Morgunblaðið - 11.10.1978, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. OKTÓBER 1978
Ljósm. Emilía.
Björgvin Guðmundsson formaður verðlagsnefndar fyrir verðlagsdómi:
„Miklar hækkanir blaðanna undan-
f arið og gildandi verðstöðvun réðu
mestu um ákvörðun nefndarinnar,,
KÆRA verðlagsstjóra á hendur Vísi og Dagblaðinu var tekin fyrir
að nýju í verðlagsdómi Reykjavíkur í gær. Kom þá fyrir dóminn
Björgvin Guðmundsson formaður verðlagsnefndar og svaraði
spurningum lögfræðinga blaðanna, Sveins Snorrasonar hrl.,
lögfræðings Vísis, og Skúla Pálssonar hrl., lögfræðings
Dagblaðsins. Höfðu þeir gert kröfu um að Björgvin kæmi sem
vitni fyrir dóminn og urðu dómendur við þeirri ósk, þeir Sverrir
Einarsson sakadómari og Egill Sigurgeirsson hrl. Voru margar
spurningar lagðar fyrir Björgvin og var Sveinn sérstaklega harður
í spurningunum. Það kom fram í dóminum, að lögfræðingarnir
ætla að leggja nokkrar spurningar fyrir Georg Ólafsson
verðlagsstjóra. Munu þeir væntanlega leggja skriflegar spurning-
ar fyrir dóminn og verðlagsstjóri svara þeim skriflega sem
embættismaður. Til stóð að þeir Hörður Eínarsson stjórnarfor-
maður Reykjaprents hf., útgáfufélags Vísis, Davíð Guðmundsson
framkvæmdastjóri Reykjaprents og Jónas Kristjánsson ritstjóri
Dagblaðsins kæmu að nýju fyrir verðlagsdóm í gær en því var
frestað.
Björgvin Guðmundsson er
skrifstofustjóri að starfi, búsett-
ur í Hlyngerði 1, Reykjavík,
fæddur 13. september 1932 í
Reykjavík.
Dómsformaður kynnti Björg-
vin skyldu hans sem vitnis í
málinu.
Því næst tóku lögmennirnir
Snorri og Skúli til máls og óskuðu
eftir því að fá að leggja fyrir
sameiginlegan spurningalista.
Voru spurningarnar alls 12.
Bættu lögmennirnir við nokkrum
spurningum eftir því sem svör
Björgvins gáfu tilefni til.
Fyrsta spurningin var hve
lengi Björgvin hefði verið for-
maður. Svaraði hann á þá leið að
hann hefði verið formaður sam-
fellt í verðlagsnefnd frá 1972 en
áður hefði hann í nokkur skipti
stýrt fundum nefndarinnar í
forföllum Þórhalls Asgeirssonar
ráðuneytisstjóra, þáverandi for-
manns.
Nefndin hefur
afskipti af
hækkununum
Spurning númer tvö var á þá
leið hvort erindi dagblaða sem
hafði að geyma áform um hækk-
anir auglýsinga og söluverðs hafi
nokkurn tíma áður sætt annarri
afgreiðslu verðlagsyfirvalda en
afskiptaleysi.
Svar Björgvins var játandi,
kvað hann nefndina yfirleitt hafa
afskipti af erindum blaðanna.
Hann nefndi eitt dæmi frá 13.
apríl 1977, þar sem hækkun
blaðanna var skorin niður. Þau
höfðu óskað eftir hækkun áskrift-
arverðs úr 1100 í 1400 krónur.
Fram kom tillaga um 1300 krónur
og var hún samþykkt með 6
samhljóða atkvæðum. Fóru blöð-
in eftir þessari samþykkt að sögn
Björgvins og hækkuðu áskriftina
í 1300 krónur. Kvaðst Björgvin
vita um fleiri svona dæmi þótt
hann myndi ekki nákvæmlega
eftir þeim til að greina frá þeim
fyrir dóminum. Þó kvaðst hann
muna að svipað hefði gerst 1974.
„Eg tel að þessi dæmi sýni
ótvírætt að verðlagsnefnd hafi
áður haft afskipti af verðhækk-
unum dagblaðanna enda myndu
þau ekki sækja um verðhækkan-
ir, ef þau teldu ekki að málið
heyrði undir verðlagsnefnd,“
sagði Björgvin.
Þriðja spurningin var á þá leið,
hvers vegna formaður verðlags-
nefndar hefði flutt tillögu um
hækkun blaðanna á fundi verð-
lagsnefndar en ekki verðlags-
stjóri.
Björgvin svaraði á þá leið, að
rétt væri að verðlagsstjóri flytti
oftast tillögur en dæmi væru til
þess að hann legði málin fram án
tillagna og óskaði eftir tillögum
nefndarmanna. Sagði Björgvin að
dæmi væru til þess að nefndar-
menn hefðu viljað ganga lengra
en verðlagsstjóri við afgreiðslu á
erindum blaðanna og þess vegna
hefði verðlagsstjóri oft beðist
undan því að leggja fram tillögur
þegar verðlagsmál þeirra bæri á
góma. Hefði verðlagsstjóra fund-
ist nefndarmenn bera hlýhug til
blaðanna og viljað afgreiða óskir
þeirra án þess að fyrir lægi
faglegur undirbúningur til
grundvallar slikum afgreiðslum.
