Morgunblaðið - 24.09.1978, Blaðsíða 1

Sunnudagur 24.
september 1978
Bls. 33-64
Spjallað
við frú
Halldóru
Eldjárn
Þegar umræður stjórn-
málaflokkanna um
stjórnarmyndun stóðu
sem hæst var forseti
íslands ekki sízt í sviðs-
ljósinu, en þá fékk ég þá hugmynd
að spjalla stuttlega við forseta-
frúna, Halldóru Eldjárn. Ég fór
þess á leit við hana og hún tók
erindinu mjög vinsamlega. Þá sótti
ég hana heim á Bessastaði og hlaut
hlýlegar móttökur, kaffi og smá-
kökur og lagði fyrir hana nokkrar
spurningar, um hana sjálfa og
starfið, sem þau hjónin hafa nú
gegnt í tíu ár.
Nú hefurðu verið forsetafrú
Islands í tíu ár. Hvernig hefurðu
kunnað við þig í því hlutverki?
„I fljótu bragði finnst mér býsna
erfitt að svara slíkri spurningu
afdráttarlaust. Það eru svo margar
hliðar á þessu máli. Satt að segja
hef ég lítið haft fyrir því að gera
upp hug minn um það hvort ég hef
kunnað vel eða illa við mig í þessari
stöðu, heldur beitt mér að þessu
starfi sem orðið hefur mitt hlut-
skipti og að því að leysa það af
hendi eftir bestu getu.“
Með breyttum viðhorfum í sam-
félaginu til kvenna almennt telurðu
að með þeim hafi viðhorf
almennings gagnvart forsetafrú
Islands breytzt, þannig að þú fáir
fremur notið þín sem persóna með
eigin áhugamál og skoðanir en áður
var um stöðuna eða að þú sért í
sjálfu sér „hluti“ af embætti
eiginmannsins?
„Ég er nú kannski ekki alveg
dómbær á þetta og ábyggilega væri
frekar ástæða til þess að spyrja
einhvern annan þessarar spurning-
ar. En hins vegar held ég að ég hafi
aldrei látið þrýsta mér inn í neitt
sérstakt fyrirskrifað mynstur, og ég
efast stórlega um að fólk almennt
hefði nokkuð kært sig um það. Og
a lika dalitinn
af hljómplötum..
ii
ekki veit ég til að neinar algildar
reglur séu til fyrir fólk í sambæri-
legri stöðu þeirri sem ég hef verið í
síðasta áratug. En það er sannfær-
ing mín að þó að manneskja komist
í slíka stöðu þá hvorki geti hún né
eigi að reyna að skipta um persónu-
leika og verða einhver önnur."
Telurðu e.t.v. að þú hafir einangr-
ast félagslega eftir að þið hjónin
settust að á Bessastöðum?
„Ég sé ekkert því til fyrirstöðu að
forsetafrú taki þátt í hverju því
félagsstarfi sem hún hefur áhuga á.
langt frá höfuðborginni. Á hinn
bóginn er svo það að vegna
stöðunnar hittum við mjög margt
fólk og reyndar mjög ólíkt fólk, t.d.
fólk af mörgu þjóðerni."
Hver eru þín sérstöku áhugamál?
„Það sem ég geri í frítímum er
sjálfsagt lítið frábrugðið því sem
gengur og gerist. Ég les talsvert af
góðum skáldsögum innlendum og
erlendum. Ég á líka dálítinn stafla
af hljómplötum með klassískri
tónlist og þær spila ég öðru hverju.
Við förum oft í leikhús og á tónleika
Frú Halldóra Eldjárn.
Hitt er annað mál að ég hef aldrei
tekið mikinn þátt í félagsmálum og
það hefur hvorki breytzt til né frá
síðan ég kom hingað. En um það
hvort staða okkar einangri okkur
frá öðru fólki, þá eru á því tvær
hliðar.
Staða forsetans og konu hans er
það sérstök að óhjákvæmilegt er að
hún setji þau í einhverja sérstöðu
gagnvart öðru fólki og auk þess
fylgir með að þau búa á nokkuð
einangruðum stað, þótt ekki sé
við og við. Auk þess hef ég áhuga á
alls konar handavinnu og stunda
hana talsvert."
Eyðir forsetafrú íslands deginum
á annan veg en Halldóra Eldjárn
hefði annars gert?
„Ég geri ráð fyrir að svo Hljóti að
vera, að nokkru leyti að minnsta
kosti. Þó held ég að þáttur minn í
lífi fjölskyldu minnar sé svipaður
því sem er í flestum fjölskyldum."
Er hlútverk forsetafrúar erfitt og
þá spyr ég með tilliti til þess að
sérstakar kröfur eru gerðar til
hennar um framkomu og annað.
„Ég get ekki svarað því hvort það
sé erfitt eða ekki erfitt. Ég held að
það sé eins með þetta og svo mörg
önnur störf að þetta fari allt eftir
því hvort manni tekst að koma sér
upp nokkurn veginn réttri afstöðu
til þess. Ef það tekst ekki verða öll
störf erfið, — sama hver eru. Ég hef
reynt að koma mér upp minni
afstöðu og finnst það hafa tekist
svona eftir hætti.“
Hefur starf eiginmanns þíns
verið ykkur báðum til ánægju?
„Það er heldur ekki auðvelt að
svara þessari spurningu,“ sagði hún
brosandi, „eða það er að minnsta
kosti erfitt að svara því hvort við
höfum notið meiri ánægju í þessu
starfi en einhverju öðru sem við
hefðum verið í. En það er óhætt að
segja að þegar okkur finnst
eitthvað hafa vel tekist sem okkur
er ætlað að inna af hendi, þá finnur
maður til mikillar ánægju og því
meiri sem okkur hefur þótt meira
liggja við.“
Undir lokin spurði ég hvaða
dagur væri einna eftirminnilegast-
ur í embætti síðustu tíu árin?
„Ég held ég megi segja að það sé
heimsókn forseta Frakklands og
Bandaríkjanna hingað að Bessa-
stöðum á árinu 1972. Þá var allur
viðbúnaður líka mikill, eins og það
má nefna að sérstökum síma var
hér fyrirkomið með beinu sambandi
við Hvíta húsið vegna Nixons."
í lokin spurði ég hvort það myndi
ekki hæfa konu ágætlega að gegna
embætti forseta. Því svaraði
Halldóra til að það væri áreiðan-
lega ekki sízt gott starf fyrir konu.
Þegar ég kvaddi var ég mjög
ánægð yfir því að hafa kynnst
annarri hlið á frú Halldóru en
þeirri sem sést aðeins við hátíðleg
tækifæri í fjölmiðlum hér á landi
- ÁJR.