Morgunblaðið - 20.10.1977, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. OKTÓBER 1977
31
heimili aldraöra sjómanna 11.
þ.m. háöldruð lifsreynd og farin
að heilsu nú seinustu árin. Henni
var þvi hvíldin kærkomin, því
gott er sjúkum að sofa. Halldóra
var fædd að Hóli í Bolungarvík 6.
júní 1885. Foreldrar hennar voru
Ingibjörg Guðmundsdóttir og Fin-
björn Elíasson Eldjárnssonar,
bátasmiðs frá Aðalvík. Hún var
tekin i fóstur af föðursystur sinni,
Þórkötlu Elíasdóttur, og manni
hennar, Baldvin Þorsteinssyni,
sem þá bjuggu i Þverdal í Aðalvík
og mikið var Halldóra alltaf
elskuleg og trygg föðursystur
sinni, sem ól hana upp. Ung að
árum fór hún svo í vist til prests-
hjónanna á Stað í Aðalvík, séra
Magnúsar Jónssonar og Guðnýjar
konu hans. Þótti í þá daga eftir-
sóknarvert að komast á góð
myndarheimili, þvi þá áttu ungar,
fátækar stúlkur ekki margra
kosta völ. Þar kynntist hún verð-
andi eiginmanni sínum, Kristjáni
Egilssyni, ættuðum úr Arnarfirði,
og voru þau gefin saman i Staðar-
kirkju af séra Magnúsi 1909. Arið
eftir fluttust ungu hjónin til
Hnífsdals og settust þar að, þar
sem maður hennar stundaði sjó-
mennsku. Þau eignuðust 5 börn.
Elstur er Baldvin Þ. Kristjánsson
fyrrv. erindreki hjá SÍS, kvæntur
Gróu Ásmundsdóttur, þá Kristín
sem var lífsglöð, elskuleg stúlka
en hefur nú um árabil átt við
mikla vanheilsu að striða, og síð-
an Elías byggingarmeistari,
kvæntur Hallfríði Jónsdóttur frá
Bæjum. Þá bættust í hópinn tvær
stúlkur, Sturlina Einarína og
Kristjana sem bar nafn föður
síns, því rétt áður en hún fæddist
varð Halldóra fyrir þeirri þung-
bæru sorg að maður hennar
drukknaði með þeim hætti að
hann tók út af bátnuhi sem hann
reri á frá Hnifsdal. Og aftur syrti
yfir, því ári seinna missti hún
litlu telpurnar sinar tvær i sömu
vikunni. En Halldóra var þrek-
mikil kona, sem með sína sterku
trú á guð og góðra hjálp komst
yfir þessi stóru áföll með frábær-
um dugnaði og jafnaðargeði sem
aldrei brást.
„Aldrei er svo svart yfir sorgar-
ranni, að eigi geti birt fyrir eilífa
trú". Það birti aftur þegar hún
gifti sig 4. nóv. 1920 Þorvaldi
Magnússyni ættuðum úr Isa-
fjarðardjúpi, dugmiklum gæða-
manni. Hann var líka sjómaður,
sannkölluð hetja hafsins enda
landskunnur maður í sjómanna-
stétt. Flestir landsmenn munu
kannast við hina fallegu mynd af
honum sem margsinnis prýddi
sjómannablaðið og fleiri blöð og
birtist sem tákn hins íslenska sjó-
manns. Á bak við veðurbitið and-
lit hans leyndist hlýja og traust.
Þau bjuggu fyrst í Hnífsdal en
fluttu svo til Isafjarðar i Hafnar-
stræti 1, svo í Tangagötu 29. Hall-
dóra frænka mín var mikil
myndarkona bæði í sjón og raun.
Ég, sem þetta skrifa, var henni
vel kunnug en skyldleiki okkar
var þannig að faðir hennar og afi
minn voru albræður. Gestrisnari
og elskulegri konu en Dóru
frænku hygg ég sé vandi að finna.
Hún vildi öllum gera gott og mátti
ekkert aumt sjá, án þess að bæta
þar um, væri þess nokkur kostur.
Alltaf var hún i jafngóðu skapi
þegar maður leit inn, hvað mikið
sem hún hafði að gera og oft við
þröngan húsakost i þá daga. En
hún tók öllum opnum örmum og
alltaf voru veitingar komnar á
borðið fyrr en varði, allt var svo
notalegt og gott. Manninum henn-
ar fannst þetta allt sjálfsagt, þó
hann væri langtimum á sjónum,
þvi alla sina löngu sjómannsævi
var hann á togurum, fyrst á ísa-
firði og svo hér í Reykjavík eftir
að þau fluttust suður.
