórnar Verka-
mannaflokksins um að tólf mánuðir líði milli launahækkana.
Jafnframt er það stefna brezku rikisstjórnarinnar, að launahækk-
anir verði ekki meiri en 10% á þessu tímabili og er þá gert ráð
fyrir að verðbólgan komist jafnvel niður fyrir 1 0% á miðju næsta
ári Lykillinn að þessum mikla árangri brezku ríkisstjórnarinnar er
bersýnilega hin ábyrga afstaða meirihluta brezku verkalýðshreyf-
ingarinnar. Þrátt fyrir mikil umbrot og óróa og töluverða erfiðleika
í sambúð Verkamannaflokksins i Bretlandi og verkalýðssamtak-
anna þar í landi er Ijóst, að brezkir verkalýðsforingjar hafa gert sér
grein fyrir því, að það væri ekki í hag láglaunastéttunum í
Bretlandi, sem eru mjög fjölmennar, að verðbólgan héldi áfram í
sama mæli og verið hefur nokkur síðustu ár. Þeir hafa einnig gert
sér grein fyrir þvi, að hóflegar kauphækkanir geta skipt sköpum í
baráttunni við verðbólguna, að sjálfsögðu jafnhliða öðrum ráð-
stöfunum. Þess vegna hafa brezku verkalýðssamtökin gengið til
samstarfs við brezku rikisstjórnina með þeim hætti, sem að
framan var lýst.
Þetta er lærdómsrík saga fyrir okkur. Hún sýnir, að þótt
verðbólga hafi vaxið mikið, er unnt að ná henni niður með
samstöðu þeirra aðila, sem mest áhrif hafa í efnahags- og
atvinnumálum. en það eru auk rikisstjórnar og löggjafarvalds
samtök vinnuveitenda og verkalýðs. Við íslendingar höfum góða
reynslu af þeim árangri, sem hægt er að ná í viðureign við mikinn
vanda, þegar traust skapast milli ríkisstjórnar og verkalýðsforystu.
Þannig er augljóst, að við náðum okkur fyrr á strik eftir
efnahagsáföllin 1967 — '69 en ella vegna þess, að verkalýðs-
hreyfingin á þeim tíma gerði sér grein fyrir því, sem gerzt hafði og
var reiðubúin til þess að stuðla að því fyrirsitt leyti, að þjóðin gæti
rétt við eftir þau áföll, sem þá dúndu yfir í sjávarútvegi og
fiskiðnaði. Enda var það svo, að uppgangur hófst á ný á árinu
1969, sem stóð viðstöðulaust fram á árið 1974.
Því miður er ekkert útlit fyrir að verðbólgan muni halda áfram
að minnka hér á íslandi. Frá því að núverandi ríkisstjórn tók við
völdum og fram til þessa dags má segja, að verðbólgan hafi
minnkað um nærfellt helming. Er það út af fyrir sig mjög
verulegur árangur. Verðbólgan er hins vegar enn nálægt 30% og
mikil hætta á að hún muni aukast verulega í kjölfar þeirra
kjarasamninga, sem gerðir voru í júnímánuði sl. Þeir kjara-
samningar sýndu, að íslenzka verkalýðshreyfingin var ekki, með
sama hætti og hin brezka, reiðubúin til þess að stuðla að stefnu í
efnahags- og atvinnumálum, sem leitt gæti til minnkandi verð-
bólgu. Það var mikill skaði vegna þess, að allar aðstæður voru til
þess í vor að halda þannig á málum, að traust samstaða gæti
tekizt milli ríkisstjórnar og verkalýðshreyfingar um stefnuna í
kjaramálum, sem leitt gæti til minnkandi verðbólgu. En við því
verður ekki gert úr því sem komið er.
Það er full ástæða til þess að fylgjast vandlega með því, sem er
að gerast i Bretlandi og vissulega mætti afstaða brezku verkalýðs-
hreyfingarinnar frammi fyrir efnahagserfiðleikum þar í landi og
hinnar sænsku verða íslenzkri verkalýðshreyfingu nokkurt um-
hugsunarefni.
