Morgunblaðið - 01.11.1977, Page 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. NÓVEMBER 1977
Norræna húsið:
Fyrirlestur og
kvikmyndasýning
ANJA I’auiin frá Svenska
Inslitulel. sænsku kvikmyncla-
slufnuninni, heldur í kvöld erindi
og sýnir kvikmynd. Hún fjallar
uin tilraun sem sænska kvik-
myndastofnunin er art vinna að.
Almennur
fundur
hjá Hvöt
HVÖT, félag sjálfstæðiskvenna,
heldur almennan fund í Valhöll,
Háaleitisbraul 1, á morgun, mið-
vikudag, klukkan 20.30. Á fundin-
um verður m.a. kosning uppslill-
ingarnefndar og Ellerl B. Sehram
alþingismaður ræðir áhrif fjöl-
miðla á Islandi. Allt sjálfslæðis-
fólk er velkomið meðan húsrúm
leyfir.
- Z í stofni orða
Framhald af bls. 48
(hét-st), þú lau/.t (laut-st), ég
læ/t (læt-st), ég sten/t (stend-st),
ég breg/t (bregð-st) : se/tu (set-
stu), lá/tu (lát-stu).
3. Ef í stofni orðs er tt (tvöfald-
ur samhljóði) og á eftir fer s, skal
rita fullum stöfum tts, t.d. kletts,
spottskur, styttstur: þú battst, ég
hef settst, hann hefur fluttst, þeir
hafa ;hittst, það hefur radlst úr
honum (af rætast: hins vegar hef-
ur ræst af að ræsa).
4. Ef ð helzt í framburði á und-
an st skal rita ðst, t.d. ég gleðst,
hann hefur glaðst, þeir hafa
mæðst, hún hefur náðst.
5. Ekki skal rita z í miðmyndar-
endingum sagna, nema sagnstofn-
inn (boðháttur eintölu) endi á
tannhljóði, sem fellur burt í skýr-
um framburði. Dæmi: svo hefur
reynst, margt hefur gerst, hún
hefur grennst, hann hefur lagst,
billinn hefur festst, þeir hafa
hresstst, þið finnist, þið fundust,
hann hefur farist, þau hafa glat-
ast
6. Rita má z í orðum, sem eru
erlend að uppruna.
Reglur þessar gilda um staf-
setningarkennslu í skólum, um
kennslubækur gefnar út á kostn-
að ríkisins eða styrktar af ríkisfé
og um embættisgögn, sem út eru
gefin.
Ef talin verður þörf á siðar að
áthuga um breytingar á íslenzkri
stafsetningu, skal leita um það
álits og tíllagna sjö manna
nefndar, sem verði þannig
skipuð: einn tilnefndur af
deildarráði heimspekideildar
Háskóla Islands úr hópi
prófessora í íslenzkri málfræði,
— Frystihúsin
Framhald af bls. 48
komnir," sagði sjávarútvegsráð-
herra.
Matthías Bjarnasón sagði, að
það kæmi fram í skýrslunni, að
staða f!-ystihúsanna á Vestfjörð-
um virtist vera sterk, og einnig á
Norðurlandi og einnig væru ágæt
hús á Austurlandi, — en það eru
líka undantekningar í þessum
fjórðungum.
„Vestmannaeyjahúsin standa
því miður ekki nógu vel, eins og
þau eru glæsileg og lengi vel
stóðu þau sig allra frystihúsa
bezt.
Annars eru ástæðurnar fyrir
misjafnri afkomu húsanna svo
margar, meðal annars er misjafnt
hvort frystihúsin fá hráefnið ný-
legt og reglulega til hafnar, það er
misjafnlega gott, sum húsanna fá
það ísað í kassa, önnur ekki, og
sömuleiðis er netahráefnið mjög
mismunandi og einnig er nýting-
arhlutfallið hjá húsunum
ákaflega breytilegt," sagði sjávar-
útvegsráðherra.
Er þar m.a. um að ræða dreifingu
á gæðakvikmyndum, sem sma-kk-
aðar hafa verið í 16 mm þannig að
sýna má þær víðar en í kvik-
myndahúsum, t.d. í skólum, bóka-
söfnum, sjúkrahúsum og vfðar. A
þessum stiiðum er síðan efnt til
umræðna að loknum sýningun-
um.
