Morgunblaðið - 13.11.1977, Blaðsíða 16

60
Nýlega kefur verið
gefin út bók
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. NÓVEMBER 1977
eftir Jvmmy Gxrter
í Bfiwkmkfinmn,
með öttum ræðum
sem hawn hefur Jlutt
í The New York Times Book Review frá 19. júní s.l. er
viðtal við Jimmy Carter Bandaríkjaforseta sem skáldið
Harvey Shapiro, ritstjóri blaðsins, átti við hann í Hvíta
húsinu. f þessu viðtali kemur fram hlið persónuleika
Carters sem er umheiminum að mestu ókunn, en það er
ánægja hans af skáldskap og sérstök aðdáun hans á
velska skáldinu Dylan Thomas.
f opnberri heimsókn Carters til Bretlands kom hann í
Westminster Abbey. Þar stanzaði hann allt í einu í
Poet’s Corner og spurði fylgdarlið sitt hvar hvíldarstað-
ur skáldsins Dylan Thomas væri. Honum var þá sagt að
jarðneskar leifar hans væru í fæðingarbæ hans
Laugharne í Wales. Þá vildi forsetinn ólmur komast
þangað, en því varð ekki við komið. Carter sagði við
erkibiskupinn sem var í fylgd með honum í kirkjunni:
„Ég mæli með því að skáldið verði flutt. Ég skal biðja
fyrir sál hans, ef þér viljið blessa hann.“ Þessi athuga-
semd forsetans varð til þess að fjölmiðlar í Bretlandi
tóku sérstaklega að kynna verk og æviferil Dylan
Thomas.
Dylan Marlais Thomas fæddist árið 1914 í Swansea í
Suður- Wales. 18 ára gamall fluttist hann til Lundúna og
gaf þar út sína fyrstu Ijóðabók „Átján ljóð“ aðeins
tvítugur að aldri. Bókin vakti mikla athygli og tók einn
gagnrýnandinn svo til orða um hana: „Nýtt skáld hefur
komið fram á stjónarsviðið. Það má vænta þess að hér sé
á ferðinni efni í stórskáld.“ Síðar skrifaði hann Ijóða-
bækurnar Twenty Five Poems, Map of Love, The
Portrait af the Arthis as a young Dog o.fl. Thomas var oft
nefndur „Keats nútímans“. Hann lést árið 1953.
„HVER ÉG
IR MÍNAR
„Hands have no tears to flow“
(„Athafnir manna eru tilfinn-
ingalausar“ lausl. þýð.) sagði for-
setinn. Við vorum einir í vinnu-
stofu hans og Carter vitnaði í Dyl-
an Thomas, alvarlegur í bragði og
með dreyminn glampa í augum.
Öðruvísi en ég hefði séð hann á
sjónvarpsskerminum. Þessi ljóð-
lína var greypt djúpt í huga hans.
Klukkan var stundarfjórðung
gengin í tíu, miðvikudagsmorg-
unn og dagurinn var 25. maí.
Spyrjandi: Þegar ég sagði syni
mínum sem er tólf ára, frá því að
ég myndi hitta þig i dag, þá sagði
harin að þessi fundur gæti gert
mig þunglyndan, þar sem ég og
þú erum u.þ.b. jafnaldra, en þú
lítur út fyrir að vera mun yngri
en ég.
Carter: Ég eldist með hverjum
deginum, með ótrúlegum hraða.
(Hann hlær).
Sp.: Ég vil ræða við þig um
bókina þína sem Simon og Schust-
er hafa nýlega gefið út með ræð-
um þínum, en áður vil ég koma
því að, að ég held við eigum það
sameiginlegt, að halda upp á
skáldið dylan Thomas.
C.: Ágætt. Ég heí eytt — og geri
enn — miklum tima við lestur
þeirra ljóða hans, sem ég dái
mest.
Sp.: Hvenær kynntist þú verk-
um hans?
C.: Ég gæti trúað að það hafi
verið 1954 eða 1955 þegar ég rak
áburðarverzlun. Ég hafði ekkert
starfslið og fáa viðskiptavini,
þannig að ég átti það til að sitja á
áburðarpokunum í bakherberg-
inu og Iesa. Eitt sinn var ég að
lesa safn úrvalsljóða eftir nútima-
skáld og hafði þá aldrei heyrt
Dylan Thomas getið. Eitt ljóðá
hans var i bókinni sem heitir „A
Refusal to Mourn the Death by
fire of a Child in London“,
(„Neitun við því að' syrgja lát
barns í bruna í London,“ lausleg
þýðing). Ég skildi ekki ljóðið
þegar ég las það fyrst, en siðasta
línan var þessi „After the fist
death there is no other“ („Eftir
dauðann er enginn dauði“). Ég
hugleiddi hana um stund og las
síðan ljóðið aftur yfir frá byrjun.