Þessir þrír menn gætu allt eins myndað ríkisstjórn í Noregi eftir kosningarnar nú. Frá vinstri Lars
Korvald, form. Kristilega þjóðarflokksins, Gunnar Stalsett, formaður Miðflokksins, og Erling Norvik,
formaður Hægriflokksins.
1
í \ % Jjs *|j , \ mfflk
\ á SUMl

j | 1 f # l^f v | l 4 ft

Norsku kosningarnar:
Verka-
mannaflokkurinn gæti
X en borgaraleg ríkisstjórn
UIIIIIU d þykir langsennilegust
Osló, 9. sept.
Einkaskeyti til Mbl. frá AP.
NIÐURSTÖÐUR tveggja siSustu
skoðanakannana, sem voru birtar
i dag. benda báSar til þess aS
borgaraflokkamir munu taka viS
völdum i Noregi. Aftur á móti ber
jafnan aS gjalda varhug viS skoS-
anakönnunum og Ijóst er aS kosn-
ingamar verSa hörkuspennandi og
úrslit gætu orSiS tvisýn. bessi
skoSun kemur fram hjá stjórn-
málasérfræSingum eftir aS úrslitin
voru birt.
Minnihlutastjóm Verkamanna-
flokksins, sem Odvar Nordli for-
sætisráSherra hefur leitt siSustu
19 mánuSi eftir aS hann tók viS af
Trygve Bratteli. hefur heldur misst
fylgi ef marka má skoSanakannan-
ir.
Samkvæmt þeim hafa flokkarn-
ir Hægri. Kristilegi þjóSarflokkur-
inn og MiSflokkurinn svo greini-
legt forskot aS þessum floukum á
aS vera i lófa lagiS aS fá meiri-
hluta í stórþinginu og mynda sam-
steypustjórn.
Slik samsteypustjórn yrSi án efa
undir forystu Lars Korvalds, 51
árs gamals leiðtoga Kristilega
þjóSarflokksins. Korvald var i
fyrirsvari ámóta stjórnar i eitt ár.
frá 18. október 1972.
Skoðanakannanirnar, sem
byggðu á samtölum viS um það bil
3500 manns tveimur vikum fyrir
kosningarnar, veita borgaraflokk-
unum augljóst forskot á Verka-
mannaflokkinn og Sósialiska
vinstriflokkinn á þingi.
Skoðanakönnun. sem Verdens
gang birti. gaf til kynna að borg-
araflokkarnir fimm fengju 83
þingmenn á móti 72 á væntanlegu
þingi, þar af yrðu þrir samsteypu-
stjórnarflokkarnir með 78 af þess-
um 83 sætum. Samkvæmt þessari
skoðanakönnun fengi Verka-
mannaflokkurinn 69 þingsæti og
SV aðeins þrjú.
Svipuð skoðanakönnun frá
MarkaSs- og fjölmiðlastofnuninni
norsku gaf til kynna mjög svipaS-
ar niðurstöður. Þar var talið að
borgaraflokkarnir fimm fengju 84
sæti. þar af 81 til handa sam-
steypuflokkunum þremur. Verka-
mannaflokkurinn 66 og SV fimm.
Við kosningarnar 1973 beið
Verkamannaflokkurinn mikinn
ósigur og fékk aðeins 62 þing-
menn. Hefur flökkurinn ekki feng-
ið jafn slæma útreið i nokkrum
þingkosningum frá striðslokum.
Bratteli og Nordli gátu aðeins
stjómað með eins atkvæðis meiri-
hluta þar sem SV fékk mikið fylgi i
þeim kosningum, eða 16 þing-
menn og byggði þar einkum á
vinsældum flokksins frá þvi i
kosningunum um aðild að Efna-
hagsbandalaginu,
Á þessu ári hefur flokkurinn
nánast framkvæmt á sér pólitiska
kviðristu að flestra sérfræðinga
dómi. Þetta stafar af hatrömmum
áróðri flokksins og flokksmál-
gagnsins „Ny tid" gegn Atlants-
hafsbandalaginu og ásökunum
sem uppi hafa verið hafðar um
Loran C stöðvarnar, að tilurð
þeirra á norskri jörð þýði nánast
hið sama og Atlantshafsbandalag-
ið hefði herstöðvar i Noregi.