Aðspurður sagði Björgvin að
verðlagsstjóri legði aldrei fram
aðrar tillögur en þær, sem hlotið
hafa faglegan undirbúning.
Fjórða spurningin var sú, hvort
Björgvin hefði flutt tillöguna af
eigin frumkvæði eða að fyrirmæl-
um viðskiptaráðherra.
Björgvin svaraði: „Ég sit í
nefndinni að boði ráðherra og ég
legg engin mál fyrir nefndina án
samráðs við hann. Það gildir um
öll mál, líka þetta."
Þriöja hækkunin
á Þessu ári
Fimmta spurningin var sú,
hvaða rannsókn á rekstri og
afkomu dagblaðanna lægi til
grundvallar tiilögunni um af-
greiðslu dagblaðanna.
Þessari spurningu svaraði
Björgvin á eftirfarandi hátt:
„Þetta er þriðja hækkunar-
beiðnin frá dagblöðunum á þessu
ári. 11. janúar var þeim heimilað
að hækka áskriftina úr 1500 í
1700 krónur, 12. apríl var þeim
heimilað að hækka áskriftina úr
1700 í 2000 krónur og nú síðast úr
2000 í 2200 krónur. Það sem lá til
grundvallar afgreiðslunni nú var
einkum tvennt. í fyrsta lagi voru
nýlega sett lög um verðstöðvun,
þar sem kveðið er á um að hamla
skuli sem mest gegn verðhækk-
unum og ekki skuli leyfa neinar
verðhækkanir nema þær, sem
verðlagsnefnd telji óhjákvæmi-
legar. Og í öðru lagi hafi
dagblöðin verið búin að fá 70%
hækkun á einu ári áður en síðasta
verðákvörðun kom til og sé þetta
mun meira en verðbólgan. Með
tilliti til þessa og hins að
verðstöðvun ríkti í landinu, hafi
beiðnin verið skorin niður. „En ég
vil bæta því við,“ sagði Björgvin,
„að ég tel þetta ekki vera hækkun
til langs tíma.“
Sjötta spurningin var sú hvort
nýlegar hækkanir á 8 tilteknum
kostnaðarliðum blaðanna, svo
sem póstburðargjalda, síma o.fl.,
hefðu verið teknar með í dæmið
þegar hækkunin var samþykkt.
Sagði Björgvin að til of mikils
væri ætlast af honum að geta
svaraði því hve mikið hver
einstakur þessara liða hefðu
hækkað. Dagblöðin hefðu sent
inn ófullnægjandi upplýsingar
með hækkunarbeiðninni og hefði
Verið stuðst við kannanir verð-
lagsstjóra á heildarafkomu dag-
blaðanna. Hafi legið jafngóðar
upplýsingar fyrir um heildaraf-
komu þeirra og við fyrri verð-
ákvarðanir.
Hófst nú nokkurt þjark milli
lögfræðinganna og Björgvins, en
lögfræðingarnir vildu fá skýr
svör við því hvort þessar kostnað-
arhækkanir hefðu legið fyrir
þegar hækkunarerindið var af-
greitt. Svaraði Björgvin því með
nokkurri þykkju að upplýsingar
um þessa einstöku liði hefðu ekki
legið fyrir fundinum heldur
aðeins yfirlit um heildarafkomu
blaðanna frá verðlagsstjóra en
venjulega séu upplýsingar hans
nýjar. Fékkst ekki botn í það
hvort umræddir kostnaðarliðir
hefðu verið inni í útreikningum
verðlagsstjóra og gerðu lögfræð-
ingarnir kröfu um það að verð-
lagsstjóri, Georg Ólafsson, yrði
kallaður fyrir dóminn til þess að
gefa skýringar á þessu atriði.
Haföi vísitölu-
grundvöliurinn
áhrif?
Næsta spurning lögfræðing-
anna var á þá leið hvort sú
staðreynd að áskriftar- og lausa-
söluverð sé í vísitölugrundvellin-
um en auglýsingaverð ekki hafi
ráðið þeirri afstöðu meirihluta
nefndarinnar að samþykkja 20%
hækkun á verði auglýsinga en
aðeins 10% hækkun á blaðsölu-
verði.
Björgvin svaraði þessu á þá
leið, að þetta hefði ekki ráðið
afstöðu hans en hann gæti ekki
svarað fyrir aðra nefndarmenn.
Nú spurði Sveinn Snorrason
eftirfarandi spurningar: Gerði
meirihlutinn sér grein fyrir því
að með því að gera þennan
hókus-pókus með vísitöluna var
hann um leið að skerða laun
blaðburðar- og blaðsölubarna, því
þau fá ekki nema 10% hækkun á
meðan aðrir starfsmenn blað-
anna fá 25—29% launahækkun?