Enn gat ég ekki skilið það, svo ég
settist við búðarborðið í verzlun-
inni og las hverja setningu saman
og þannig öðlaðist ég skilning á
því sem Dylan Thomas var að
segja í ljóðinu. Upp frá þvi átti ég
það til með sonum mínum þrem
að taka fyrir ljóð eftir Thomas og
greina þau niður, læra utanbókar
og ræða þau. Löngu síðar eða árið
1974 var haldinn sérstakur fund-
ur í löggjafarþingi Georgíufylkis.
Tíu eða tólf þingmenn auk mín
hlustuðu þar á hljómplötuupp-
töku þar sem Dylan Thomas las
sjálfur nokkur ljóð eftir sig. Þetta
endurtókum við i nokkur skipti
eftir það. Einhvern veginn hefur
mér alltaf líkað mjög vel, hvernig
Thomas tjáir sig i ljóðum sinum
og orðin sem hann notar. Ég álít
hann mikið skáld og ég vona að
Westminster Abbey muni ein-
hvern tímann heiðra hann.
(Hlær).
Sp.: Ég hef einmitt verið að
velta því fyrir mér hvernig sú
barátta gengi.
C.: Ég býst ekki við, að við
getum gert neitt meira í því máli,
en álít samt að við höfum komið
því á skrið.
Sp.: Hittir þú nokkurn tima
Dylan Thomas?
C.: Þingmaður Georgíufylkis,
John Gaynor, kynntist honum,
þegar hann bjó í Greenwich
Village i nokkra mánuði. Gaynor
var mjög auðugur maður, og fór
þangað í nokkurs konar veizlu og
þar fór hann með næstum öll ljóð
Thomas fyrir skáldið.
Annað ljóð sem ég vitnaði sjálf-
ur mikið til i ræðum minum var
„The Force That Through the
Green Fuse Drives the Flower“.
Sp.: Ég hitti Thomas þegar ég
kenndi i Cornell: ég gæti trúað að
það hafi verið árið 1949, þegar
hann kom þangað í stutta heim-
sókn. Það var hans fyrsta heim-
sókn, en eins og þú veist var það í
annarri heimsókn sinni til Corn-
ell sem hann vakti á sér sérstaka
athygli; hann drakk sig fullan og
olli þannig stórhneyksli. Þegar ég
hitti hann, var hann óttasleginn
maður, einhvern veginn úr
tengslum við tilveru sina.
C.: Ég veit hvað þú meinar.
Hann var mjög afkastamikill og
frjór á sínum yngri árum, en síðar
fór honum aftur.
Caitlin (eiginkona Dylan
Thomas) er enn á lífi. Reyndar
las ég viðtal við hana í brezku
blaði, eftir að ég ræddi við
biskupinn af Westminster, þar
sem hún sagðist vona að hann
yrði einhvern tíma viðurkenndur.
Sp.: Þessar Ijóðlínur hans
ganga eins og rauður þráður í
gegn um sjálfsævisögu þína,
„Great is the hand that holds
dominion over/ Man by a
Seribbled name“. Hvaða merk-
ingu leggur þú i þær?
C.: Það er eftitt að setja ljóð
Dylan Thomas í samband við
ríkísstjórnir í formála bókarinnar
vildi ég vitna sérstaklega í Dylan
Thomas. Fyrir mér merkir hún,
að oft geti stjórn valdamikils
manns á borg eða heilli þjóð verið
laus við alla tilfinningasemi. Og
ljóðlínan sem hljóðar á þennan
veg „Hands have no tears to flow“
segir í stuttu máli það sem ég hef
i huga. Stundum er ekki gerður
greinarmunur á valdi og fólki í
athöfnum sterkra leiðtoga. Þessi
orð ættu að vera okkur til varnað-
ar gegn því tilfinningaleysi sem
vill fylgja valdboðnum athöfnum.
En það er erfitt að slá því föstu
hver meining Dylans Thomas var
þegar hann orti ljóðið.
Sp.: Heldur þú jafnmikið upp á
eitthvert bandariskt skáld?
C.: Já, ég hef ánægju af verkum
margra bandarískra höfunda, en
James Dickey er þar fremstur í
flokki. Ég kann vel við hann per-
sónulega og Ijóðin hans. Hann er
einnig góður vinur.
Sp.: Þú byrjar sjálfsævisögu
þína „Why Not the Best“ með
þremur tilvitnunum. Sú fyrsta er
í ljóði Reinholds Niebuhrs „The
sad duty of politics is to establish
justice in a sinful world“ (Hin
sorglega skylda stjórnmálanna, er
að virða réttvísina i syndugum
heimi). Næst er erindi eftir Bob
Dylan og síðast ljóðlínan eftir
Dylan Thomas sem við höfum ver-
ið að ræða um. Finnur þú í þess-
um þremur tilvitnunum einhvern
sérstakan hugarheim? Leiðir eft-
ir áttavita, vörður?
C.: Ég veit það ekki. Ég held að
að nokkru leyti sé hægt að finna
innbyrðis skyldleika með ljóðum
Dylan Thomas sem fylla mig un-
aði og tilvitnunarinnar í Reinhold
Nierbuhr. Ég hef í langan tíma
verið að kynna mér verk
Nierbuhrs, og mig langaði alltaf