I frétt frá Norræna húsinu seg-
ir að sænska kvikmyndastofnunin
flytji þannig inn göðar erlendar
kvikmyndir, sem á þennan hátt er
unnt að dreifa til slaöa, sem slíkar
kvikmyndir hefðu ella ekki náð
til..A undan erindi Onju Faulin
verður sýnd frönsk mynd, gerð af
Yves Boisset, sem hefur verið
smækkuð i 16 mm og settur
sænskur lexti við og kallast mynd-
in á sænsku „Oskyldigt offer".
Öllum er heintill aðgangui' og
vænzt er aö koma megi á umræð-
um að loknu erindinu en dagskrá-
in hefsl kl. 20:30.
einn tilnefndur af Islenzkri
málnefnd úr hópi nefndarmanna,
einn tiinefndur af stjórn Félags
íslenzkra fræða og skal hann vera
möðurmálskennari á grunnskóla-
eða framhaldsskólastigi, einn til-
nefndur af Landsbókasafni
Islands úr hópi bókavarða, einn
tilnefndur af stjórn Félags
íslenzkra bókaútegenda, einn til-
nefndur af stjórn Blaðamanna-
félags Islands og einn tilnefndur
af menntamálanefndum Alþingis.
Nefndin kýs sér sjálf formann.
Tillögur nefndarinnar skulu
lagðar fyrir Alþingi til
staðfestingar.
Stafsetningarreglum þeim, sem
ákveðnar eru með ályktun
þessari, verður eigi breytt án sam-
þykkis Alþingis.
Flutningsmenn tillögunnar
eru: Sverrir Hermannsson (S),
Gylfi Þ. Gíslason (A), Gunnlaug-
ur Finnsson (F), Steingrímur
Hermannsson (F), Jónas Árna-
son (Abl), Þórarinn Þórarinsson
(F), Helgi F. Seljan (Abl), Lárus
Jónsson (S), Jón Ármann Héðins-
son (A), Pálmi Jónsson (S) og
Ellert B. Sehram (S).
í greinargerð með tillögunni
segir:
„Á undanförnum árum hefur
komizt á mikil ringulreið í staf-
setningu íslenzkrar tungu í stað
þeirrar festu, sem áður hafði ríkt
hátt í hálfa öld. Á tæpum fjórum
árum, frá 4. sepember 1973 til 28.
júní 1977, hafa þrívegis verið
gefin út fyrirmæli um breytta
stafsetningu. Reyndin er hins
vegar sú, að lesefni þjóðarinnar
er enn að miklu leyti gefið út með
hinni rótföstu stafsetningu und-
anfarinna áratuga.
Nauðsynlegt er að koma aftur á
festu í stafsetningu íslenzkrar
tungu. Það verður eigi gert nema
fest verði í sessi stáfsetning, sem
er þjóðinni töm og ber henni
vlðast fyrir augu. Því er í þings-
ályktunartilögu þessari lagt til, að
tekið verði af skarið í því efni.
Æskilegast væri að halda staf-
sefningunni frá 1929 óbreyttri.
Til sátta við þá, sem telja gildandi
z-reglur krefjast meiri þekkingar
á fslenzku máli en ætla megi
íslendingum almennt, er þó I til-
lögu þessari gerður kostur á til-
slökun til málamiðlunar."
— Krafla
Framhald af bls. 48
dráttum væri landt'is svipað og
verið hefði síðustu vikur. Þótt
landris hefði aukizt skyndilega
um tima í gær væri ekki mark á
því takandi, þar sem slíkt hefði
komiö fyrir áður, og reyndu menn
frekar að taka mið að nokkurra
daga risi.
Þá sagði Axel, að ekki væri
hægt að sjá breytingar í Bjarnar-
flagi frá degi til dags, en hann
hefði séð nokkrar breytingar á
svæðinu frá því sem var fyrir 15
dögum er hann var I Mývatns-
sveit.' Axel sagði, að nýr leirhver
hefði myndazt í Bjarnarflagi I
fyrrincítt á milli borholanna. Leir-
hverinn gæti hafa myndazt af
auknu gufustreymi með sprungu-
myndun eða að gufa kæmist nú
frá skemmdum fóðringum í bor-
holunum út í sprungurnar og ylli
þessu aukna útstreymi. Þá sagði
Axel, að þar sem útstreymið væri
orðið svona mikið væri alltaf
hætta á sprengingk á svæðinu og
eins að borholurnar rifu af sér
toppstykkin, þar sem þrýstingur-
inn væri orðinn mjög mikill.