Þau Halldóra og Þorvaldur
eiignuðust tvo syni á ísafirði,
Ásgeir málarameistara kvæntan
Ástu Torfadóttur, og Finnbjörn
skrifstofustjóra hjá Loftleiðum
kvæntan Theodóru Steffensen.
Þau vor búin að eignast mörg
barnabörn og barnabarnabörn.
^Allt var þetta þeim mikil gleði
að eiga yndisleg barnabörn, og
synirnir allir mikilhæfir athafna-
menn. Þess má og geta að oft
dvöldu hjá þeim unglingar á öll-
um aldri lengri og skemmri tima.
Þorvaldur stundaði sjóinn þar til
hann var kominn yfir sjötugt en
kom þá i land, mest til að stunda
konu sína veika, sem hann gerði
af svo mikilli alúð að fátítt er. En
frænka mín var ekki laus við sorg-
ina því 9. jan. 1976 deyr maður
hennar Þorvaldur og var það mik-
ið áfall fyrir hana svo heilsulaus
sem hún var orðin. Og eftir það
þráði hún aðeins eitt, hvíld og fá
að hvíla við hlið síns trygga lífs-
förunauts.
Ég kveð svo elskulega frænku
mína með hjartans þakklæti frá
mér og manni mínum fyrir góðu
kynnin á ísafirði og æ síðan. Við
ættingjar hennar eigum svo hug-
ljúfar minningar frá þeim dögum.
Ég veit, að það verður tekið vel á
móti henni í landi eilífðarinnar.
Hún verður umvafin kærleika,
birtu og yl, sem hún veitti í svo
ríkum mæli þeim er hún kynntist
hér á jörð.
Ég bið góðan guð að vernda alla
afkomendur hennar frændfólk og
vini. Með innilegustu samúóar-
kveðjum.
Ragnhildur Helgadóttir.
Keilufelli 26.
Sesselja K. Christian-
sen — Minning
Fædd 19. ágúst 1896.
Dáin 13. október 1977.
IVIinir vinir fara fjöld.
FeiKóin þussa heimlar köld.
ÉK kem eftir, kannske í kvöld ...
(H.J.)
Sesselja var fædd í Sviðnum á
Breiðafirði, dóttir þeirra Krist-
jáns Sveinssonar og Kristjönu
Jónsdóttur. Kristján faðir hennar
var sjósóknari mikill, bátasmiður
og formaður. Hann var eyjamaður
langt fram í ættir. Kristján var
ættaður af Barðaströnd.
Ung fluttist hún með foreldrum
sínum til Bjarneyja, eða árið
1899. Ólst hún þar upp, en þaðan
fór hún til Patreksfjarðar sem
vinnustúlka til Guðmundar
Björnssonar þáverándi sýslu-
manns. Þar kynntist hún verð-
andi eignmanni sinum, Páli N.
Christiansen, verkstjóra hjá
Verzl. Ólafs Jóhannessonar. Þau
giftust 1917 og áttu 60 ára hjú-
skaparafmæli um það leyti er hún
var lögð á sjúkrahús og lézt þar
nokkrum dögum siðar.
Hjónaband þeirra var ástríkt
svo af bar. Barna Varð þeim ekki
auðið, en tóku fósturbarn, Hrefnu
Magnúsdóttir, sem lézt um ferm-
ingaraldur og söknuðu þau henn-
ar sárt. Einnig ólu þau að mestu
leyti systurson Páls, Úlfar Pál
Mörk.
Ung nam Sesselja ljósmóóur-
fræði og var hún fyrsta skipaða
ljósmóðirin í Patrekshreppi. en
Eýrar, svokallaðar þá, voru skild;
ar frá Rauðasandshreppi 1907.
Varð hún sérstaklega heppin í
þeim störfum sem öðrum, má með
sanni segja að hún væri elskuð og
virt af hverri þeirri konu er hún
stundaði og þær voru margar.
Tengdaforeldrar hennar aldr-
aðir bjuggu hjá þeim hjónum til
æviloka og var hún þeim sém hin
bezta dóttir, því umhyggja hennar
og nærgætni var sérstök.
Framhald á bls. 25
Þórir S. Guðbergsson, félagsráðgjafi:
Erdaudmn eðfíegw?