Þessi spurning kom viðstödd-
um greinilega á óvart ekki síst
formanni verðlagsnefndar. Hann
svaraði: „Ég hafði ekki gert mér
grein fyrir þessu á umræddum
fundi og þessu var ekki hreyft á
fundinum."
Næsta spurning lögfræðing-
anna var sú, hvort við afgreiöslu
málsins hafi legið fyrir upplýs-
ingar um tekjuskiptingu blað-
anna af blaðsölu annars vegar og
auglýsingum hins vegar.
Björgvin svaraði: „Ég hafði
þessar upplýsingar ekki sjálfur
en ég vil ekki fortaka að verðlags-
stjóri hafi haft þær.
Áfram héldu lögfræðingarnir í
sama dúr og nú spurðu þeir hvort
athugun á brýnustu þörfum þess
blaðs, sem mestar auglýsinga-
Björgvin Guðmundsson og
Sveinn Snorrason áður en
yfirheyrslan hófst í verð-
íagsdómi í gær.
tekjur hafi, hafi ráðið ákvörðun
nefndarinnar.
Þessu svaraði Björgvin neit-
andi.
Hefur ekki
afskipti af
ööru lesefni
Næsta spurning var þannig:
Hefur verðlagsnefnd haft af-
skipti af verðlagningu annars
innlends lesefnis, svo sem viku-
og mánaðarrita, tímarita og
bóka?
„Svo hefur ekki verið þann
tíma sem ég hef verið í nefnd-
inni,“ svaraði Björgvin.
Næst var spurt hvort nefndin
hefði haft afskipti af verðlagn-
ingu annarra blaða í vísitölu-
grundvellinum, þ.e. Time, Det
Bedste, Hjemmet og Andrés Önd
og Co.
Þessu svaraði Björgvin neit-
andi.
Næsta spurning var á þá leið,
hvort afgreiðsla nefndarinnar á
hækkunarerindi blaðanna nú
nýverið hafi að hans mati verið
byggð á hlutlægu mati á þörf
útgáfufyrirtækjanna samkvæmt
annarri málsgrein 3. greinar laga
nr. 54/1960 um verðlagsmál.
(Greinin hljóðar svo: Verðlags-
ákvarðanir allar skulu miðaðar
við þörf þeirra fyrirtækja, er
hafa vel skipulagðan og hag-
kvæman rekstur).
Björgvin svaraði: „Ákvörðunin
byggðist á hlutlægu mati á
þörfum fyrirtækjanna og tillit
var tekið til nýsettra laga um
verðstöðvun I landinu."
Sum fyrirtækin
illa rekin
Nú spurði Sveinn Snorrason:
Telur formaður verðlagsnefndar
sum útgáfufyrirtækin illa rekin?
Björgvin svaraði: „Ég tel sum
þeirra illa rekin, ég hef gert mér
þær hugmyndir af þeim gögnum
sem fyrir hafa legið en ég vil ekki
ræða þetta nánar núna en er
tilbúinn til þess seinna."
Enn spurði Sveinn og nú hvort
Björgvin teldi þær upplýsingar
rangar, sem fram kæmu í bréfi
allra dagblaðanna, þ.e. um að
20% hækkun væri lágmark?
Björgvin svaraði: „Erindi blað-
anna var ófullkomið en ég vil ekki
svara þessu frekar."
Sveinn vildi nú fá skýrara svar
frá Björgvin en hann kvaðst
þegar hafa svarað spurningunni.
Næst spurði Sveinn hvort
Björgvin hefði óskað eftir viðbót-
arupplýsingum um stöðu blað-
anna fyrst erindi þeirra voru
ófullkomin að hans mati.
Björgvin svaraði: „Ég taldi þær
upplýsingar, sem verðlagsstjóri
hafði um afkomu blaðanna, nægi-
legar til þess að afgreiða mál
blaðanna á fundinum."
„Þetta svar kallar á aðra
spurningu," sagði Sveinn, „nefni-
lega hvort bréf dagblaðanna hafi
ekki verið í samræmi við upplýs-
ingar þær sem verðlagsstjóri
hafði?"
„Ég vísa til afgreiðslu nefndar-
innar um að heimila 10% hækk-
un en ekki 20% hækkun. í
afgreiðslu hennar felst svarið við
spurningunni. Ég vil svo bara
ítreka það að ekki er vitað um
það hve lengi það verð sem nú er,
verður í gildi."
Nú varð stutt hlé en Björgvin
bætti svo við: „Það hefur hugsan-
lega legið til grundvallar afstöðu
einstakra nefndarmanna að mikil
• hækkun á verði blaðanna gæti
dregið úr sölu þeirra."
„Það er þá gert með -velferð
blaðanna í huga að skera niður
verð þeirra,“ gall þá í Sveini.
Yfirheyrslan yfir Björgvin
hófst klukkan 15.15 og henni lauk
klukkan 17.05. Sverrir Einarsson
dómforseti sagði í lokin við
Björgvin. „Þetta var löng og
ströng seta hjá þér. Þetta er
svona þegar harðir lögmenn
mæta.“ Björgvin svaraði að
bragði: „Eitthvað verða þeir að
hafa fyrir stafni." — SS.