— 2 togarar
Framhald af bls. 48
hana og ennfremur þiljur.
Þeir á Framtíðinni voru orðnir
vatnslausir og voru að leggja upp
að Haraldi til að ná í vatn, þegar
óhappiö varð. Þegar Framtíðin
átti örstutt eftir að HaraldP og
skipstjóri Framtíðarinnar ætlaði
að stilla skrúfuna afturábak, bil-
aði skiptingin, og fór skrúfan
fulla ferð áfram og hlammaðist
Framtíðin því á Harald Böðvars-
son með töluverðum þunga.
Það mun taka minnst viku að
gera við Harald Böðvarsson, og
verður gert við skipið hér á Akra-
nesi. — Júifus.
— Lá slasaður
Framhald af bls. 48
fyrir liti'ð klæddan bílstjórann
eftir hjálp i nistingskulda næt-
urinnar. En bið varð á að hjálp-
in bærist, því billinn var með
fullum Ijósum og vegfarendur
hafa eflaust haldið í myrkrinu,
að bilstjórinn hefði stoppað
stutta stund utan vegar. Það
var ekki fyrr en klukkan 5,45
að bifreiðarstjóri einn veitti því
athygli að ekki var allt með
felldu. Var boðum komið til lög-
reglunnar i Borgarnesi, sem
kom á staðinn eins fljótt og tök
voru á. Ekki var auðvelt að ná
bílstjóranum úr stýrishúsi
flutningabilsins, því spilið lagð-
ist á það af öllum þunga. Liðu
þrir kaldir og sársaukafullir
klukkutimar fyrir bílstjórann
áður en tókst að ná honum úr
bilnum.
Hann var strax fluttur á
sjúkrahúsið á Akranesi, þar
sem gert var að meiðslum hans.
Hann reyndist vera fótbrotinn
og úr mjaðmagrindarlið en
ómeiddur að öðru leyti en auð-
vitað var hann mjög kaldur og
hrakinn er komið var með hann
á sjúkrahúsið.
Stýrishús flutningabilsins er
stórskemmt og var bíllinn dreg-
inn til Reykjavikur um helgina.
— Aftökur
Framhald af bls. 1
ir til fangelsisvistar. Flestir
hinna dæmdu voru á þrítugs-
aldri, sagði Wade.
Hann sagði að fimm aftöku-
listar hefðu sézt í Peking, með
100 nöfnum alls, ásamt mynd-
um af föngum sem hafa verið
leiddir fram á fjöldafundum
með spjöld uni hálsinn þar sem
glæpum þeirra er lýzt.
— Verðlags-
löggjöf
Framhald af bls. 1
eftirlit síðustu ára hafi
ekki náð því marki að
halda verðbólgu niðri og
voru felldar niður 30 af 60
vörutegundum, sem ríkis-
stjórnarleyfi hefur þurft
til að hækka. M.a. er hér
um að ræða mjólk, sykur,
kaffi, brauð, frystan fisk,
áhurð, sement, rafmagns-
verð, olíu og lestarfar-
gjöld.
í hinni nýju löggjöf er launþeg-
um einnig veitt aðild að ákvörðun
vöruverðs, sem var einn þáttur
efnahagsmálasamkomulagsins,
sem stjórn Súarez forsætisráð-
herra og stjórnarandstaðan gerðu
með sér í siðustu viku. Skv. sam-
komulaginu verða launahækkanir
á næsta ári takmarkaðar við 22%
ef verðlag hækkar ekki meira en
25%. Var samkomulag þetta gert
til að koma i veg fyrir að lýðræðis-
þróunin í landinu biði skipbrot
vegna atvinnuleysis, verðbólgu og
óhagstæðs vöruskiptajafnaðar.
— Sterlings-
pundið
Framhald af bls. 1
dollará en það hefúr verið frá því
um vorið 1976. Englandsbanki
hefur haldið gengi pundsins
óeðlilega lágu á þessu ári með því
að selja um 15 milljarða dollara á
erlendum mörkuðum.