Börn spyrja oft erfiðra
spurninga. Oft komast for-
eldrar í mikinn vanda með
svör og útskýringar. Þó
vitum við oft fyrirfram,
hvaða spurningar og vanda-
mál verður erfiðast að út-
skýra. Það er því meðal ann-
ars undir okkar eigin undir-
búningi komið, hvernig
okkur tekst að svara börnum
okkar og bregðast við, þegar
þau spyrja okkur spurninga,
sem oft er erfitt að svara
með jái eða neii.
Börn og dauði
Dauðaslys í umferðinni hafa
því miður verið óvenju mörg að
undanförnu. Þau eru sennilega
fá heimilin þar sem ekki hefur
verið rætt um banaslys og þau
alvarlegu umferðaróhöpp, sem
hafa átt sér stað undanfarna
mánuði.
Litil börn heyra rætt um, að
„einhver hafi dáið" — þau fá
að vita, að afi eða amma séu
dáin eða einhver nákominn ætt-
ingi. Spurningar vakna strax og
þau spyrja okkur í sakleysi og
einlægni. Og þau vænta þess
með réttu, að við svörum sömu-
leiðis í einlægni. Börn hafa alla
tíð spurt og þau munu halda
áfram að spyrja erfiðra spurn-
inga og krefjast svara og út-
skýringa. Við skulum því svara
þeim í allri einlægni og vanda
til þeirra svara, sem þau fá. Ef
við reynum að snúa út úr fyrir
þeim eða reynum að sleppa þvi
að svara meó þvi að fara að
ræða um eitthvað allt annað,
ruglum við börnin og gerum
þeim erfiðara fyrir en áður.
Margir foreldrar fresta því
von úr viti að svara ýmsum
áleitnum spurningum barna
sinna. Ég hef áður minnst á það
i þessum greinum, að mörgum
finnst óviðeigandi að ræða við
börn um dauðann. Það er held-
ur ekki sama, hvernig það er
gert og hvenær. Við verðum að
nota eðlileg tækifæri og reyna
að svara eftir þvi sem við
höldum að barnið hafi þroska
til. Það er siður en svo auðvelt
að svara börnum, þegar þau
spyrja um dauðann. Er það
„alveg eins og maður sofni"
þegar við deyjum? Ef við svör-
um játandi, getur barnið e.t.v.
átt erfitt með að sofna af
hræðslu við að deyja. Eða svör-
um við snögglega og segjum, að
„afi hafi farið í langt, mjög
langt ferðalag,, — getur barnið
orðið hrætt, þegar foreldrarnir
fara að heiman i næsta skipti.
IV. hluti
Járðarfarir
Þær spurningar, sem börn
spyrja þói hvað mest um, eru í
sambahdi við jarðarfarir og
greftrun. Þegar við höfum farið
út í kirkjugarð með börnin
okkar, höfum við langoftast
verið spurð eitthvað á þessa
leið: Er maður lokaður inni i
kistunni? — Er ekki vont að
vera grafinn i jörðu? — Er ekki
óskaplega kalt niðri í moldinni?
— o.s.frv. Þau eru upptekinn af
þvi, að líkaminn er niðri í jörð-
inni, og hann er þar hér-og-nú
og þau spyrja þvi helst um það
sem er næst þeim í tíma og
rúmi.
Næstu spurningar, sem við
eigum von á, eru um framhald-
ið. „Er líf eftir dauðann" —
„Förum við til himins?" —
„Bíður Guð eftir okkur?" —
„Verðum við bara að mold og
svo ekkert rneir?" o.s.frv.
Allt eru þetta alvarlegar
spurningar, sem erfitt er að
svara. Þær krefjast þess, að við
höfum sjálf einhverjar skoð-
anir eða einhverja hugmyndir
um þau mál, sem verið er að
ræða. Við höfum oft góðan tíma
til þess að undirbúa okkur
undir slíkar spurningar, sem
börn spyrja varla fyrr en um
þriggja ára. Foreldrar geta því
rætt þessi mál sín á milli, spurt
aðra um þeirra reynslu, og um-
fram allt, reynt að svara alvar-
legum spurningum á einlægan
hátt og eðlilegan. Förum ekki
undan í flæmingi, segum ekki:
„Uss, ekki tala svona barn. Við
skulum ræða um þetta seinna"
o.s.frv. Þegar börn verða fyrir
einhverri reynslu i sambandi
við andlát, jarðarfarir og þess
háttar halda þau áfram að
hugsa málin og velta þeim fyrir
sér, spyrja aftur, teikna sitt-
hvað i sambandi við atburðina
og jafnvel að leika þá. Ef börn-
unum er bannað þetta eða þau
eru látin skilja, að þetta megi
ekki, verða þau að bera þungar
áhyggjur ein, áhyggjur, sem oft
verða þeim mjög þungbærar á
unga aldri.