Skoðanakannanir sýna og Ijós-
lega mjög dvinandi vinsældir SV
og virðist flokkurinnnaumast eiga
sér viðreisnar von.
Árið 1973 fékk Verkamanna-
flokkurinn 62 þingsæti með
35.5% atkvæða. Hægri fékk þá
29 sæti og 17.5% atkvæða,
Kristilegi þjóðarflokkurinn 20 sæti
með 12.1 prósenti, Miðflokkurinn
fékk 21 sæti með 11 prósent. SV
16 þingsæti með 11.2%, Vinstri
tvö þingsæti og 3.5%, Nýi þjóðar-
flokkurinn 1 þingsæti og 3.4% og
Framfaraflokkurinn 4 þingsæti og
5%. .
Niðurstöður skoðanakannana
benda til að Framfaraflokkurinn sé
I þann veginn að þurrkast út.
Hér fara á eftir nákvæmar
niðurstöður skoðanakannana:
Verkamannaflokkurinn fengi 69
þingmenn, aukning um 7.
Sósialiski vinstriflokkurinn
fengi 3 þingm. tapaði 13.
Um 250 þúsund ungir kjúsend-
ur greiða nú atkvæði í fyrsta
sinn.
Hægri fengi 38 sæti, aukning
um 9.
Kristilegi þjóðarflokkurinn 21
sæti. aukning 1.
M iðflokkurinn 19 sæti, tapaði
2.
Vinstri 3 sæti, ynni 1.
Nýi þjóðarflokkurinn 2 þing-
sæti. ynni eitt.
I hinni skoðanakönnuninni. sem
birt var I dag. eru niðurstöður á
þessa lund:
Verkamannaflokkurinn 66. ynni
4
SV fimm sæti. tapaði 11
Hægri 42 sæti, ynni 12
Kristilegi þjóðarflokkurinn 23
sæti, ynni 3.
Miðflokkurinn 17 þingsæti
tapaði 4.
Vinstri, 1 þingsæti. tapaði einu.
Nýi þjóðarflokkurinn 2 þing-
sæti, ynni eitt.
Ekkert kemur á óvart i þessum
skoðanakönnunum. nema ef til
vill útlit fyrir mikið fylgistap Mið-
flokksins i þeirri seinni. Mið-
flokkurinn er meðal annars á móti
því að of geyst verði farið i sakirn-
ar i oliu- og gasvinnslumélunum
og sömuleiðis er flokkurinn and-
vigur aðild Noregs að Evrópska
orkuráðinu.
Áður en skoðanakannanirnar
voru birtar sagði talsmaður Verka
mannaf lokksins Reiulf Steen. i
viðtali:
„Við töpuðum kosningunum
1973. en viðfengum ríkisstjórnar-
völdin. Nú gætum við orðið sigur-
vegarinn — en misst völdin."
Enda þótt almennt sé búizt við
þvi að Veruamannaflokkurinn
auki fylgi sitt frá þvi i siðustu
kosningum hefur þó engin treyst
sér til að spá þvi að þeir muni
vinna jafn mikið og SV tapi.
Þessa stundina bendir þvi allt til
þess að flokkarnir þrír, Hægri.
Kristilegi þjóðarflokkurinn og Mið-
flokkurinn myndi samsteypustjórn
að kosningum loknum. Þeir
segjast vel undir slikt búnir og
myndi stjórnarmyndun ekki taka
nema vikutima ef til kæmi.
Á kjörskrá nú eru 2 762 000
manns þar af eru tæplega 250
þús. ungir kjósendur sem nú
greiða atkvæði i fyrsta sinn.
Fyrstu niðurstöður munu senni-
lega berast um klukkan 22 á
sunnudagskvöldið en talningu
lýkur varla endanlega fyrr en að-
fararnótt þriðjudags, þar sem viða
er kosið bæði sunnudag og mánu-
dag.