Ástæðan fyrir ákvörðun stjórn-
arinnar í dag er talin sú, að hún
hafi óttazt að hið mikla fjár-
magnsstreymi inn í landið myndi
hrinda af stað nýrri verðbólgu-
öldu og að hún vildi halda sig
innan þeirra ströngu peninga-
birgðatakmarka, sem alþjóða-
gjaldeyrissjóðurinn setti, er hann
lánaði Bretum 3.9 milljarða doll-
ara á sl. ári. Stöðugt fjármagns-
streymi hefur verið inn í Bret-
land frá þvi að lán þetta var tekið
og efnhagur þeirra fór að rétta
við unz nú hefur verið gripið til
þessara aðgerða. Stjórn Callag-
hans óttast nú meira aukna verð-
bólgu en þær afleiðingar, sem
hækkun pundsins hefur á verð
brezkra útflutningsvara. Tals-
menn íhaldsflokksins i fjármál-
um hafa fagnað þessari ákvörðun
og einnig þingmenn úr vinstra
armi Verkamannaflokksins, sem
segja að innflutningur verði nú
ódýrari og bæti þar með kjör
launþega.
Verðbréf lækkuðu nokkuð á
markaðinum í London í dag, en
ríkisskuldabréf hækkuðu i verði.
Félag brezkra iðnrekenda hefur
varað við, aö þessar aðgerðir
muni veikja samkeppnisaðstöðu
brezkra útflytjenda á erlendum
mörkuðum.
— Sinfónían . . .
Framhald af bls. 2
með réttu borið nafnið sinfónfu-
hljómsveit.
Nú var það álit minnihlutans að
þessi starfsmannafjöldi væri of
mikill af fjárhagsástæðum, en við
vildum, þótt hófsamlega yrði
farið i fjármálin, tryggja það að
hljómsveitin yrði raunveruleg
sinfóníuhljómsveit. Ég bendi á að
i frumvarpinu er þess getið, að ef
verkefnavalið krefjist þess, þá
megi lausráða menn til hljóm-
sveitarinnar. Varðandi vinnu-
skyldu á vegum Þjóðleikhússins
er það að segja að það er ekki
bæði hægt að setja fullt starf við
sinfóníuhljómsveitina og ætla
mönnum ekki nægileg verkefni.
Þess vegna er eðlilegt að meðlim-
ir hljómsveitarinnar fullnægi ein-
hverri vinnuskyldu hjá annarri
menningarstofnun, sem-þarf
starfskrafta þeirra með.
I sambandi við það að ekki hafi
verið haft samband við
viðkomandi sveitarfélög áður en
frumvarpið var lagt fram er það
að segja, að ekki var það okkar
ætlun að þvinga einn eða neinn i
þessu sambandi. En maður skyldi
ætla að sinfóníuhljómsveitin væri
menningarhlutur, sem menn
vildu styðja. Annars tók Reykja-
víkurborg að sér að vera greiðslu-
aðili með samkomulagi við
nágrannasveitarfélög sín og sá
skilningur var, að þetta mál yrði
tekiö fyrir á einhverjum þeim
samstarfsfundum, sem þessi
sveitarfélög halda með sér.“
— Hitaveitu-
stjóri
Framhald af bls. 2
getur fyrirtækið ekki hafið boran-
ir með stóra jarðbornum Jötni í
Reykjavik í vetur eins og fyrir-
hugað var. Verður Jötunn því
verkefnalaus í vetur og verður
starfsmönnum hans sagt upp.
Verður hann geymdur við Kröflu
nema viðkvæmustu og dýrmæt-
ustu tækin, sem hafa verið flutt
til Reykjavíkur.
Að sögn Jóhannesar Zoéga hef-
ur Hitaveitan ekkert fé til að
hefja þessar boranir, en meiri
hækkun hefði gert henni kleyft
að hefja verkið. Sagði Jóhannes
að fyrirtækið hefði orðið að taka
of mikið af erlendum lánum til
þeirra miklu framkvæmda, sem
það hefur staðið fyrir á allra síð-
ustu árum i Reykjavík og ná-
grannabyggðarlögunum. Væru af-
borganir og vextir af þessum lán-
um 600—700 milljónir á ári og
færi mikið af fé fyrirtækisins í
þessar greiðslur.