Þær stundir hafa reynst
okkur góðar þegar við höfum
gengið með börnum okkar i
kirkjugarðinum, hjálpað til við
að skreyta leiði, virt fyrir okkur
önnur, fagurlega skreytt og
með snyrtilegum legsteinum.
Þá gefst þeim tækifæri til þess
að spyrja í eðlilegu umhverfi og
þatt fá fljótt tilfinningu fyrir
hátíðleik og virðingu, þegar
þau finna, hvaða afstöðu við
höfum sjálf til þessara hluta,
þegar við reynum að svara
þeim eftir því sem efni og að-
stæður leyfa. Ég held, að það sé
jafn mikilvægt og eðlilegt i
réttu samhengi að kveðja þá
vel, sem hverfa frá okkur eins
og við fögnum þeim, sem fæð-
ast inn í þennan heim. Við þurf-
um að syrgja og sorgin er nauð-
syn. Við komumst ekki hjá þvi
að hugsa um dauðann og velta
fyrir okkur þeim vandamálum,
sem honum eru samfara. Hér
hefur aðeins verið drepið lítil-
lega á nokkur þeirra, en mörg-
um hefur verið sleppt.
Umræður og samræður geta
haldið áfram. Við eigum oft
eftir að komast í vanda. Sam-
skipti við börn og fullorðna
geta verið erfið og vandasöm.
Vandamál verða aldrei leyst
með því að þegja um þau. Þögn-
in getur stundum orðið óbæri-
leg. Við erum sífellt að læra,
þekking okkar og reynsla eykst
— og við þurfum að læra að
miðla hvert öðru betur af
reynslu okkar og þekkingu en
við gerum oft og tíðum m.a. til
þess að milda þennan heim.
sem á stundum virðist sifellt
verða æ ómanneskjulegri og til-
finningasnauðari en fyrr.
Ég ætla svo að ljúka þessum
greinum mínum með því að
birta örstuttan kafla úr bók
Finns Carling: „Resten er
taushet" — og birtist kaflinn í
timaritinu Sinnets Helse, nr. 2
1975.
„ ,.. Það var kvöld nokkurt, að
ég sat hjá honum (syni min-
um), af því að hann gat ekki
sofið (hann var fjögurra ára). í
daufri birtu borðlampans virt-
ust augun enn stærri og dekkri
en venjuiega. Mér datt i hug, að
það væri e.t.v. hugsunin um
gamla nágrannann, sem einmitt
hafði dáið þennan sama dag,
sem hindraði hann i að sofna.
En ég þorði ekki að vekja máls
á þvi.
Allt i einu leit hann á mig.
Þegar ég dey, sagði hann,
hverf ég þá alveg?
Ég umlaði eitthvað um, að
maður hyrfi að vísu, en að hann
þyrfti alls ekki að hugsa um
það núna. Það væri svo langt
þangað til nokkuð siíkt kæmi
fyrir hann.
En börn geta líka dáið, sagði
hann.
Það er alveg rétt. Börn geta
líka dáið.
En hverfur maður af því að
maður er jarðaður? Það getur
ekki verið þægilegt, hélt hann
áfram, án þess að bíða eftir
svari, að liggja í jörðinni og
vera með munninn fullan af
mold. Hvernig getur maður
eiginlega andað?
Maður andar ekki, þegar
maður er dáinn, svaraði ég.
Liggur maður þar alltaf?
Bæði já og nei — því að smám
saman verðum við að mold. Það
tekur lengstan tíma með beina-
grindina, öll beinin i manni,
skilurðu.
En sumir fara upp til himins,
er það ekki?
Sumir trúa þvi, að þeir fari til
himins, svaraði ég.
Hugsaðu þér bara, sagði
hann, hugsaðy þér kistuna
þjóta upp til himins. Og hugs-
aðu þér, ef hún dytti nú níður!
©g svo dytti hún kannski beint
niður í ferjuna!
Ég man greinilega hlátur
hans enn þann dag í dag. Ein-
'lægan, töfrandi hlátur við tii-
hugsunina um kistuna, sem
kæmi dettandi frá himnum
niður i ferjuna og hvað allir
yrðu undrandi og hissa."