Hitaveitustjóri sagði að við
óbreyttar aðstæður væri ef til vill
möguleiki á því að bora í Reykja-
vik einhvern tíma á næsta ári en
þá væri ekki hægt að stækk'a
dreifikerfið. Annar möguleiki
væri að vinna að stækkun dreifi-
kerfisins en þá væri ekki hægt að
bora og því yrði vatnsskortur.
Þriðji möguleikinn væri að taka
fleiri lán en það er að sögn hita-
veitustjóra algerlega óraunhæfur
möguleiki vegna þess hve miklar
skuldir hvíla á fyrirtækinu.
— Yfirvöld hafa haldið Hita-
veitu Reykjavíkur i, spennitreyju
undanfarin ár með því að synja
henni um umbeðnar hækkanir,
sagði hitaveitustjóri. Það getur
haft hinar verstu afleiðingar ef
ekki verður hér breyting á og
fjallar yfirstjórn borgarinnar ein-
mitt um vanda fyrirtækisins um
þessar mundir.
— Slitlag
Framhald af bls. 2
ur bænda á ári hverju, spilli
gróðri og geti haft áhrif á heilsu-
far manna og dýra. Þá séu vega-
framkvæmdir af þessu tagi hinar
arðbærustu. Þar vegi mest lengri
ending farartækja, sem í raun
margfaldist, og skili þann veg
vegagerðarkostnaði fljótt aftur.
Vegaviðhald verði og mun minna.
Bættum vegum fylgi aukin urn-
ferð, sem aftur hefur í för með
sér auknar tekjur i Vegasjóð.
Þá segir ennfremur í greinar-
gerðinni:
í fjórða lagi má svo nefna, að
bættir vegir bjóða upp á auðveld-
ari samskipti milli landshluta, til
hagsbóta fyrir allt atvinnulif í
landinu og byggðaþróun yfirleitt.
Heildarlengd þeirra vega, sem
falla mundu undir þessa tillögu,
er um 2.300 km. Meö bundnu slit-
lagi eru nú aóeins um 160 km.
Vegagerð ríkisins telur, að vega-
kaflar, sem lítinn undirbúning
þurfi til þess að lagt verði á bund-
ið slitlag, séu um 830 km.
Erfitt er að áætla hver yrði
kostnaður við allt verkið, þar sem
svo mjög er misjafnt hve mikið
þarf að lagfæra þá rúmlega 1.300
km sem lagfæringa þurfa. Það er
skoöun flutningsmanna, að leggja
megi slitlag á vegi, sem aöeins
þarf að jafna en ekki að endur-
byggja, fyrir um 5.000.000 kr.
hvern km, eða 4.150.050.000 kr. þá
830 km, sem nú teljast nægilega
vel byggðir til þess að lagt verði á
þá slitlag. Þetta er nánast sama
upplia'ö og Vegasjóður hefur nú
yfir að ráða árlega.
Þegar reynt er að áætla kostnað
við lagningu bundins slitlags á þá
2.140 km, sem tillaga þessi nær
til, og ekki hafa verið lagðii' slil-
Iagi, verður að hafa í huga, að
ekki er gert ráð fyrir hliðstæðri
undirbyggingu og þeirri, sem
unnin hefur verið við hina fjöl-
förnu vegi út frá Reykjavík. Með
því móti miðar okkur hægt. En
hver sem kostnaðurinn verður,
komumst við ekki lengur hjá því
að setja okkur markmiö, sem
duga til þess að setja okkur á
bekk með þeim þjóóum, sem okk-
ur eru skyldastar og gert hafa sér
grein fyrir nauðsyn bættra vega.
Hér er lagt til að meginátakið
verði gert á 10—15 árum. Það
þýðir að slitlág þarf að leggja að
jafnaði á um 150—200 km vega-
kafla árlega. Til þess höfum við
tækjabúnað og verkþek"kingu í
landinu. Fólkið í landinu er ef-
laust reiðubúið að láta af hendi
lánsfé að hluta, lánsfé er hægt að
fá erlendis. Verkefnið er ekki
stærra en svo að hægt er að fram-
kvæma það. Það, sem vantar, er
pólitiskur vilji til þess aö ráðist
verði í framkvæmdir með þeim
hætti sem hér er lagt til.